Struktury społeczne świata- rasy, narody, mniejszości narodowe.

A) RASY.

1. Rasa- grupa ustalona na podstawie cech somatycznych.

2. Podział wg Georgesa Cuviera z 1798:

• Czarna (Negroidalna/Afroidalna).

• Żółta (Mongoidalna).

• Biała (europeidalna)

3. Podział wg Lineusza z 1758:

• Europejska

• Amerykańska

• Afrykańska

4. Europeidalna- północna i południowa (basen Morza Śródziemnego)

• Europa

• Australia

• Nowa Zelandia

• Ameryka Północna

• Azja Środkowa i Południowa

5. Żółta:

• Chiny

• Półwysep indochiński

• Syberia

• Ameryki (Eskimosi, Indianie)

• Przesmyk Panamski

• Andy

6. Negroidalna- ludy Bantu

• Australoidalna- Oceania, Melanezja, Karaiby, Australia, Nowa Gwinea.

7. Typy mieszane:

• Metysi- Ameryka Północna.

• Mulaci- Afryka Północno- wschodnia (ludy kuszyckie), południowe Indie (ludy drawidyjskie).

• Zambosi- Malgasze (Madagaskar), Azja Południowo- wschodnia, Malajowie, Melanezja.

• Największe zróżnicowanie w Ameryce Środkowej.

• Metysaż- mieszanie się ras.

8. Pod koniec lat 50- podział wg Coona, Garna i Bivosella:

• Afrykańska.

• Amerykańska.

• Australijska.

• Azjatycka.

• Indyjska.

• Melanezyjska.

• Polinezyjska.

• Europejska.

• Mikronezyjska.

9. Ernest Hooton- 1947: 5 ras i podrasy.

• Np. pierwotne odmiany rasy białej: nordycka, alpejska, armenoidalna, śródziemnomorska, celtycka.

10. Rasizm:

• W 1948 ogłoszona polityka apartheidu: powstały bantustany (10), rozgraniczenie ras- 19% białych, 10 % ludności mieszanej (koloredzi), 3 % pochodzenia azjatyckiego, 68% afrykanów.

• Polityka opracowana przez grupę naukowców afrykanerskich z Uniwersytetu Stellenbach.

• Wprowadzona po zwycięskich wyborach przez partię nacjonalistyczną (na czele dr Daniel Francois Malan).

• Od 1951 partia zmienia nazwę na Partia Narodowa (po połączeniu z Partią Afykanerską).

• Polityka realizowana w 2 etapach:

• 1948 1963- tworzenie podstaw prawnych.

• 1963- zaczynają powstawać bantustany (jako pierwszy Transkei- 1976)- Murzyni mogą w nich przebywać tylko czasowo.

• Bophuthatswana (1977).

• Uenda (1979).

• Ciskei (1981).

• Bantustany uzyskały statusy państw suwerennych, uznane zostały jednak tylko przez RPA.

• W 1989 prezydentem zostaje Frederik de Klerk, który w 1990 znosi apartheid, w 1991 uwalnia Nelsona Mandelę a w 1994 odbywają się pierwsze wolne wybory.

• 20. XI. 1971- konwencja ONZ o zwalczaniu i karaniu apartheidu.

• 1974- zawieszenie RPA przez ONZ, przywrócenie w 1994.

• 1965- 1980- apartheid w Rodezji Południowej- Smith proklamował niepodległość, nieskuteczne sankcje ONZ, pomoc ze strony RPA i Portugalii.

• W Rodezji próbowano wprowadzić prowincjalizację- podział terytorium dla ludów Szona, Matabele i białych. Pod koniec lat 70 nastąpiły zmiany i odbyły się wolne wybory.

• 1980- zniesienie nazwy i wprowadzenie Zimbabwe.

• Apartheid istniał też w Namibii.

B) NARODOWOŚCI.

1. Narodowość- wspólnota ukształtowana na gruncie wspólnych doświadczeń dziejowych, kultury, życia ekonomicznego i języka. Większość badaczy uważa, że najważniejsza jest wspólnota językowa. Wyjątkami są Szwajcaria, Austria, Niemcy, Belgia, Serbia, Chorwacja, Chiny (Mandżurowie, Chińczycy ). Religia też bardzo konsoliduje (np. Irlandia).

• Kurdowie- Turcja (19%), Irak (20%), Iran (10%), Syria (7%), Armenia, Gruzja, Liban, Azerbejdżan.

• Afryka- raczej wspólnoty plemienne niż narodowości.

• Azja- narodowości się dopiero krystalizują: Indonezja, Filipiny (około 90 % obywateli to chrześcijanie, ale i wśród nich istnieją podziały: Tagalowie, Wisajowie, muzułmanie- Moro).

• USA, Australia- najważniejsze kryterium to obywatelstwo.

• Armenia, Japonia- bardzo jednolite- 90- 95 %.

• Etnos- szersze pojęcie niż naród.

C) MNIEJSZOŚCI NARODOWE.

1. Od XVI- XVII wieku- mniejszości religijne, od XIX pojawia się pojęci mniejszości narodowych.

• Mniejszość narodowa- świadoma narodowo grupa, która zamieszkuje teren, na którym większość ludności jest innej narodowości, na pewnych obszarach może nawet stanowić większość (np. w niektórych miejscach Polacy na Litwie). Nie ma w prawie międzynarodowym powszechnie przyjętej definicji.

2. Polska przed II wojną światową:

• Około 35 %, 11 milionów.

• W niektórych gminach przewaga Żydów, Litwinów, Ukraińców, Białorusinów.

• 16 % Litwinów.

• 10 % Żydów.

• 6 % Białorusinów.

• 2 % Niemców.

• 1 % Litwinów.

• 0,7 % Rosjan.

3. Czechosłowacja.

• 23 % Niemców.

• 8 % Węgrów.

4. Mały traktat wersalski.

5. Polska po II wojnie światowej:

• Zmiana granic.

• Żydzi: Holocaust, wyjazdy w 1946, 1949, 1956, 1968.

• Przesiedlenia Niemców i emigracja: 1955, 1975 (humanitarna akcja łączenia rodzin). Na Opolszczyźnie zostali. Bo deklarowali się jako ludność pochodzenia polskiego. 1955- 1975- wyjechało około 400tys. osób pochodzenia niemieckiego. W 1975 porozumienie- wyjazd ponad 200tys. Ogółem w latach 1945- 1989 wyjechało około miliona ludzi, przy czym nie wszyscy mieli z Niemcami coś wspólnego (fałszywe deklaracje).

• Do 1989- brak praw dla mniejszości niemieckiej.

• Układy Polski z republikami sowieckimi- na ich podstawie miała nastąpić migracja.

• 1947- akcja „Wisła”- Łemkowie i Ukraińcy.

• 1946- 1949- do Polski napływa fala Greków i Macedończyków po przegranym powstaniu komunistów.

• 1949- złagodzenie kursu wobec mniejszości narodowych.

• Od lat 70 powrót do jednolitej polityki narodowościowej.

• Obecnie mniejszości stanowią około 3%.

• Na Śląsku mieszka od 200 do 300 tysięcy Niemców.

• 250 do 280 tys. Ukraińców i Łemków.

• Białorusini- około 220 tys. w okręgu białostockim.

• Romowie- 25 tys.- Suwałki.

• Słowacy- 20 tys.- Spisz, Orawa.

• Żydzi- 15 tys.

• Rosjanie- 12 tys.

6. Deklaracje w Polsce w 2002:

• 150 tys. Niemców- Opolskie, Śląskie.

• 50 tys. Białorusinów- Podlaskie.

• 30 tys. Ukraińców- warmińsko- mazurskie.

• 3 tys. Rosjan- mazowieckie, podlaskie.

7. w Polsce nie ma ustawy o mniejszościach narodowych, ale Rada Europy uchwaliła w sprawie mniejszości rezolucję w II. 1995 a Polska przyjęła ją w XI. 2000, a w życie weszła I. 2001).

8. Także konwencja o językach.

9. Poza Polską tylko Albania, Rumunia, Słowenia mają zdjęty próg wyborczy dla mniejszości w parlamencie.

10. Mniejszość śląska

11. Materiały od mgr Zajączkowskiego na temat struktury narodowościowej Polski:

TABL. 33. LUDNOŚĆ WEDŁUG DEKLARACJI NARODOWOŚCIOWEJ ORAZ POSIADANIA
OBYWATELSTWA POLSKIEGO W 2002 ROKU
Deklarowana narodowość	Ogółem	Posiadający obywatelstwo polskie	Nieposiadający obywatelstwa polskiego	Z nieustalonym obywatelstwem
OGÓŁEM	38230080	37529751	40661	659668
Polska	36983720	36895241	13150	75329
Niepolska	471475	444590	25673	1212
afgańska	111	77	34	#
algierska	273	101	172	#
amerykańska	1541	992	546	3
angielska	800	350	448	#
arabska	459	255	202	#
australijska	224	168	56	#
austriacka	346	217	128	#
belgijska	245	121	124	#
białoruska	48737	47640	965	132
bułgarska	1112	404	705	3
chińska	212	51	161	#
chorwacka	336	135	198	3
czeska	831	386	442	3
duńska	154	65	88	#
egipska	132	62	70	#
francuska	1633	1048	577	8
fryzyjska	109	36	73	#
grecka	1404	786	612	6
gruzińska	141	52	87	#
hinduska	234	59	174	#
hiszpańska	242	117	124	#
irańska	186	98	88	#
japońska	149	47	101	#
kanadyjska	513	398	114	#
karaimska	45	43	2	#
kaszubska	5062	5053	1	8
libańska	174	85	89	#
litewska	5846	5639	175	32
łemkowska	5863	5850	5	8
łotewska	151	104	46	#
macedońska	286	187	96	3
marokańska	113	43	68	#
mongolska	176	28	147	#
niderlandzka	540	243	296	#
niemiecka	152897	147094	5429	374
norweska	166	87	79	#
ormiańska	1082	262	816	4
palestyńska	229	146	79	4
romska	12855	12731	14	110
rosyjska	6103	3244	2843	16
rumuńska	328	148	171	9
serbska	442	178	264	#
słowacka	2001	1710	291	#
syryjska	312	160	151	#
szwedzka	258	123	135	#
śląska	173153	172682	252	219
tatarska	495	447	47	#
tunezyjska	102	36	66	#
turecka	232	74	151	7
ukraińska	30957	27172	3749	36
węgierska	579	228	351	#
wietnamska	1808	436	1358	14
włoska	1367	835	528	4
żydowska	1133	1055	73	5
inna niepolska	2369	1152	1206	11
niepolska - nieustalona	4227	3650	406	171
Nieustalona	774885	189920	1838	583127

LUDNOŚĆ WEDŁUG DEKLAROWANYCH JĘZYKÓW UŻYWANYCH W
KONTAKTACH DOMOWYCH I POSIADANIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO w 2002 r.
Deklarowany język	Ogółem	Posiadający polskie obywatelstwo	Nieposiadający obywatelstwa polskiego	Z nieustalonym obywatelstwem
OGÓŁEM	38230080	37529751	40661	659668
Polski - razem	37405335	37294690	34074	76571
używany wyłącznie	36894358	36802514	18188	73656
używany z niepolskim(i)	510977	492176	15886	2915
Niepolski - razem	563499	539662	20613	3224
w tym używany wyłącznie	51320	46559	4453	308
najczęściej używane języki niepolskie
albański	96	64	32	#
angielski	89874	86277	2886	711
arabski	1835	1397	425	13
białoruski	40650	40226	279	145
bułgarski	1076	728	346	#
chiński	309	167	142	#
chorwacki	414	319	93	#
czeski	1482	1226	247	9
duński	759	683	75	#
fiński	169	137	32	#
flamandzki	488	451	33	4
francuski	15282	14306	880	96
grecki	3166	2759	382	25
gruziński	90	47	42	#
hebrajski	225	207	18	#
hindi	160	75	82	3
hiszpański	4154	3819	313	22
islandzki	86	82	4	#
japoński	371	285	85	#
kaszubski	52665	52567	1	97
litewski	5838	5696	109	33
łemkowski	5627	5605	14	8
macedoński	169	127	41	#
mongolski	145	35	110	#
niderlandzki	2768	2510	244	14
niemiecki	204573	196841	6277	1455
norweski	733	663	65	5
ormiański	872	321	549	#
perski	108	81	27	#
portugalski	299	245	53	#
romski	15788	15657	17	114
rosyjski	15299	12125	3138	36
rumuński	308	214	87	7
serbski	570	402	167	#
serbskochorwacki	217	151	62	4
słowacki	921	794	124	3
szwedzki	1842	1620	206	16
śląski	56643	56426	159	58
turecki	390	277	106	7
ukraiński	22698	21055	1619	24
węgierski	908	672	232	4
wietnamski	1883	695	1171	17
włoski	12001	11389	535	77
zulu	128	123	5	#
niepolski - nieustalony	15834	15423	172	239
Nieustalony	772223	187575	1860	582788

12. Hiszpania:

• Kastylijczycy (język kastylijski).

• Galicja (6 %- język galicyjski, mało aktywni separatystycznie).

• Baskowie- ludność pochodzenia kaukasko- małoazjatyckiego (2,5 %). ETA od 1959, w 1979 przyznano im autonomię.

• Katalończycy- 17 %- około 8 milionów.

• Katalonia i Kraj Basków to dwa najbardziej rozwinięte regiony.

• W Hiszpanii jest 17 regionów autonomicznych.

13. Finlandia:

• 5 % Szwedów- 300 tys. Na Wyspach Alandzkich mają szeroką autonomię.

14. Francja:

• 200 tys. Basków, z czego 80 tys. używa języka baskijskiego.

• Około 200 tys. Bretończyków.

• 1,5 mln. Alzatczyków (60 % mówi alzackim dialektem języka niemieckiego)

15. Łotwa:

• 52 % Łotyszy

• 34% Rosjan (900 tys.). Obywatelstwo przysługuje Rosjanom, którzy zamieszkiwali na terenie Łotwy przed 1940 lub są potomkami takich osób. Ostatnio ustawa ta została złagodzona- obywatelstwo można uzyskać zdając egzamin z języka, historii i konstytucji (udało się to jak dotąd tylko 70 tys.). Tylko 350 tys. Rosjan ma obywatelstwo, około 480 tys. ma status bezpaństwowca.

• Ustawa o szkolnictwie- obowiązkowy łotewski.

• 2 % Polaków (60tys).

16)Estonia:

• 61 % Estończyków.

• 29 % Rosjan (0,5 mln.).

• 3 % Ukraińców.

• 2 % Białorusinów.

• 1 % Finów.

17)Litwa:

• 80 % Litwinów.

• 9% Rosjan ( 340000).

• 7 % Polaków- Wileńszczyzna, w niektórych powiatach stanowią większość.

• 1,5 % Białorusinów.

• 1 % Ukraińców.

18)Białoruś:

• 81 % Białorusinów (z czego 60 % zna białoruski)

• 13 % Rosjan (około 1,5 miliona).

• 4 % Polaków- 400 tys.- na Kowieńszczyźnie nawet 20%.

• 3 %- Ukraińcy.

• 1 %- Żydzi.

19) Ukraina:

• najwięcej mniejszości narodowych w Europie.

• 22 % Rosjan (11 mln.)- Krym, Obwód Odeski, Zaporoże.

• 1997- traktat o pokoju i przyjaźni z Rosją.

• 1%- Białorusini.

• 0,5 %- Polacy.

• Niemcy.

• Żydzi.

20) Słowacja:

• 11 % Węgrów- około 600 tys.

• około 150 tys. Cyganów.

• 1%- Ukraińcy.

• 1 %- Czesi.

21) Rumunia:

• 7-8 %- Węgrzy (około 2 mln.), w Siedmiogrodzie około 20 %.

• 2-3 %- Cyganie.

• Niemcy- większość jednak dawno wyjechała.

22) Bułgaria:

• 10 % Turków (około 1 mln.)

• Pomacy- zislamizowani Bułgarzy- 300 tys.

• Ormianie.

• Żydzi.

• Cyganie.

23) Mołdawia:

• 14 %- Rosjanie.

• 13%- Ukraińcy.

• Gaugazowie- 150 tys.

• Bułgarzy- 90 tys.

24) Chiny:

• 92 % Chińczyków (1250 mln.)

• Zhuang- 15 mln.

• Mandżurowie- 9,8 mln.

• Hui- 8,5 mln.

• Ujgurzy- 7 mln.

• Miao- 7 mln.

• Tybetańczycy- 4,5 mln.

• Mongołowie- 4,5 mln.

• Razem około 100 mln. mniejszości.

25) Portugalia- jednonarodowa- 99 % Portugalczyków.

26) Niemcy:

• Około 95 % Niemców.

• Turcy ( głównie Kurdowie)- 2,5 mln.

• Około 100000 Polaków.

27) Belgia- Flamandowie i Walonowie.

28) Austria:

• Około 98 % posługuje się językiem niemieckim.

29) Holandia:

• 94 % Holendrów.

• Ludność napływowa z kolonii.

30) Szwajcaria:

• Niemiecki- 65 %

• Francuski- 18,5 %

• Włoski- <10 %

• Retoromański- 0,8 %

31) Luksemburg:

• Niemiecki- 80 %

• Francuski- 20 %

32) Włochy:

• Włoski- 98- 99 %

• Niemcy, Francuzi, Słoweńcy.

33) Wielka Brytania:

• Anglicy- 81 %

• Szkoci- 10 %

• Walijczycy- 2 %

• Irlandczycy- 2,5 %

• Ludność napływowa z byłych kolonii, np. po 1997 z Hongkongu.

34) Grecja:

• 5 % mniejszości, głównie słowiańskich Macedończyków na północy kraju.

35) Rosja:

• ponad 90 narodów nierosyjskich, ale stanowią one tylko 27 mln. ze 146.

---