W następstwach I i III rozbioru Rzeczypospolitej szlacheckiej jej południowe ziemie przeszły we władanie Austrii. Królestwo Galicji i Lodomerii, jak nazywano nowo zdobyte terytorium, stanowiło największą prowincję wielonarodowościowej monarchii habsburskiej.
W drugiej połowie XIX stulecia najważniejsze dla mieszkańców Galicji stało się uzyskanie autonomii. Zdobyte ustępstwa , choć nie zaspokajały polskich aspiracji , korzystnie wpłynęły na sytuacje Polaków mieszkających w zaborze austriackim . Wprowadzenie autonomii spowodowało spolszczenie administracji i szkolnictwa . Dzięki wprowadzeniu w 1867 r. Liberalnej konstytucji nastąpiło ożywienie polityczne zaczęły powstawać legalne ugrupowania i partie polityczne . Polscy posłowie dominowali w sejmie lwowskim , a Koło Polskie odgrywało ważną rolę w wiedeńskiej Radzie Państwa . Polskie były nie tylko szkoły ludowe i średnie , ale także wyższe - Uniwersytet Lwowski i Jagielloński . Były to jedyne polskie uczelnie pod zaborami . Taka sytuacja umożliwiła rozwój nauki i tworzenie towarzystw o charakterze naukowym , z których najważniejsza była Akademia Umiejętności . Rządy absolutne w Austrii trwały do roku 1860 . Zniesiono wówczas swobody obywatelskie , zachowując jedynie równość wobec prawa , wzrosło znaczenie policji , która miała mieć " baczność na sposób myślenia ludu " . Ograniczono wolność prasy przez wprowadzenie systemu koncesji , co uzależniło wydawców i dziennikarzy od policji która mogła zamknąć każde pismo . Nie wolno było zakładać żadnych stowarzyszeń . Zawarty w 1855 r. Konkordat z Watykanem zapewniał kościołowi katolickiemu uprzywilejowane stanowisko . W szkołach obowiązywał język niemiecki . W tym okresie Galicja zasługiwała na prześmiewczą nazwę Królestwo Policji i Landwerii . Równocześnie lata 50 to czas gruntowych reform unowocześniających państwo . Wprowadzono fachową administracje , sądownictwo oddzielono od władz politycznych , zreorganizowano szkolnictwo , przede wszystkim gimnazja i uniwersytety , zniesiono ustrój cechowy , powstała rozległa siec kolejowa . Likwidacja pańszczyzny ( wprowadzona w całej monarchii habsburskiej w 1848 r.) zmieniła w sposób istotny stosunki społeczno - ekonomiczne w monarchii . Główne galicyjskie ugrupowania polityczne ukształtowały się w burzliwym okresie Wiosny Ludów . Były to : obóz konserwatywno - ziemiański i liberalno - mieszczański . Zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie będą miały ogromne znaczenie dla dalszego układu sił politycznych w Galicji - powoli zacznie się bowiem kształtować nowe stronnictwo - ludowcy , o rosnącej świadomości własnej siły , choć jeszcze bez programu . W roku 1861 16 lutego w ogłoszonym Statucie Krajowym określono uprawnienia sejmu galicyjskiego , który miał się składać z 131 posłów , wybranych w 4 kuriach : wielkiej własności ( 44 mandaty ) , większych miast ( 20 mandatów ) , izb przemysłowo - handlowych ( 3 mandaty ) i gmin wiejskich ( 74 mandaty ) . Prawo wyborcze przysługiwało pełnoletnim mężczyznom , płacącym podatki określonej wysokości i posiadających stałe miejesce zamieszkania . W pierwszej kurii wystarczyło 50 głosów , aby zostać posłem , w czwartej około 8000 głosów . Taki system miał zapewnić w izbie poselskiej przewagę wiernych rządowi chłopów i Rusinów . Jednakże od lat 70 kiedy Polacy przyjeli kontrole nad administracja prowincji , system kurialny zapewniał dominacje polityczną polskiemu ziemiaństwu . Uprawnienia ustawodawcze sejmu galicyjskiego obejmowały : sprawy kultury krajowej , czyli rolnictwa , leśnictwa , melioracji itd. ; regulowanie stosunków miedzy gminą ( wsią ) a dworem ; szkolnictwo i budżet krajowy . Wszystkie uchwały sejmu wymagały jednak sankcji , czyli zatwierdzenia przez cesarza . Obrady toczyły się po polsku i po ukraińsku . Na czele sejmu i jego organu wykonawczego ( Wydziału Krajowego ) stał marszałek Krajowy , którego mianował cesarz . Pierwszym marszałkiem , najdłużej sprawującym tą funkcję był ks. Leon Sapieha . Marszałków było 12 ostatnim z nich był Stanisław Niezabitowski . Wszyscy oni poza jednym - Mikołajem Zyblikiewiczem , wywodzili się ze szlachty . Na czele administracji rządowej w Galicji stał namiestnik , mianowany i odwoływany przez cesarza . Nominacja namiestnika była uzgadniana z przywódcami Koła Polskiego w wiedeńskiej Radzie Państwa ; najczęściej byli to utytułowani reprezentanci ugrupowań konserwatywnych : stańczyków bądź podolaków . Namiestnik rezydował we Lwowie . Najważniejszym szczeblem administracji rządowej był powiat , ze starostą na czele . W latach 60. ukształtował się ostateczny samorząd terytorialny , składający się z gmin miejskich i wiejskich oraz tak zwanych obszarów dworskich . W gminach miejskich władze stanowili : burmistrzowie i rada miejska , w gminach wiejskich - naczelnik , zwany wójtem , i rada gminna . Rady powiatowe były ważnym ogniwem samorządu , kontrolowały rady gminne , same zaś podlegały nadzorowi Wydziału Krajowego . Na czele rad powiatowych stali marszałkowie powiatowi , których wybór zatwierdzał osobiście cesarz.
Konstytucja grudniowa z 1867 r. , która według obrazowego powiedzenia zdejmowała " kajdany z jednostek , by je nałożyć narodom " , wywołała w Galicji niezadowolenie z powodu zbyt skromnych uprawnień autonomicznych . Równocześnie dzięki liberalnemu ustawodawstwu , konstytucja ta umożliwiała prowadzenie legalnej walki politycznej o rozszerzenie uprawnień narodowych . 24 września sejm uchwalił rezolucje zawierający program szerokiej autonomii Galicji . Domagano się w niej bowiem rozszerzenia uprawnień ustawodawczych sejmu , własnego rządu krajowego , sądu najwyższego w prowincji oraz odrębnego ministra dla Galicji w rządzie centralnym . Tak naprawdę Galicja nie była przygotowana do podjęcia zdecydowanej walki o autonomie . Ciągnące się latami spory między ziemiaństwem a chłopstwem . Posłowie szlacheccy przeprowadzili w sejmie podział na gminę wiejską i obszary dworskie , odrzucając zgłoszoną przez postępowych ziemian propozycje utworzenia gminy zbiorowej . Ponadto powstanie styczniowe odwróciło uwagę polityków od spraw wewnętrznych . W latach 1864 - 1865 , z powodu wprowadzenia stanu wojennego , w Galicji nie zwoływano sejmu ; życie polityczne zamarło . Jedynym politykiem mającym wówczas realny , konkretny program był Agenor Gołuchowski . Jego koncepcja zyskiwała coraz więcej zwolenników . W 1866 r. Sejm skierował do monarchy osławiony adres z 10 grudnia . Była to propozycja zawarcia przymierza między narodem polskim a dynastią habsburską . Oferta została przyjęta , gdy okazało się , że wobec opozycji Czechów dążących do federalizacji monarchii , Niemcy nie będą w stanie rządzić sami . Polacy okazywali się czynnikiem stabilizującym stosunki polityczne w państwie . W latach 60 i 70 XIX w. Polacy w Galicji po raz pierwszy bodaj od czasów Sejmu Wielkiego , uczestniczyli w wielkiej polityce . Posłowie polscy , zarówno w wiedeńskiej Radzie Państwa , jak i w sejmie lwowskim , brali udział w debatach politycznych dotyczących niezwykle istotnych kwestii : kształtu ustrojowego monarchii i stosunków prowincji z Wiedniem .Wśród znakomitych parlamentarzystów , dobrze przygotowanych do pracy w komisjach , lub wyróżniających się talentem organizatorskim , należy wymienić : Smolkę , Sapiehę , Zyblikiewicza , Potockiego .
Uprawnienia narodowe i polityczne , jakie w latach 1860 - 1873 uzyskali Polacy w zaborze austriackim , oznaczały nadanie Galicji ograniczonego samorządu krajowego . W praktyce z autonomią Galicji łączyły się oddanie władzy w prowincji w ręce Polaków , konkretniej - polskiej szlachty Do najważniejszych instytucji autonomicznych należały : sejm i jego organy wykonawcze - Wydział Krajowy oraz utworzona w 1867 r. Rada Szkolna Krajowa , której podlegały szkoły ludowe i średnie . Rada liczyła 11 członków , w tym tylko 2 nauczycieli . W latach 1867 - 1875 Rada Szkolna prowadziła bardzo ożywiona działalność . Zakładano szkoły realne ( średnie technika ) i seminaria nauczycielskie , rozpisano konkursy na nowe podręczniki , a przede wszystkim obcych nauczycieli zastąpiono krajowymi oraz wprowadzono do szkół język polski i ukraiński . Od 1873 r. Nauka w klasowej szkole elementarnej dla dzieci od 6 do 12 lat była , przynajmniej według obowiązujących przepisów , obowiązkowa i bezpłatna . Pracami Rady Szkolnej kierował Agenor Gołuchowski . Galicja będąca największą i najludniejsza prowincją w Austrii , w latach 80. Pod względem ilości szkół średnich plasowała się na 4 miejscu w monarchii . Dzięki wprowadzeniu języka polskiego do szkół i urzędów w Galicji powstał najkorzystniejsze w porównaniu do dwu pozostałych zaborów warunki rozwoju oświaty , nauki i literatury . W 1870 r. Przywrócono wykłady w języku polskim na Uniwersytecie Jagiellońskim , rok pózniej wprowadzono polszczyznę w lwowskiej Akademii Technicznej . Postanowieniem cesarskim z 4 lipca 1871 r na Uniwersytecie Lwowskim polski stał się językiem wykładowym , obok niemieckiego , łaciny i ukraińskiego . W 1871 r. Agenor Gołuchowski po raz trzeci objął urząd namiestnika , a w Wiedniu utworzono ministerstwo dla Galicji , którego pierwszym szefem został Kazimierz Grochowski . Minister dla Galicji wydawał opinie o ważniejszych sprawach krajowych , choć nie mógł ich rozstrzygać , był więc tylko " opiekunem i orędownikiem kraju " w rządzie . Nie miał tam jednak łatwego zadania : zobowiązany do bronienia interesów Galicji wobec rządu , równocześnie , jako pełnoprawny członek gabinetu , musiał solidarnie popierać jego politykę . Od roku 1888 r. urząd ten obejmuje Florian Ziemiałkowski , wytrawny , doświadczony polityk . W Wiedniu Ziemiałkowski , a we Lwowie Gołuchowski starali się utrzymać zakres autonomii , a także własne wpływy polityczne . W Galicji Wschodniej mieli poparcie szlachty i mieszczaństwa , a także lwowskiej , demokratycznej " Gazety Narodowej " Jana Dodrzyńskiego oraz liberalnego " Dziennika Polskiego " , kierowanego przez Jana Lama i Henryka Rewakowicza . Gorzej było w Galicji Zachodniej , gdzie obaj musieli się zmagać z silnymi konkurentami - stańczykami , którzy pojawili się na scenie politycznej w roku 1869 .Stańczycy dokonali przełomu w polskiej myśli politycznej - zerwali z romantyzmem . Nie kwestionowali najważniejszego celu , jakim było odzyskanie niepodległości , ale uważali ,że do tego należy polskie społeczeństwo przygotować . Osiągnąwszy stosunkowo szeroki zakres swobód politycznych , Polacy w Galicji , inaczej niż w pozostałych zaborach , mogli kultywować tradycje narodowe i organizować obchody rocznic historycznych np. : rocznica odsieczy wiedeńskiej lub uroczyste obchody bitwy pod Racławicami . Szczęśliwie dla władz , rocznice powstań narodowych nie wywoływały może poza Krakowem i Lwowem , większego rezonansu społecznego .Przełomowy dla obchodów rocznic historycznych stał się rok 1902 . Doszło wtedy do szczególnie manifestacyjnego uczczenia bitwy pod Grunwaldem . W uroczystościach zgodnie brały udział wszystkie siły polityczne od endecji do socjalistów i ludowców . Obchody trwające kilka miesięcy , stały się manifestacja narodowa w pełni tego słowa znaczeniu .Przyczyną tak spontanicznych obchodów nieokrągłej przecież rocznicy stało się przemówienie z 5 czerwca w Malborku przez władcę Niemiec Wilhelma II , w której ten wezwał " do świętej wojny z polska bezczelnością i sarmacką butą " W końcu XIX stulecia w Galicji dokonały się istotne zmiany gospodarcze i społeczne . Podyktowane względami strategicznymi inwestycje rządowe : rozbudowa sieci kolejowej , budowa twierdzy w Przemyślu , ożywiły gospodarkę prowincji .
W 1888 r. nastąpiła zmiana na stanowisku namiestnika Galicji : nieudolnego Filipa Zaleskiego zastąpił związany ze stańczykami Kazimierz Badei , zaprotegowany u cesarza przez dobrego znajomego , Juliana Dunajewskiego , ówczesnego ministra skarbu . Nowy namiestnik cieszył się opinią dobrego administratora , rzeczywiście rządził energicznie . Co jednak istotne , Badeni zapoczątkował świadomą politykę inwestycyjną władz samorządowych w Galicji . Badeni potrafił być także stanowczy wobec Wiednia . W 1890 r wymusił na cesarzu - grożąc dymisją - zgodę na sprowadzenie prochów Adama Mickiewicza na Wawel . Warto przypomnieć że z nie mniejszą energią i stanowczością Badeni kierował później rządem wiedeńskim . Był to zresztą okres największych wpływów polskich w monarchii - oprócz Badeniego który był nie tylko premierem ale i ministrem spraw wewnętrznych , w rządzie zasiadali : Agenor Gołuchowski - minister spraw zagranicznych , Leon Biliński - minister finansów , i Edward Rittner , minister Galicji . Władze Galicji kontynuowały tradycyjną politykę krakowskich i galicyjskich konserwatystów. Jej najważniejsze zasady można sprowadzić do czterech punktów : ochrona dotychczasowych zdobyczy ( autonomia ) , polityka ugody z zaborcą , lojalizm wobec władzy państwowej , utrzymywanie w Galicji politycznego i społecznego status quo . Konserwatywny rząd zwalczał więc wszystkie działania , które mogłyby zaszkodzić trwałości tego układu i zagrozić autonomii . Autonomia którą cieszyła się Galicja , była oczywiście namiastką niepodległości . Jednak dzięki niej zaczęło się rozwijać narodowe życie kulturalne , szkolnictwo i życie polityczne . Było to ważne nie tylko dla ludności Galicji , ale także dla Polaków w innych zaborach . To w Galicji dzięki liberalnej polityce austriackiej , znajdowali schronienie działacze niepodległościowi z zaborów rosyjskiego i niemieckiego . Tutaj ukazywały się prace zakazane przez cenzurę rosyjską i niemiecką .