FOTODERMATOZY Jest to grupa chorób skóry, w której występuje nadwrażliwość na światło słoneczne, głównie na promienie UVA i UVB. Niewielka dawka promieni ultrafioletowych może u osób wrażliwych spowodować zmiany skórne. Reakcje takie mogą powstawać samoistnie, mogą być uwarunkowane genetycznie, a także spowodowane działaniem leków. Fotodermatozy idiopatyczne (samoistne) Są to choroby, w których jedynym czynnikiem patogennym jest nadwrażliwość na światło słoneczne. Do tej grupy należą: a) wielopostaciowe osutki świetlne- jest to najczęściej występująca postać zapalenia skóry wywołana przez promienie słoneczne. Schorzenie to występuje dosyć często, częściej u kobiet niż u mężczyzn, zwłaszcza u nastolatek i osób młodych. Występują zwykle na odsłoniętych częściach ciała narażonych na działanie promieniowania. Pojawia się najczęściej w ciągu 12 godzin od pierwszej, intensywnej ekspozycji na światło. Zmiany mają charakter rumieniowy, grudkowy, pęcherzykowy. Objawia się występowaniem małych, czerwonych grudek, często podobnych do gęsiej skórki. Zmianom skórnym towarzyszy silny świąd. Znikają same po kilkunastu dniach, jeśli skóra jest chroniona przed słońcem. Choroba ta może być dziedziczna. Aby zapobiec powstawaniu osutek należy przygotować skórę na działanie słońca, poprzez zażywanie beta-karotenu oraz silną ochronę przeciwsłoneczną. b) pokrzywka słoneczna-

jest rzadką, nawracającą odmianą pokrzywki pojawiającą się pod wpływem działania promieni słonecznych o różnej długości fali. Dolegliwość ta występuje częściej u kobiet. Pojawia się po ok.10-20 minutach od ekspozycji na słońce i zanika po zaprzestaniu kąpieli słonecznych. Objawia się ostrym zaczerwienieniem skóry, któremu towarzyszą małe bąble pokrzywkowe i grudki. Zmiany pojawiają się również na osłoniętej skórze. Towarzyszy im świąd i pieczenie. Zaleca się unikanie słońca i stosowanie wysokiej fotoochrony. c) przewlekłe zmiany posłoneczne- istnieją trzy odmiany różniące się nasileniem i przebiegiem: przetrwałe odczyny świetlne, wyprysk słoneczny i actinic reticuloid. Przetrwałe odczyny świetlne są to przewlekłe zmiany wypryskowe, pojawiające się w miejscach eksponowanych na promienie słoneczne, niekiedy dotyczą także miejsc osłoniętych. Przebieg jest przewlekły. Wyprysk słoneczny charakteryzuje się ostrym lub podostrym wypryskiem ograniczonym do skóry narażonej na promienie słoneczne. Actinic reticuloid jest bardzo ciężką fotodermatozą, występującą u osób starszych, głównie u mężczyzn. Dochodzi do powstawania zmian głębszych. Choroba ta ma przebieg przewlekły. W jej rozpoznaniu potrzebne jest badanie histologiczne. Przewlekłe zmiany posłoneczne występują na ogół w miejscach eksponowanych na promienie słoneczne. Fotodermatozy egzogenne Istnieją substancje chemiczne, które w

połączeniu w promieniami słonecznymi (głównie UVA) powodują powstawanie reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych. a) odczyny fototoksyczne- występują pod wpływem substancji zwiększających reakcję skóry na działanie promieni ultrafioletowych. Czynnikami wywołującymi mogą być leki, rośliny, środki chemiczne działające zewnętrznie lub podawane doustnie, np. sulfonamidy, tetracykliny, leki przeciwpadaczkowe, tabletki hormonalne. Najbardziej fototoksycznymi substancjami stosowanymi zewnętrznie są: dziegcie. Zmiany przypominają oparzenie słoneczne, występują bezpośrednio lub w niedługim odstępie czasu od ekspozycji na słońce. Widoczny jest rumień, obrzęk oraz pęcherze. Objawy są ograniczone do miejsc narażonych na promienie UV i na substancje fototoksyczne. Ustępują całkowicie po usunięciu czynników wywołujących. b) odczyny fotoalergiczne- odczyny te występują u osób uwrażliwionych na czynnik fotoalergizujący. Są to z reguły składniki niektórych leków oraz substancje zapachowe. Odczyny fotoalergiczne są odczynami immunologicznymi. Fotoalergia nie jest uzależniona od ilości leku i promieni słonecznych. Objawy pojawiają się po 24-48 godzinach od ekspozycji na słońce i mają charakter grudek, którym towarzyszy świąd. W dalszym przebiegu zmiany mogą ulec zliszajowaceniu. Występują zarówno w miejscach odsłoniętych, jak i zakrytych. U osób mających odczyny

fotoalergiczne może dojść do utrwalenia nadwrażliwości na światło słoneczne, mimo zahamowania kontaktu z substancją światłouczulającą. Fotodermatozy uwarunkowane genetycznie Są to schorzenia wynikające z wrodzonej lub nabytej utraty właściwości ochronnych skóry przed promieniowaniem UV. Należą tutaj skóra pergaminowa i barwnikowa, a także bielactwo wrodzone i nabyte. a) skóra pergaminowa i barwnikowa- jest to rzadkie, ale bardzo poważne schorzenie, które występuje rodzinnie. Cechuje się wybitną wrażliwością na światło słoneczne. Zmiany skórne pojawiają się w miejscach eksponowanych na promienie słoneczne. Mają one charakter piegów, większych plam barwnikowych, odbarwień i teleangiektazji, a w późniejszym okresie mogą pojawić się zmiany przednowotworowe, np. rogowacenie słoneczne, a później raki skóry. b) bielactwo wrodzone (albinizm)- schorzenie to charakteryzuje się wrodzonym zaburzeniem metabolizmu enzymu tyrozyny, która zmniejsza lub upośledza wytwarzanie melaniny w skórze. Zmiany występują od urodzenia i uwarunkowane są genetycznie. Chorzy mają jasną skórę o zabarwieniu różowym, włosy są białe lub biało-żółte, natomiast źrenica ma kolor czerwony, a tęczówka różowy. Bielactwu towarzyszy wybitna nadwrażliwość na światło słoneczne. U chorych łatwo dochodzi do powstawania rumieni, pęcherzy oraz nadmiernego rogowacenia. Bielactwo wrodzone może

uszkodzić słuch oraz wzrok. c) bielactwo nabyte- schorzenie charakteryzuje się nabytym brakiem melaniny w skórze. Występują liczne, odbarwione plamy różnego kształtu i wielkości, które otoczone są przebarwioną obwódką. Zmianom nie towarzyszą żadne stany zapalne, zaczerwienienie, ani złuszczanie naskórka. Dochodzi tutaj do zaburzenia czynności bądź niszczenia melanocytów. Bielactwo nabyte występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Zmiany lokalizują się najczęściej na twarzy, grzbietach rąk, szyi, narządów płciowych, ale może występować także na całym ciele. Mogą one ustąpić samoistnie, pojawić się w postaci ognisk bez dalszego rozwoju, bądź rozprzestrzeniać się na całe ciało. Nasila się latem. Chorzy są bardziej narażeni na powstawanie oparzeń słonecznych, stanów przedrakowych i raków skóry.

---