PODEJŚCIA INTERPRETATYWNE W SOCJOLOGII WYCHOWANIA

1. Czym charakteryzują się podejścia interpretatywne w socjologii wychowania/edukacji?

Socjologia wychowania/edukacji zajmuje się głównie procesami socjalizacyjnymi.

W ujęciu normatywnym przyjmujemy, że systemy norm są konstrukcją społeczną. Społeczeństwo to rama normatywna, członek społeczeństwa przestrzega norm. W tych podejściach jest inne ulokowanie mechanizmów socjalizacyjnych niż w podejściach interpretatywnych. Sprzeciw dziecka przeciw normom uznawany jest za defekt. Gdy ktoś łamie normę społeczną to „Inni” reagują, korygują, odizolowują jednostkę łamiącą normy.

W podejściu interpretatywnym społeczeństwo istnieje, bo regulatory życia społecznego są negocjowane, interpretowane. Społeczeństwo jest stale wytwarzane przez uczestników tego społeczeństwa. W podejściu normatywnym procesy socjalizacyjne to „wbijanie” do głowy norm, nakazów i zakazów, a w interpretatywnym nie ma jednokierunkowego procesu, w którym wychowawca koryguje jednostkę, ale jest interakcja: wychowywane osoby mają wpływ na to, jak przebiega proces wychowania. Wychowanie to proces dwukierunkowy. Sprzeciw dziecka wobec norm to nic złego, jednostka wychowywana bierze udział w procesie socjalizacji. Sztywne systemy (brak sprzeciwu w wychowaniu, wychowanie procesem jednokierunkowym) są złym przykładem porządku społecznego, bo sztywne = mało trwałe. Podstawowy mechanizm społeczny to nie normy, ale komunikacja rozumiana w sposób szeroki (werbalna i niewerbalna). Naprawianie społeczeństwa to udrażnianie kanałów komunikacyjnych. Najgorzej, gdy się „obrażamy” i nie ma komunikacji, wtedy każdy tworzy swoje systemy normatywne i to jest zagrożenie dla społeczeństwa. Systemy wartości nie sa uzgadniane. Społeczeństwo nie funkcjonuje właściwie, ale sposób na to, to nie jest izolowanie jednostki, ale udrażanie kanałów komunikacyjnych.

Różnice między ujęciem normatywnym a interpretatywnym:

1. założenia teoretyczne

2. rozwiązania: izolacja vs włączanie do społeczeństwa

2. Stereotypy

Stereotyp - uprzedzenie, społeczna etykieta, budowanie uproszczonych osądów na temat ludzi lub grup ludzi.

Cała wiedza człowieka o społeczeństwie ma charakter stereotypizowany. Przy spotkaniu z drugim otwierają nam się pewne skojarzenia, stereotypy. Stereotypy są zawsze fałszywe, opierają się na nieuprawnionej wiedzy, jest zbytnim uogólnieniem czy uproszczeniem.

Dlaczego stereotypy mogą być szkodliwe społecznie?

Stereotypy umożliwiły masowe zabijanie ludzi ze względu na narodowość, dały przyzwolenie na zachowania pewnych ludzi, mechanizm przyzwolenia społecznego. Są czasem zagrożeniem dla społeczeństwa, ale i ludzkości.

Koncepcje stereotypów:

1. Poznawcza

Stereotypizowanie rzeczywistości jest zjawiskiem powszechnym i nieuniknionym. Nawet słowa są z założenia ogólnieniem, stereotypizacja jest podstawą uczenia się języka, nie da się uciec od stereotypu: ludzie dzięki nim szybko oceniają sytuację np. chronią przed zagrożeniem, „efekt pierwszego wrażenia”. Wada: nierozróżnianie sterotypów groźnych dla społeczeństwa od tych niegroźnych.

2. Retoryczna (krytyczna)

Wyrosła z krytyki koncepcji poznawczej. Kwestie: jak odróżniać sterotypy bezpieczne od niebezpiecznych? W jaki sposób rozprzestrzeniają się stereotypy (głównie te niebezpieczne)?

To nieodzowny proces poznawczy, istotą edukacji jest nauczenie uproszczeń. Koncepcja wyobrębnia szkodliwe historycznie stereotypy i docieka jak one są rozpowszechniane (głównie w dyskursie publicznym), stereotypy te rozpowszechniają się w sferze publicznej, a nie prywatnej. Jedną z form jest dowcip, przenoszenie ich do form retorycznych, poprawność polityczna.

3. Socjologowie wiedzy

W jaki sposób wiedza jest w cżłowieka „wmontowywana” ?

Wiedza jest różna ze względu na kulturę i czas. Skąd pewność wiedzy, którą mamy? Nie ma podstaw do pewności, raczej do zwątpienia. Nie dałoby się żyć w społeczeństwie, gdybyśmy nie byli pewni wiedzy, którą dostarcza nam kultura.

Wiedza wg socjologów wiedzy:

-zróżnicowana kulturowo

-zróżnicowana historycznie

-nie ma wiedzy lepszej czy gorszej (wiedza w jednej kulturze nie jest lepsza od wiedzy w drugiej kulturze)

Zjawisko wędrówki narzędzia: narzędzie wynalezione w jednej kulturze zaczyna się rozpowszechniać w innych kulturach, ale musi pasować to do struktury społecznej, nie może wywracać porządku społecznego.

Jak jednostka przyswaja wiedzę?

Nasza wiedza opiera się na pewnych wzorach interpretacji, to pewne gotowce: widzę coś i wpisuję to w pewien wzór interpretacji. Wzory = segregatory.

Metoda dokumentarna opisuje proces tworzenia wzorów interpretacji. Mamy wzory ukierunkowujące naszą wiedzę, z drugiej strony my sami wytwarzany wzory, czasem je modyfikujemy. W ten sposób tłumaczymy świat.

Pewne wzory interpretacji są utrwalone (teczki zamknięte) - silnie ukierunkowują moje postrzeganie danej sytuacji. Tak modyfikuję rzeczywistość, że pasuje ona do moich wzorów interpretacji.

4. Segregacja systemów edukacyjnych

Szkoła przede wszystkim premiuje ładną formę wypowiedzi. Dyskryminuje wypowiedzi w „nieładnej” formie. Nie lubi zdań prostych, niepoprawnie zbudowanych. Szkoła nie słucha co uczniowie mówią - treść jest drugorzędna. System edukacyjny dyskrymuje część społeczeństwa. Jest to nieracjonalne. Szkoła jest instytucją prowadzącą negatywną selekcję - szkoła eliminuje uczniów doświadczonych, mających merytoryczną wiedzę, którzy nie umieją ładnie się wyrażać.

Przykład: uczniowie czarni nie potrafili mówić „ładnym” językiem, ale posiadali wiedzę merytoryczną. Uczniowie biali posiadali umiejętność poprawnego posłuchiwania się językiem przy mniejszej wiedzy wynikającej z doświadczenia.

Co zrobić, by to zmienić?

-Nauczyciele powinni słuchac wypowiedzi uczniów wyrażonych nawet niepoprawnym językiem

- Powinny zmienić się kryteria oceniania

-Należy jedynych uczniów zachęcać do rozwijania, innych do syntezy.

Efekt:

-Obniżenie ocen uczniów białych

-Podwyższenie ocen uczniów czarnych

-Na lekcjach bardziej udzielali się uczniowie czarni, zmniejszych się udział uczniów białych

Szkoła jest negatywnym czynnikiem selekcyjnym. Ta segregacja jest ugruntowana w struktorze społecznej (rodzice dzieci białych mieli więcej pieniędzy, które służyły szkole).

4

---