SPIS TRECI:
str.l Wychowanie pierwotne.
str.2-4 Wychowanie staroytne:
1. Wychowanie w Sparcie.
2. Szkoy w Atenach.
3. Szkoy hellenistyczne.
4. Koncepcje wychowania Platona i Arystotelesa.
str.5-7 redniowiecze:
1. Powstanie szkó katedralnych, klasztornych i parafialnych.
2. Uniwersytet Boloski.
3. Organizacja Szkoy paacowej.
4. Uniwersytet w Paryu.
5. Uniwersytet krakowski.
str.8-9 Praktyka i teoria pedagogiki renesansowej:
1. Szkoy parafialne.
2. Szkoa kalwiska i ariaska.
3. Pogldy Szymona Mariciusa i Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
str. 10-12 Owiecenie:
1. Pogldy Jana Amosa Komeskiego.
2. Pogldy Jahna Locke'a.
3. Jan Jakub Rousseau.
4. Geneza i rozwój Komisji Edukacji Narodowej (KEN):
a) Kolegium Nobilium.
b) Szkoa Rycerska.
str. 13-15 Systemy szkolne i myli pedagogiczne XIX w.:
1. J.H. Pestalozzi.
2. System Bella i Lancastera.
3. Dziaalno pedagogiczna Roberta Owena.
4. Herbartyci.
5. Ksztacenie wg Herberta Spencera.
6. Karol Marks i Fryderyk Engels. str. 16
1. Szkolnictwo elementarne i wychowanie przedszkolne pod zaborami.
2. Szkolnictwo rednie i wysze na ziemiach polskich w okresie zaborów.
str. 17-18 Ruch reformatorski i Kontrreformacja:
1. Plan Daltoski.
2. System wychowania przedszkolnego Marii Montessori
str. 19-21 Szkolnictwo polskie w latach 1918-1939:
1. Kierunki wychowania w II rzeczypospolitej.
2. Reforma jdrzejewiczowska.
str. 22-23 Okupacja hitlerowska:
1. Podziemny system szkolny.
2. Tajne nauczanie.
str. 24-25 Szkolnictwo i owiata w Polsce Ludowej (1944 - 1948).
1. Owiata w latach 1948 - 61.
2. Owiata po reformie z 1961r.
3. System szkolny w latach 70-tych.
str.26 Wspóczesno.
Historia wychowania jako samodzielna dyscyplina naukowa zacza wyodrbnia si z historii powszechnej i historii filozofii dopiero w XIX wieku. Przedmiot bada historii wych. sprowadzi mona do dwu gównych problemów. Pierwszy, to sposoby i formy organizacji wychowania dzieci i modziey w warunkach naturalnych i specjalnych instytucjach na przestrzeni dziejów. Drugi za, to geneza i etapy rozwoju myli pedagogicznej.
Historia wychowania jest zatem nauk o metodach, formach i organizacji wychowania, ustrojach szkolnych i systemach owiatowych. Niniejsza praca bdzie zatem prób syntetycznego przedstawienia problematyki hist. wych. i myli pedagogicznej.
Zacznijmy od pojcia wychowania, czyli wiadomego i zamierzonego urabiania osobowoci ludzi wedug przyjtych wzorów w toku stosunków oraz interakcji spoecznych.
Nie ulega wtpliwoci, e wychowanie jest zjawiskiem pierwotnym. Pojawio si tedy, kiedy czowiek zacz uwiadamia sobie zalenoci pomidzy nim a grup i pomidzy nim a przyrod. Czynnikiem decydujcym byo coraz bardziej wiadome oddziaowywanie na przyrod przez uycie celowo konstruowanych narzdzi. Narzdzia i wspóycie w grupie spoecznej to dwa najwaniejsze czynniki rozwoju ludzi, a jednoczenie dwa najwaniejsze róda wychowania. Czowiek pierwotny nie rozumiejc przyrody, nie znajc mechanizmów klsk ywioowych, szuka form zabezpieczenia si przed dziaaniem tych si. Zacza wic powstawa caa gama zakl, specjalnych prób i ofiar. Pojawia si ceremonia inicjacji, czyli przekazanie modemu pokoleniu dowiadczenia plemiennego. Ten etap wychowania wyrónia si:
* demokratycznym charakterem (rónice 2 w formach i treciach dotyczy tylko pci);
* brakiem specjalnych nauczycieli. Dzieci wychowywali przede wszystkim rodzice;
* brakiem instytucji wychowawczych;
* niskim poziomem wiedzy o dziecku;
* deniem do ksztatowania umiejtnoci praktycznych (polowanie, posugiwanie si narzdziami);
* koncentrowaniem si pierwotnej myli pedagogicznej wokó celów wychowania, które wynikay w sposób naturalny z idei ogólnych regulujcych stosunek danej grupy do przyrody i stosunki midzyludzkie w grupie.
Podczas wdrówki po historii wychowania zatrzymajmy si na staroytnoci:
Wychowanie starogreckie miao wiele cech naturalnych. Odbywao si bd w rodzinie bd indywidualnie przy pomocy specjalnych nauczycieli. Uwaano, e wychowanie dotyczy tylko dzieci wskich grup królewskich i arystokracji. Twierdzono, e dzieci z tych grup spoecznych przychodz na wiat zaopatrzone w cnoty mdroci i dzielnoci, i w zwizku z tym wychowanie powinno ogranicza si do wiczenia pewnych potrzebnych w yciu sprawnoci. Z chwil uksztatowania si spartaskiego pastwa wojskowego wychowaniu zaczto przypisywa ogromne znaczenie.
1. Selekcjonowano dzieci - sabe skazywano na mier (pastwo o charakterze militarnym).
2. Wychowano dzieci w instytucjach pastwowych.
3. Dzieci do 7-go roku ycia wychowywano w domach.
4. Od 7-30-go roku ycia panowa surowy reim.
5. Od 7-18-go roku ycia - wychowywanie w placówkach pastwowych typu koszarowego.
6. Od 18-20-go roku ycia - przygotowywano do suby wojskowej, któr penio si do 30-go roku ycia.
7. Po 30-tym roku ycia - uznawani jako penoprawni obywatele.
8. Idea - to wychowanie jednostek mocnych, zdyscyplinowanych, ofiarnych, zahartowanych w walce, odpornych na ból.
9. Nie dbano o wychowanie umysowe, przyzwyczajano uczni do krótkich odpowiedzi.
10. Ograniczano nauk do czytania, pisania, rachunków, opowiada, pieni
wojennych.
Zupenie inna organizacja wychowania miaa miejsce w Atenach w okresie tzw. zotego wieku. Ateny prowadziy polityk pokojow, wic i idea wychowania by inny.
1. Ateczycy zajmowali si sprawami polityki, spoecznymi i moralnymi.
2. Dbano o rozwój fizyczny i pikne ciao.
3 Due znaczenie przypisywano wychowaniu muzycznemu
* dzieci od 7-14-go roku ycia;
* do 7-go roku ycia - wychowanie w domu przez nauczyciela (lutmici).
4. Znaczenie równie miao wychowanie fizyczne - zrczne ciao, sia, wytrzymao.
5. Wyksztacenie umysowe w gimnazjach.
6. Uwieczeniem byo 2-letnie przygotowanie wojskowe i obywatelskie zwane -
efebia.
Szkoa ateska bya jednym z istotnych elementów rozprzestrzeniajcej si kultury greckiej w okresie hellenizmu.
Szkoy powstae w tym okresie to:
1. Szkoy elementarne:
* dostpne dla wszystkich wolnych obywateli;
* nauczanie zbiorowe (jednoroczne);
* etapy nauki to:
a) czytanie, pisanie, rachunki, rysowanie;
b) nauka trwaa 4 lata;
c) powstanie pierwszych pomocy naukowych;
d) dopuszczenie do nauki dziewczt (szkoy eskie, zakadane oddzielnie).
2. Szkoy rednie:
* w 12-stym roku ycia chopcy zaczynali nauk w gimnazjum;
* szkoy publiczne;
* szkoy dzieci bogatych;
* podstawa nauczania to utwory literackie, gramatyka, retoryka, arytmetyka;
* gimnazjarchowie - sprawowali opiek naukow; odznaczali si: purpurowymi szatami, sandaami, laskami.
3. Zacztki szkó wyszych:
* pierwsze szkoy wysze filozoficzne powstae w Grecji:
a) Akademia Platona - kultura hellenistyczna;
b) Liceum Arystotelesa - kultura hellenistyczna;
c) Ogród Epikura - kultura hellenistyczna.
Ogólnie mówic o kulturze hellenistycznej moemy krótko j scharakteryzowa:
* kultura ta bya przyjmowana dobrowolnie przez narody;
* jzykiem obowizkowym by jzyk KOINE (na bazie dialektu joskiego i attyckiego);
* ideaem wychowania staje si czowiek, który jest znawc kultury, który umie filozofowa, kto myli inaczej ni inni;
* nastpuje odejcie od obowizujcego ideau wychowania.
Piszc o Platonie i Arystotelesie nie moemy pomin tak wanej sprawy jak ich ideay wychowania:
Ustrój szkolny Platona - pierwszego filozofa greckiego, który opracowa podstawowy system szkolny, przedstawia si nastpujco:
* 3-10 lat - wychowanie przedszkolne;
* 10-16 lat-szkoa elementarna i rednia;
* 16-20 lat - efebia - szkolenie modzieców greckich w sztuce wojennej i przygotowanie ich do przyszych zada spoeczno - politycznych i pierwszy etap selekcji;
* 20-30 lat - studia wysze i drugi etap selekcji (doboru przez eliminacje);
* 30-35 lat - studia wysze;
* 36-50 lat - praktyka.
System platoski by jedynie koncepcj teoretyczn, bardziej realny by proponowany przez Arystotelesa system szkolny:
1. Cel wychowania - uksztatowanie ludzi wiadomych wspólnego interesu pastwa, walczcych o jego dobro.
2. Zaleca by wychowanie byo publiczne i obowizkowe dla wszystkich chopców.
3. Niewolników odsuwa od szkoy, uwaa ich za „mówice narzdzia".
4. Nie uwaa za konieczne zajmowanie si wychowaniem dziewczt.
5. Do 7-go roku ycia - dzieci nie absorbowane adn prac umysow.
6. W okresie przedszkolnym dzieci powinny wychowywa si w rodzinie.
7. Gówne zajcia to gry, zabawy, suchanie bajek, wierszyków, muzyki i lekkie wiczenia fizyczne.
8. Okres szkolny od 7-21-go roku ycia :
* elementarny;
* redni.
Elementarny - to treci zdobywane przez ucznia w tradycji ateskiej u gramatysty i lutnisty.
9. Do tradycyjnego programu nauczania doczy Arystoteles rysunki - jako wany rodek wychowania estetycznego.
10. Okres szkoy redniej przeznaczony na wiczenia fizyczne, matematyk, astronomi, literatur, poezj, retoryk, etyk i polityk.
Podsumowujc stwierdzamy, e:
* osigniciem epoki antycznej w zakresie organizacji owiaty byo stworzenie szkoy jako instytucji publicznej, pastwowej i wieckiej;
* powszechne, pastwowe i obowizkowe stao si wychowanie przedszkolne (Platon);
* wyodrbniono nauczyciela jako specjalnie powoanego urzdnika publicznego i pastwowego;
* w staroytnoci dano pocztek dydaktyce i teorii wychowania;
* rola wychowania jako podstawowa potrzeba, wyodrbniono okresy rozwojowe, etapy poznawania rzeczywistoci.
Za pocztek redniowiecza uwaa si upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego (476 r.), a za koniec zdobycie Konstantynopola przez Turków (1453) lub odkrycie Ameryki (1492). Na ten okres w naszych dziejach przypisujemy powstanie trzech rodzajów szkó:
* katedralne;
* klasztorne;
* parafialne.
Organizacja polskiego szkolnictwa redniowiecznego odpowiadaa strukturze
szkolnictwa kocielnego na zachodzie. Szkoy realizoway:
* uniwersalne programy przedmiotów podstawowych (gramatyka aciska, retoryka, dialektyka);
* kursy wysze (arytmetyka, geometria, muzyka, astronomia);
* peny kurs realizowany przez szkoy katedralne i kolegiackie;
* ksztacenie elementarne, nauczanie pocztków jzyka aciskiego, katechizmu, pacierza, piewu kocielnego realizowane przez szkoy parafialne;
* pierwsze polskie podrczniki (Markaz z Opatowa) (Wacaw z Obornik).
Szkoa redniowieczna bya szko mechanicznego nauczania. Dominowa ustny przekaz nauczyciela, a uczniowie przyswajali sobie tre pamiciowo. Nauczanie podstawowego przedmiotu - jzyka aciskiego - zaczynao si od przyswajania przez uczniów pacierza, psalmów i innych tekstów. Póniej zaczynaa si nauka czytania, oparta na poznawaniu gosek i sylabizowaniu sów. Nauka ta trwaa okoo 3 lata. Po przyswojeniu sztuki czytania nastpowaa nauka pisania, w której stosowano tabliczki powleczone woskiem. Nauczyciel pisa na tablicy poszczególne litery, sowa, ucze za rylcem odwzorowywa je na swojej tabliczce a do opanowania sztuki pisania.
Na okres redniowiecza przypada powstanie pierwszego zakonu benedyktyskiego (529 r.). Zaoenia klasztoru to:
* nauka czytania i pisania wynika z koniecznoci studiowania Pisma witego;
* umiejtno pisania - potrzeba do kopiowania ksig.
Pod koniec XII wieku powstaj nowe formy organizacyjne nauki - uniwersytety,
które stanowiy powszechny zwizek profesorów i studentów. Profesorowie
otrzymywali prawa mistrzów, studenci za, czeladników i uczniów.
Do najstarszych i najsynniejszych europejskich uniwersytetów redniowiecznych
naley zaliczy:
l. Uniwersytet Boloski: (Irneriusz)
* zorganizowano studium, nadajce tytu doktora;
* uczelnia studencka - studenci wybierali sporód siebie rektorów, decydowali o organizacji studiów, oraz o doborze wszystkich profesorów;
* stawia na pierwszym planie - studia nad prawem rzymskim, które szerzyo kult silnej wadzy i przyznawao kademu obywatelowi prawo posiadania wasnoci ziemskiej;
* studiujca modzie miaa rozlegy samorzd, wasne sdownictwo, swoboda ycia w miecie.
Wielk rol w deniu do kontynuowania tradycji rzymskiej odegra na przeomie VIII i IX w. Karol Wielki. W roku 774 w czasie wojny z Longobardami Karol Wielki zetkn si w pónocnych Woszech z dawnymi szkoami rzymskimi. Sprowadzi do Polski Alkwina, Piotra z Pizzy i Paulina z Akwilei. Zaoy on szko paacow, której program obejmowa:
* przedmioty siedmiu sztuk wyzwolonych;
* umiejtno redagowania dokumentów pastwowych oraz zarzdze cesarskich;
* kadziono nacisk na takie nauki jak: astronomia, matematyka;
* nauczano architektury i medycyny;
* przebywajcy stale na dworze Karola Wielkiego dawni wychowankowie szkoy paacowej zorganizowali co w rodzaju towarzystwa naukowego, nazwanego akademi. Na posiedzeniach tej akademii odczytywano wasne utwory poetyckie, referaty z dziedziny filozofii.
Epoka redniowiecza to równie zaoenie Uniwersytetu w Paryu. Pierwszy statut Uniwersytetu nadany zosta w 1215 roku:
* nadano uczelni ustrój, w którym wadza spoczywaa wycznie w rkach profesorów;
* kady profesor nazywa si magistrem;
* przyjmowanie na nauk studentów na okres 3-4 lat, nastpnie nadawanie mu tytuu bakaarza;
* po upywie 2-3 lat bakaarz stawa si penoprawnym mistrzem;
* ucze na dowód biegoci w nauce wygasza samodzielny wykad w obecnoci profesora;
* uniwersytet podzielony na grupy wg. specjalnoci filozofów, prawników, lekarzy, teologów;
* utworzono urzd rektora wybieranego przez wszystkich profesorów.
W Polsce na najwiksz uwag zasuguje zaoony przez Kazimierza Wielkiego w 1364 roku Uniwersytet Krakowski i wydany w tym samym roku akt fundacyjny, nadajcy uczelni prawa i przywileje, midzy innymi autonomi wewntrzn, ochron prawn. Na Uniwersytecie istniay 3 wydziay: prawa, medycyny i sztuk wyzwolonych.
* na czele sta rektor wybierany przez studentów;
* pastwo, a nie koció gwarantowao studentom bezpieczestwo i ochron prawn;
* pod koniec XV w. na Uniwersytecie powstaje katedra studiów matematycznych;
* wzrasta popularno literatury klasycznej;
* zakadane s towarzystwa naukowo-literackie;
* wydawano podrczniki humanistyczne;
* organizowano badania z dziedziny przyrody i medycyny.
Podsumowujc dorobek praktyki i teorii redniowiecznej stwierdzamy:
1. Utworzenie szkolnictwa wyszego - uniwersytetów.
2. Wydanie przez Karola Wielkiego zarzdzenia, które uzna naley za pierwsz prób wprowadzenia w Europie obowizku szkolnego.
3. Kary cielesne uwaano za gówny rodek wychowania moralnego.
4. Nauka o drogach i sposobach poznawania (dydaktyka) zakadaa, e wiedza nie jest spraw rozumu, lecz wiary (w. Augustyn).
5. Dom rodzinny - jako gówny orodek wychowawczy.
6. cise zespolenie przez szkoy kocielne celów nauczania z celami wychowania.
7. Organizowanie opieki nad dziemi opuszczonymi i odbiegajcymi od normy, dla których zaczto zakada tzw. szpitale, instytucje, które uzna mona za pocztek póniejszych placówek pedagogiki opiekuczej.
Odrodzenie wyroso z kultury redniowiecza, w wielu dziedzinach byo jej kontynuacj, ale jednoczenie podjo totaln krytyk tej kultury. Zrodzio si jako ruch antyfeudalny, oparty gównie na mieszczastwie. Rycho jednak kultura renesansu opanowaa dwory szlacheckie i paace magnackie. Obserwujemy tutaj (XIV w.) duy wzrost szkolnictwa parafialnego. W szkoach miejskich poza wiedz elementarn uczono gramatyki aciskiej, piewu kocielnego oraz zbiorowych recytacji prawd religijnych i modlitw. Szko utrzymywa proboszcz lub rada miejska. Inaczej wyglday szkoy parafialne na wsi. Ich poziom by bardzo niski, co spowodowane byo zym przygotowaniem nauczycieli, którzy sami zaledwie potrafili pisa i czyta. Nauczycielami zwano klechów, wychowanków miejskich szkó parafialnych, rzemielników a nawet chopów. Szkolnictwo epoki odrodzenia to m.in.:
* wzrost rozwoju szkó rednich (specjalnie budowane boiska szkole, tereny do jazdy konnej i wicze wojskowych);
* ze szkó wyeliminowano przymus, kary fizyczne stosowano tylko w ostatecznoci;
* zaoenie zakonu jezuitów (absolutna wadza generaa „zakonu i lepe posuszestwo onierzy");
a) kolegia jezuickie podzielone na klasy;
b) kada klasa posiadaa swój wasny program nauczania, metody, uroczyste promocje;
c) dbano szczególnie o zdrowie, wygody;
d) modzie uczono szermierki;
e) kar cielesn, jeeli dochodzio do naruszenia dyscypliny wymierza nie nauczyciel, ale specjalnie powoany do tego czowiek wiecki zwany korektorem.
Renesans w Polsce to powstanie szkó kalwiskich i ariaskich. Szkoa kalwiska obejmowaa:
* poza katechizmem kalwiskim, gramatyk acisk, lektur dzie staroytnych, elementy retoryki i dialektyki oraz jzyk grecki i hebrajski;
* wprowadzenie po raz pierwszy w szkole redniej jzyka ojczystego.
Szkoa ariaska obejmowaa:
* szkoa picioklasowa;
* obok aciny uczono wiedzy politycznej, prawa, historii Polski i etyki wieckiej;
* przygotowywanie uczniów do ycia obywatelskiego;
* wprowadzono matematyk i nauki przyrodnicze.
Epoka odrodzenia to równie powstanie szkó wyszych (Akademia Lubraskiego, Akademia Zamojska).
Ksztatowanie si myli odrodzenia poprzedzia totalna i niezwykle ostra krytyka wychowania redniowiecznego. Celowa w tym szczególnie Erazm z Rotterdamu (dopuszcza do nauczania takie przedmioty: geografia, wiedza o przyrodzie, rolnictwo, architektura, historia).
Problematyk zblienia szkoy do ycia i podniesienia na wyszy poziom procesu dydaktyczno-wychowawczego zajmowa si Szymon Maricius. Bardzo mao uwagi powica szkoom elementarnym, dbajc jedynie o dobór nauczycieli. Szkoy powinny ksztatowa modzie w kierunku 7 sztuk wyzwolonych. Gówne zadanie to przygotowanie modziey nie do studiów teologicznych lecz do zada wieckich. Nauczyciele wedug Mariciusa powinni posiada wysokie kwalifikacje, powinien cechowa ich przejrzysty stosunek do dzieci i orientacja w psychologii modziey. Potpia on przyjmowanie niedouczonych profesorów. Owiata wedug niego powinna by dostpna nie tylko królom i szlachcie, ale te ludowi. Uwaa, e ze szkoy naley usun filozofi scholastyczn i ograniczy retoryk.
Na reform szkoy kad duy nacisk A.F. Modrzewski. Wedug niego:
* w rozwoju maego dziecka, wan rol odgrywa wychowanie moralne i fizyczne;
* moralnoci nie jest stosunek do Boga i religii, a stosunki midzyludzkie, a wic moralno wiecka;
* podstaw wiedzy szkolnej powinien by program i dopiero na jego bazie naley uczy treci uytecznych;
* postulowa wprowadzenie do szkó sdów koleeskich, które mona uzna za pierwowzór samorzdu szkolnego.
Podsumowujc mona stwierdzi, e:
1. Pedagogika renesansowa wniosa duo do rozwoju organizacji szkolnictwa.
2. W praktyce dokonano podziau uczniów na klasy, przygotowujc dla kadej dokadny program nauczania i podrczniki.
3. Zapocztkowano pomoc finansow biednym uczniom.
4. Nieustanna waka o realizm i utylitaryzm treci nauczania.
5. Wprowadzenie do szkó treci przyrodniczych.
6. Próby stworzenia z pedagogiki - systemu naukowego opartego na psychologii i etyce.
7. Wprowadzenie do szkó specjalnych regulaminów; koncepcja sdów koleeskich.
W okresie owiecenia myl pedagogiczn mona byoby sprowadzi do trzech zasadniczych nurtów:
1. Nurt demokratyczny - domagajcy si powszechnej i bezpatnej owiaty dla wszystkich dzieci bez wzgldu na pochodzenie i pe (Jan Amos Komeski).
2. Reprezentowanie interesów zwyciskiej buruazji angielskiej (Joha Locke'a).
3. Wyrastajcy z idei walki z feudalnym porzdkiem wiata (Jan Jakub Rousseau).
Jan Amos Komeski - twórca nowoytnej pedagogiki. Akcentowa on dwie tezy: tez o wrodzonych kwalifikacjach i tez o koniecznoci ich ksztacenia. Opowiada si za:
* wychowaniem zgodnym z natur;
* sztuka podpatruje, to co robi sama natura;
* dy do zreformowania sztuki wychowania;
* zmierza do przeksztacenia szkoy w wielk „machin dydaktyczn";
* powszechno nauczania winna by realizowana w jednolitej programowo szkole elementarnej, której uczy si powinna caa modzie;
* ksztaci naley dzieci równie mao zdome;
* opowiada si za przetumaczeniem wszystkich ksig z jzyka aciskiego na jzyki poszczególnych ludów;
* odrzuca niemal ca wiedz filozoficzno-gramatyczn ówczesnej szkoy humanistycznej, a na jej miejsce wprowadza obszern nauk o wiecie;
* wane dla niego: praca czowieka i jego charakter;
* proces wychowawczy rozpoczyna si po urodzeniu;
* wychowanie przedszkolne - szkoa macierzysta (wane dla niego to zdrowie dziecka, higiena, odywianie, wiczenia ruchowe;
* nauk geometrii ogranicza do przyswojenia przez dziecko takich poj jak: „may, duy, krótki";
* nauk arytmetyki rozumia jako nauczanie w trzecim roku ycia liczenie do 5 a w nastpnym do 10, za w 5-6 roku ucia do 20-stu;
* nauczanie geografii - zapoznanie dziecka z najbliszym otoczeniem domu rodzinnego;
* po ukoczeniu 6-go roku ycia dziecko rozpoczynao II okres nauki (6 letni) w szkole jzyka ojczystego;
* Komeski dzieli modo czowieka na:
a) szko macierzyst;
b) szko elementarn;
c) szko redni;
d) studia uniwersyteckie.
John Lock:
* wychowanie tworzy ludzi;
* umys ludzki nie posiada adnych cech wrodzonych;
* wychowaniem naley obj tylko synów klasy panujcej;
* krytykuje stare szkolnictwo, odrzuca je na rzecz wychowania domowego, indywidualnego, pod okiem rodziców lub starannie dobranego nauczyciela;
* akcentuje wychowanie moralne i fizyczne;
* wiedza nie jest celem lecz rodkiem sucym ksztatowaniu moralnoci i zdobywania mdroci yciowej;
* nie przymus i kara, ale mdra yczliwo i troska to rodek wychowania.
Jan Jakub Rousseau:
* ludzie rodz si dobrzy i równi sobie;
* dziecko ma samo dochodzi do wiedzy o wiecie;
* zakada konieczno: gruntownego poznania specyfiki zmieniajcej si psychiki dziecka, wyraania mioci i szacunku dla jego osobowoci, zagwarantowanie dziecku swobody dziaania wedle zainteresowa i skonnoci; uznania samodzielnoci dziaania i pracy dziecka za najwaniejszy rodek wychowania; cisego podporzdkowania procesu wychowania etapom naturalnego rozwoju dziecka.
KEN - Komisja Edukacji Narodowej zostaa powoana przez sejm 14 padziernika 1773 r. Zaoenia Komisji:
* dzieci chopskie i mieszczaskie miay uczy si w szkoach parafialnych, organizowanych i nadzorowanych przez proboszcza i ewentualnie dziedzica;
* w doborze treci nauczania szczególny nacisk pooono na przygotowanie uczniów do praktycznej dziaalnoci;
* obok przedmiotów ogólnoksztaccych w szkoach wiejskich wprowadzono elementy wiedzy o rolnictwie, ogrodnictwie i hodowli;
* w szkoach miejskich - wprowadzono elementy wiedzy o handlu, rzemiole i przemyle;
* wychowanie moralne oparto na zasadach wieckich, a jego celem byo wychowanie dobrego czowieka i obywatela;
* bogacenie siebie jest równoczesnym bogaceniem kraju;
* ksztatowano takie cechy jak: przedsibiorczo, gospodarno, oszczdno, pracowito;
* w szkolnictwie rednim, na czele szkoy wydziaowej sta rektor;
* w szkoach wydziaowych istniao 6 klas, w których program nauczania realizowano w cigu 7 lat nauki;
* zakres programu obejmowa: arytmetyk, algebr, geometri, rysunek mierniczy, histori naturaln (botanika, geologia);
* szczególny nacisk kadziono na nauk moraln;
* wprowadzenie przez KEN uroczystoci szkolnych;
* popisy uczniów - przemówienia wygaszane przed rodzicami i zaproszonymi gomi;
* szkolnictwo rednie przeznaczone wycznie dla chopców;
* w szkolnictwie wyszym dbano o staranne przygotowanie do wykonywanego zawodu pod wzgldem metodycznym i rzeczowym;
* studia trwajce 4 lata;
* wszyscy stypendyci zobowizani byli do przepracowania 6 lat w zawodzie nauczyciela po ukoczeniu studiów;
* program studiów - obejmowa: nauk jzyka francuskiego i niemieckiego;
* jednoczenie z teori byy prowadzone praktyki w Szkoach krakowskich. W 1783 r. ksztaceniem studentów zaja si Szkoa Gówna w Wilnie - tutaj:
* studenci pobierali stypendia;
* odbywali praktyki penic funkcj dyrektorów;
* oprócz modziey wieckiej studiowali zakonnicy, przygotowywani do pracy w kolegiach zakonnych.
Kolegium Nobilium - szkoa zaoona w 1740 r. w Warszawie przez Konarskiego, której celem byo przygotowanie modziey do przeprowadzenia reformy pastwa. Gówny nacisk pooono na wychowanie obywatelskie i wiedz o rzeczywistoci (jzyki nowoytne, histori, prawo pastwa).
Szkoa Rycerska - zaoona przez Stanisawa Augusta w 1765 r. Miaa ksztaci modzie szlacheck. Szkoa o charakterze wojskowym ksztacia przyszych wojskowych i urzdników pastwowych. Szkoa 7-klasowa. Program obejmowa: acin, jzyk francuski i niemiecki, histori, geografi, filozofi i literatur polsk. Jzykiem wykadowym by polski. Cel to wychowanie na dobrego obywatela, wolnego od zahamowa. Osigniciem szkoy byo wprowadzenie tzw. dekurii, które byy form samorzdu kadetów.
Szczególnie wanym osigniciem pedagogiki XIX wieku jest ksztatowanie si nowoczesnego systemu szkolnego. Wan zdobycz byo wczenie do systemu szkolnego - redniego i wyszego szkolnictwa zawodowego. Wyrazem demokratyzacji systemu szkolnego byo równie zdobywanie przez seminaria nauczycielskie praw szkó rednich. Przedstawiciele:
* Jan Henryk Pestalozzi;
* Bell & Lancaster;
* Robert Owen;
* Fryderyk Froebl;
* J.F. Herbart;
* Herbert Spenser.
J. Pestalozzi - pedagog szwajcarski, wychodzi z zaoenia, e:
* celem wychowania powinno by przygotowanie dzieci warstw najwyszych do ycia (rozwijanie osobowoci przez ksztatowanie jego zdolnoci, rozbudzanie umysu i wyobrani);
* rozbudzanie poczucia wasnej godnoci;
* naley zdobywa rzeczywist wiedz (porównywanie przedmiotów);
* liczba, ksztat i sowo - to etapy poznawania rzeczywistoci;
* wiedz dostosowa do moliwoci poznawczych dziecka;
* w nauczaniu wychodzi od rzeczy konkretnych;
* poznajc elementy dy do poznawania caoci;
* czy nauczanie z zabaw, by uczyni je bliskim i przyjemnym.
Bell & Lancaster.
Ich system polega na tym, e wielk gromad dzieci dzieli nauczyciel na grupy -przewanie dziesitki - na ich czele stawia uczniów najzdolniejszych zwanych monitorami. Ich zadaniem byo nauczanie kolegów czytania, pisania i rachowania. Monitor ocenia uczniów i decydowa o przechodzeniu do nastpnej klasy. Chopiec najmdrzejszy posiada numer najwyszy i mia obowizek opiekowania si nad koleg z numerem niszym.
Robert Owen zakada, e:
1. Przyczyn wszelkiego za, ndzy jest wasno prywatna, niski poziom umysowy spoeczestwa.
2. Szczcie moe da ludzkoci jej powszechne umiercenie, w wyniku którego powstan „komuny ludzi pracy".
3. Powszechne szkolnictwo ma przygotowa modzie do ycia poprzez przekonanie jej pogldowej wiedzo ogólnoksztaccej.
4. Przekonywa o koniecznoci objcia wychowaniem przedszkolnym wszystkie dzieci od 2 do 5 lat. Podstaw wychowania byo czenie zabawy z nauk i prac.
Jan Fryderyk Herbart - profesor filozofii i pedagogiki. Gównym celem jego docieka naukowych byo stworzenie z pedagogiki zwartego systemu uzasadnianych poj. Jego system pedagogiczny opiera si na etyce i psychologii. Etyka wyznacza cel wychowania (silny charakter moralny, psychologia), psychologia za wskazuje rodki i sposoby realizacji tego celu. Wedug niego:
1. Najwyszym celem wychowania jest ksztatowanie silnych charakterów, oznaczajcych si picioma ideami moralnymi:
* idea doskonaoci - sia, harmonia de;
* yczliwo;
* idea prawa - zapobiegajca konfliktom;
* idea susznoci - równouprawnienie jednostki;
* idea wewntrznej wolnoci - zgodno jednostki a samym sob.
2. Nauczyciel powinien:
* wywiera wpyw na postpowanie ucznia;
* ustali cele, do których ucze bdzie w przyszoci dy;
* rozbudza w uczniu szerokie zainteresowania;
* zapewnia moliwo zdobycia wszechstronnego wyksztacenia.
Jako propagator nauki zwan dydaktyk opowiada si za:
* od najmodszych lat zaznajamia dzieci z du iloci przedmiotów;
* w toku obserwacji uczniowie powinni uczy si wyrónia ogólne i szczegóowe cechy przedstawionych im obiektów, wyjania ich wzajemny stosunek, zaszeregowa dany obiekt do grupy;
* zwraca uwag, aby nauczanie byo dostosowane do si i moliwoci umysowych dziecka. Powinno przypomina zabaw;
* w programie nauczania najpierw stawia liczby, ksztat i sowa.
Dydaktyka Herberta oraz neohumanistyczna ideologia przyczyniy si do powstania (XIX-XX w.) systemu dydaktyczno wychowawczego szkoy redniej, który do historii pod nazw szkoy tradycyjnej.
Herbert Spencer:
* jego zdaniem w czasach, kiedy ludzie musz prac zarabia na utrzymanie, wiedza szkolna powinna zapewni im prac dajc zarobek i zadowolenie osobiste;
* podstaw treci nauczania zreformowanych szkó miaa by wiedza przyrodnicza, a szczególnie anatomia i fizjologia czowieka;
* proponowa by do programu nauczania szkoy redniej wprowadzi podstawy pedagogiki i psychologii;
* szkoa rednia powinna uwzgldni histori wyjaniajc przemiany polityczne, spoeczne i kulturalne spoeczestw;
* uczy naley tylko tego, co pomaga czowiekowi w walce o byt, co zapewni mu sukces i powodzenie w yciu;
* licz si due wartoci: przygotowanie do ycia i zdrowie i sia fizyczna;
* Spencer domaga si aby nauk szkoln opart na pamici zastpi dowiadczeniem, praktyk (teoria zawsze powinna wynika z praktyki).
Stworzony przez pedagogów w poowie XIX w. Marksa i Engelsa system
pogldów zwany marksizmem skada si z materializmu dialektycznego i
historycznego. Walczyli oni o powszechn, obowizkow, bezpatn i wieck
szko.
Teoria wszechstronnie rozwinitej osobowoci wg. Marksa i Engelsa to:
* teoria wyksztacenia ogólnego;
* teoria wyksztacenia politechnicznego;
* teoria wyksztacenia moralnego;
* teoria wyksztacenia fizycznego;
* teoria wyksztacenia estetycznego.
Uwaali, e najwaniejszym elementem wyksztacenia czowieka jest wiedza ogólna zarówno humanistyczna jak i matematyczno-przyrodnicza. Jednym z najwaniejszych czynników humanizacji pracy, obok wyksztacenia ogólnego i zawodowego byy zajcia manualne i posugiwanie si prostymi narzdziami. Marka i Engels stworzyli solidne podstawy metodologiczne, do których nawizuje pedagogika wspóczesna.
Podsumowanie:
Wiek XIX to stworzenie przez pedagogów podstaw - teorii wychowania przedszkolnego i nauczania pocztkowego. Do wanych osigni naley zaliczy dydaktyk herbartowsk. Wan zdobycz równie bya stworzona przez Spencera idea ksztacenia zawodowego. XIX wiek zosta równie wzbogacony marksistowsk teori wszechstronnie rozwinitej osobowoci, a w szczególnoci koncepcj ksztacenia politechnicznego, jako generaln zasad czenia teorii z praktyk.
Zabór austriacki:
Zgodnie z reform szkoln z 1805 r. szkoy elementarne podzielono na: trywialne i gówne. Te pierwsze zakadano we wsiach (miay uczy wiedzy elementarnej i religii), drugie za to szkoy miejskie (miay przygotowywa modzie do dalszej nauki lub pracy w rzemiole i handlu). Sytuacja szkolnictwa ludowego w tym zaborze poprawia si po uzyskaniu w 1866 r. przez Galicj autonomii. Powoano Galicyjsk wadz owiatow - Rad Szkoln Krajow, wprowadzono do szkó jzyk polski, odsunito Koció od nadzoru nad szkolnictwem. Wprowadzono Szko Elementarn bezpatn i obowizkow.
Zabór pruski:
Tutaj bezwzgldnej germanizacji poddano dzieci na lsku, Pomorzu. Na uwag zasuguje w tym okresie Ewaryst Estkowski zaoyciel w 1848 r. Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. W zaborze tym:
1. Wprowadzono w okresie rzdów Bismarca obowizkow nauk jzyka niemieckiego.
2. Ograniczono prawa polskich nauczycieli.
3. Niszczono wszelkie przejawy polskoci.
4. Dzieci polskie zmuszano do uczszczania do szkó niemieckich.
5. Rozpoczynaj si strajki szkolne (20 maja 1901 - Strajk dzieci we Wrzeni).
Szkolnictwo rednie i wysze: na przykadzie zaboru rosyjskiego:
* ustanowiono w Ksistwie Warszawskim szkoy elementarne dla chopów i biedoty miejskiej, szkoy podwydziaowe 3-letnie i wydziaowe - 4-letnie dla mieszczan i biednej szlachty oraz szkoy departamentowe dla warstw najwyszych;
** rozpoczty proces rusyfikacji, szczególnie da o sobie zna po upadku powstania listopadowego;
* do szkó wprowadzono literatur, histori i geografi Rosji;
* szkoy poddano nadzorowi policyjnemu;
* do ycia wewntrznego szkó wprowadzono a 16 rodzajów kar;
* aby zahamowa dostp modziey do szkó, szczególnie ze stanów niszych, zwikszono wpisowe;
* po upadku powstania listopadowego zaczto likwidowa orodki nauki polskiej. Zlikwidowano Liceum Krzemienieckie, Uniwersytet Wileski i Warszawski, Towarzystwo Przyjació nauk i inne wysze szkoy zawodowe na terenie Królestwa Polskiego.
Ruch reformatorski zapocztkowany zosta na przeomie XIX i XX w. Gówne zaoenia to krytyka tzw. szkoy tradycyjnej. Zasady ruchu mona sprowadzi do nastpujcych tez:
1. Proces wychowania nie polega na urabianiu zgodnie z okrelonymi z góry celami, ale na umoliwianiu rozwijania spontanicznych si tkwicych w naturze dziecka.
2. Skuteczno procesu dydaktycznego zapewniona bdzie tylko wtedy, kiedy nauczanie oparte na biernym, pamiciowym przyswajaniu gotowej wiedzy zastpi si samorzutnym i samodzielnym jej zdobywaniem w toku praktycznej dziaalnoci ucznia.
3. Klasa szkolna oparta na zewntrznej dyscyplinie, rygorze i schemacie organizacyjnym musi by zastpiona lunym zespoem uczniów, którym treci form indywidualnej pracy nie narzuca ani urzdowy program nauczania, ani te nauczyciel.
Jedn z form organizacyjnych nowego wychowania by tzw. plan daltoski. Koncepcja planu wywodzi si bezporednio z praktyki pedagogicznej. W planie tym nie byo klas, nie byo lekcji, nie byo te staego rozkadu zaj. Nauka odbywaa si indywidualnie. Na pocztku roku szkolnego nauczyciel przedstawi uczniom plan caoroczny, który zawiera program nauczania z poszczególnych przedmiotów, podzielony na zadania bdce miesicznymi przydziaami pracy. Pisemna instrukcja zawieraa wskazówki, jak dane zadanie rozwiza. Uczniowie zobowizywali si na pimie wypenia wyznaczone im zadania i pracowali nad ich realizacj w oddzielnych pracowniach - laboratoriach. Ucze pracowa sam, posugujc si metod, któr sain wybra. Kiedy opracowa dany przydzia skada nauczycielowi sprawozdanie. Podsumowujc:
* plan ten pozwala dostosowa tempo nauki do rzeczywistych moliwoci uczniów;
* wdraa uczniów do samodzielnoci;
* pobudza inicjatyw;
* zachca do poszukiwania racjonalnych metod pracy;
* wyrabia poczucie odpowiedzialnoci;
* nauczanie wedug planu miao te wiele wad: ucze zdany na samego siebie nie zawsze potrafi ustrzec si od powierzchownego i fragmentarycznego zdobywania wiedzy; nie zawsze dostrzega zwizek pomidzy poszczególnymi fragmentami wiedzy; nie wszyscy uczniowie potrafili te pracowa systematycznie i odkadali wykonywanie przydziau na ostatnie dni.
Maria Montessori - pedagog przeomu XIX i XX w. Zaoycielka w Rzymie w 1906 r. eksperymentalnego przedszkola „Dom Dziecicy". W czasie praktyki w Rzymie miaa do czynienia z dziemi „anormalnymi" z klinik psychiatrycznych.
W trakcie swoich bada odkrya, e dzieciom tym mona przywróci nie tylko dziecistwo, ale wychowa na sprawnych umysowo ludzi, zapewniajc odpowiednie warunki spoeczne i pedagogiczne. Uwaaa ona równie, e specyficzne metody i treci oraz rodki stosowane w procesie dydaktyczno-wychowawczym dzieci umysowej niszoci daj doskonae rezultaty z dziemi normalnymi.
Wedug Montessori o powodzeniu w pracy wychowawczej decyduj 3 czynniki:
1. Wszechstronne wspódziaanie przedszkola, szkoy ze rodowiskiem rodzinnym i spoecznym dziecka.
2. Odpowiednie urzdzenie i wyposaenie tych placówek.
3. Odpowiednie przygotowanie nauczyciela - wychowawcy.
Uwaaa ponadto, e:
* naley stworzy t sam atmosfer i stosowa te same metody wychowawcze w nowym otoczeniu i w domu;
* na wychowawcach przedszkoli ciy obowizek pedagogizacji rodziców, organizowania odczytów, udzielania rad i wskazówek;
* na samopoczucie dziecka duy wpyw maj usytuowanie i wyposaenie przedszkola;
* przedszkole ma realizowa wszystkie potrzeby fizyczne i psychiczne;
* nauczycielka przedszkola powinna posiada wyksztacenie psychologiczne;
* powinna równie prowadzi z lekarzem kart bibliograficzn ucznia, nie moe stosowa kar i nagród.
Wady systemu Montessori:
* eliminuje czynniki wyobrani i fantazji, poprzez zbyt powane traktowanie zabaw dziecicych;
* zbyt due przywizanie do ksztacenia zmysów, zbyt duo pomocy naukowych;
* nie uznawanie wychowawczej roli zespou.
II Rzeczpospolita od 1918- pocztek odzyskania niepodlegoci do 1939 roku -wybuchu II wojny wiatowej.
W 1926 roku, w maju podczas przewrotu majowego powstaje obóz polityczny zwany Endecj, na czele której staje gen. armii Polskiej we Francji Józef Haller. Przyczyni si on do ustalenia granicy wschodniej, zalubin Polski z morzem. W wyniku konfliktu z Pisudskim Haller w 1932 roku opuci Polsk. Przyczyni si on do integracji wojska polskiego, opowiada si za wychowaniem narodowym. Przedstawiciele tego wychowania to:
* Stanisaw Prus Szczepanowski;
* Roman Dmowski;
* Zygmunt Balicki;
* Lucjan Zarzecki.
WYCHOWANIE NARODOWE: (zoyo si na nie:)
I. Wpywy struktury spoeczestwa.
II. Róne idee narodu i pastwa.
III. Róne orientacje, pogldy ideologiczne i polityczne.
* kierunek narodowy dominowa w 1926 roku;
* wychowanie zawarte w hale „Najwyszym dobrem jest naród";
* u schyku XIX wieku wychowanie to byo cile zwizane ze Szczepanowskim „Aforyzmy o wychowaniu" Lwów 1901 r. Kredo autor zawar w ideale czowieka, bohatera, obywatela, pracownika w jednej osobie. Dokona syntezy pierwiastków bohaterskich z cechami propagowanymi przez pozytywistów. Uwaa, e Polska powinna by demokratyczna. Szkoa - uczy si uczy;
* we Florencji - przedstawiciel wych. naród. Dmowski. W 1903 r. wydaje prac „Myli nowoczesnego Polaka". Tym samym próbuje odpowiedzie na pytanie: Jaki naród polski uczyni zdolnym do odbudowy pastwa polskiego - Myli te nie s traktatem pedagogicznym ale programem walki Ligi Narodowej o uzdrowienie duchowe narodu. Wyznawa on zasad „Jestem Polakiem". Podstaw odrodzenia politycznego byo odrodzenie narodu. Warunkiem tego byo ksztatowanie patriotyzmu, wyraajcego si w jednoci, dziaaniu i w kadej dziedzinie. Twierdzi, e Polska zostanie odbudowana dziki Polakom.
* Zygmunt Balicki „Egoizm narodowy wobec etyki" Lwów 1904 r. Podstaw zawartych tu pogldów bya teza: „najwyszym dobrem na ziemi jest naród". Wyróni dwa rodzaje etyki:
a) ideau - indywidualistyczna;
b) idei - zbiorowa, spoeczna. Wychowanie narodowe ma na celu:
* mode pokolenie wprowadzi gboko w tradycj, a poczuje si ono zespolone;
* ksztatowanie pozytywnego patriotyzmu wyraanego w stworzeniu czowieka onierza - obywatela. Jego cnoty to: religijno, aktywno, sprawno fizyczna.
* Po odzyskaniu niepodlegoci przez Polsk Lucjan Zanecki nawizywa do pogldów Balickiego. Wychowanie to tworzenie narodu. Musi ono spenia nastpujce zadania:
a) winno przyczynia si do wzmacniania integracji narodu;
b) winno przyczynia si do rozwoju narodu.
Powinno ponadto by praktyczne i religijne. Podstawowe zadanie - suba
ojczynie. Idea wychowania - idea rokotnika, obywatela.
WYCHOWANIE PASTWOWE:
Reprezentowane przez obóz sanacyjny Józefa Pisudskiego, wychowanie
obowizujce do mniej wicej 1935/36 roku.
Przedstawiciele:
* Sawomir Czerwiski;
* Janusz Jdrzejewicz;
* Adam Skwarczyski;
* Kazimierz Sonicki;
* Stanisaw By stroni.
Wychowanie to miao na celu wyksztacenie wiadomego obowizków i praw twórczych obywatela II Rzeczypospolitej. Zwolennicy tego wych. uwaali, e pastwo jest najwaniejsz organizacj spoeczn skupiajc inne grupy i organizacje spoeczne i zajmujc wobec nich pozycj nadrzdn. Najwikszym dobrem jest pastwo.
Wychowanie to miao uczy podporzdkowania czstkowych interesów spoecznych interesom pastwa i przygotowanie modziey do pracy zbiorowej, twórczej i ofiarnej dla dobra pastwa. Cel wych. to - ksztatowa jednostk, która bdzie czynnie uczestniczya w przemianach;
* Koncepcj opracowa Czerwiski (1929-31 roku) - minister wyzna religijnych i owiecenia publicznego. Uwaa i w Polsce potrzebny jest obywatel, który codzienn prac, czynem udowodni swój patriotyzm. Wychowanie pastwowe - jako podstawa wychowania mniejszoci narodowych. Dokona zespolenia ideaów wychowawczych. - Z zaboru rosyjskiego (romantyczny bohater); pruskiego (pracownik pozytywista); austriackiego (typ pastwowca).
* Janusz Jdrzejewicz - matematyk, pose na sejm, senator, premier. Przewodzi
grupie owiatowej „Zromb".
Wedug niego: 1. Wychowanie powinno ksztatowa jednostki wiadome swych obowizków i
praw wobec pastwa.
2. Jednostka - uspoeczniona, samodzielna, twórcza i gotowa do wspópracy z innymi. Z jego inicjatywy uchwalono ustaw o Ustroju Szkolnym - 11 marca 1932 roku zwan „JDRZEJEWICZOWSK"
I. W zakresie szkolnictwa powszechnego ustawa wprowadzia trzy róne stopnie organizacyjne. Kady trwa 7 lat, realizowano w nim róny program nauczania. Szkoy powszechne I stopnia w cigu 7 lat nauki realizoway program 4 klas z dodaniem pewnych elementów wiedzy z klas wyszych. W tym stopniu organizacyjnym klasa III bya 2-letnia, a klasa IV - 3-letnia. Szkoy II stopnia realizoway program 6 klas z tym, e klasa IV bya 2-letnia. Szkoy III stopnia posiaday 7 klas jednorocznych.
II. W zakresie szkolnictwa redniego;
* w 1919 roku wydano „program naukowy szkoy redniej". Szko t bdzie gimnazjum 8 klasowe i 8-letnie. Podzielono je na dwa stopnie organizacyjne: pierwszy 3-letni - gimnazjum nisze i drugi 5-letni - gimnazjum wysze. W gimnazjum rozpoczcie nauki przesunito z 10 roku ycia na 12 i 13, za z 13 na 16 rok ycia konieczno wyboru specjalizacji kierunkowej.
III. W zakresie ksztacenia nauczycieli:
* reforma z 1932 roku zlikwidowaa dotychczasowe 5-letnie seminaria nauczycielskie na rzecz 3-letnich liceów pedagogicznych opartych na gimnazjach ogólnoksztaccych. Ukoczenie liceum dawao prawo wstpu na wysze uczelnie. Przesunito wiek podejmowania decyzji o wyborze zawodu nauczycielskiego z 13-14 lat na 16 lub 17 lat. Ze starego systemu pozostay 2-letnia pedagogia dla absolwentów liceów ogólnoksztaccych.
* kolejnym propagatorem myli wychowania pastwowego by Kazimierz Sonicki. Twierdzi, e daleko posunity indywidualizm osobowoci przepojony subiektywizmem prowadzi do sprzecznoci. Stworzy 3 rodzaje etosu:
a) moralny;
b) grupowy;
c) pastwowy.
Na przeomie 1935/36 roku z powodu napaci na Polsk innych pastw doszo do wychowania pastwowego przeksztacenia w narodowo-obywatelskie.
WYCHOWANIE PATRIOTYCZNO-OBYWATELSKIE: Wprowadzono ponadto do nauczania Obron cywiln.
Podczas trwania okupacji nauka i szkolnictwo stay si przedmiotem szczególnego zainteresowania okupantów, poniewa uwaano je za gówne ródo „polskiego szowinizmu". Tworzono szkóki z niemieckim jzykiem wykadowym i niemieckimi nauczycielami. Na terenach generalnej guberni narzucony przez Niemców ustrój szkolny przewidywa funkcjonowanie jedynie szkó powszechnych i zawodowych. Okupanci usunli z programów nauczania przedmioty, które mówiy o Polsce, jej kulturze i gospodarce. Ze szkó usunito wszystkie podrczniki, pomoce naukowe oraz nakazano likwidacj bibliotek. Narzucony przez Okupanta system owiatowy w okupowanej Polsce funkcjonowa jedynie pozornie. W rzeczywistoci w tzw. podziemiu dziaao szkolnictwo wysze, rednie ogólnoksztacce, zakady ksztacenia nauczycieli. Dziaaa te baza owiatowa w postaci kolportau ksiek i podrczników, a nawet podziemny ruch wydawniczy. Jednym z pierwszych organizatorów tajnego nauczania by: ZWIZEK NAUCZYCIELSTWA POLSKIEGO (TON) - czyli tajna organizacja nauczycielska. Do ich zada naleao:
1. Opieka nad nauczycielami zagroonymi i organizacja samopomocy koleeskiej.
2. Inspirowanie i organizowanie tajnego nauczania.
3. Organizacja podziemnych wydawnictw i kolportau.
Drugim orodkiem dyspozycyjnym podziemnej owiaty o zasigu ogólnokrajowym by powstay w 1940/41 r. Departament Owiaty i Kultury (DOiK).
=>KOLPORTA - rozpowszechnienie czasopism i ksiek za pomoc prenumeraty.
Inne orodki jak Komisja Owiecenia Publicznego czy Biuro Owiatowo Szkolne Ziem Zachodnich miay zasig lokalny i nie dziaay przez cay okres okupacji. W zalenoci od specyfiki terenowej w tajnym nauczaniu stosowano cztery zasadnicze formy organizacyjne:
1. Naliczanie w szkoach legalnych na podstawie przedwojennego programu, wbrew zarzdzeniom okupanta.
2. Przekazywanie zakazanych wiadomoci przy kadej okazji w trakcie realizacji programu okupacyjnego.
3. Nauczanie w kilkuosobowych kompletach lub pojedynczych uczniów.
4. Praca tajnych szkó rednich ogólnoksztaccych i wyszych na bazie szkolnictwa oficjalnego podstawowego i zawodowego.
TAJNE NAUCZNIE:
* posiadao system dydaktyczny;
* aktywna postawa uczniów;
* cika sytuacja materialna dzieci i modziey;
* terror okupanta;
* brak pracowni, pomocy naukowych, podrczników i kwalifikowanych nauczycieli;
* podrczniki - wycigane z ukrytych zapasów przedwojennych;
* nauczano w kilkuosobowych kompletach;
* nauczyciel stosowa zasad indywidualizacji, móg pracowa niemal z kadym uczniem;
* wszyscy zabierali gos na lekcji, co zupenie mobilizowao uczniów do maksymalnego wysiku na lekcji i w domu.
Rezultatem oddziaywa wychowawczych konspiracji owiatowej bya ewolucja pogldów spoecznych i politycznych modziey w kierunku ich zdecydowanej demokratyzacji. Wspólny trud - okupacyjna bieda i niebezpieczestwa niweloway rónice pochodzenia i podziay klasowe.
System podziemnej owiaty by niewtpliwie fenomenem w dziejach pedagogiki wiatowej. Pracujc w niezwykle cikich warunkach stworzono sprawnie dziaajcy system organizacyjny owiaty oraz bardzo efektywny system dydaktyczno-wychowawczy. Szkoa podziemna nie tylko uratowaa dziesitki tysicy dzieci od demoralizacji, któr planowo organizowa okupant, ale zapewnia cigo szkolnictwa polskiego oraz zdoaa wychowa pokolenie dzielnych i oddanych ojczynie ludzi.
POLSKA LUDOWA: 1944-1948 r. Organizacja Szkolnictwa:
* wprowadzono pen obowizkow 7-letni szko powszechn;
* zlikwidowano klas I gimnazjum;
* ustrój szkolny skada si z 7-letniej szkoy powszechnej i 7-klasowej, 3-letniego gimnazjum i 2-letniego liceum;
* obowizek szkolny, którym objto dzieci w wieku od 7-13 lat;
* skrócono okres ksztacenia nauczycieli do 4 lat, opierajc si na programie 6 klas szkoy powszechnej;
* zamiast 4-letniego gimnazjum stworzono dwie klasy przygotowawcze, a dawne liceum pedagogiczne skrócono do 2 lat, ksztacenie nauczycieli trwao zatem zaledwie 10 lat. W roku 1947/48 czas ten przeduono o jeden rok, tworzc 4-letnie liceum pedagogiczne, oparte na penej 7-klasowej szkole powszechnej.
Od roku 1948/49 powoano do ycia 11-letni szko ogólnoksztacc stopnia podstawowego i licealnego. Zaliczymy tutaj:
* szkoy ogólnoksztacce pene stopnia podstawowego i ogólnoksztaccego od klasy I do XI;
* szkoa ogólnoksztacca stopnia licealnego od klasy VII do XI;
* szkoa ogólnoksztacca stopnia podstawowego o rónym stopniu organizacyjnym.
W latach 1950-1955, w okresie 6-lemiego planu gospodarczego szczególn uwag zwrócono na rozwój szkolnictwa zawodowego. Powoano Centralny Urzd Szkolenia Zawodowego 1949 rok (CUSZ). Gówne zaoenia Urzdu:
* 4-11-miesiczne szkoy przysposabiajce do zamachu dla modziey 16-19-letniej;
* 2-letnie zasadnicze szkoy zawodowe na bazie szkoy podstawowej, ksztacce wykwalifikowanych robotników;
* 4-letnie technika dla pracujcych;
* szkoy majstrów dla pracujcych robotników wykwalifikowanych.
W 1956 roku wydano dekret o obowizku szkolnym, który po raz pierwszy w naszym szkolnictwie wprowadzi obowizek ukoczenia szkoy podstawowej. W tym samym roku cae szkolnictwo zawodowe podporzdkowano ministerstwu owiaty, likwidujc tym samym CUSZ. W roku 1958 wydano ustaw, w myl której modocianych (14-16 lat) nie mona byo zatrudnia bez ukoczenia przynajmniej 7 klas szkoy podstawowej. Poza rym modociani po podjciu pracy mieli obowizek doksztaca si do 18-go roku ycia.
W kocu na podstawie ustawy z 15 lipca 1961 roku o rozwoju systemu owiaty i wychowania zlikwidowano 11-atk, wprowadzajc na jej miejsce 8-letni obowizkow szko podstawow i 4-letnie liceum. Szkolnictwo zawodowe podzielono na:
* 2-3-lemie zasadnicze szkoy zawodowe;
* 2-letnie szkoy przysposobienia rolniczego.
Ustawa ta nie rozwizaa jednak wszystkich problemów. Pominito po czci
edukacj na wsi. Okoo 550 rys. dzieci wiejskich uczyo si w klasach czonych,
nauczyciele wiejscy posiadali wyksztacenie zaledwie na poziomie liceum
pedagogicznego. Problem stanowia równie sprawno nauczania.
Ustalony przez reform z 1961 roku system szkolny pozosta w zasadzie bez
zmian do lat 70-tych. Od roku 1970/71 rozpoczto realizowanie w praktyce idei
furkacji - czyli zrónicowania treci programowych. W liceach wprowadzono
klasy kierunkowe tzw. sprofilowane. Byy to klasy matematyczno-fizyczne,
humanistyczne, biologiczno-chemiczne i ogólne. Zdawanie egzaminu dojrzaoci
nie jest obowizkowe, zamiast matury, otrzymujemy wiadectwo ukoczenia
szkoy redniej, które daje prawo do nauki w szkoach zawodowych
pomaturalnych, ale zamyka drog do studiów wyszych.
W styczniu 1971 roku zosta powoany Komitet Ekspertów do opracowania
raportu o stanie owiaty w PRL.
Koncepcja reformy szkolnej Ministerstwa Owiaty i Wychowania z dnia 13.X.1973r.
1. Upowszechnienie wychowania przedszkolnego.
2. 10-lemi, redni szko ogólnoksztacc ustanawia jako szko powszechn i jednolit. Miaa ona si skada z 3-letniego cyklu nauczania pocztkowego i 7-letniego nauczania systematycznego.
3. szkoa oparta na 10-latce:
* szkoy zawodowe od 0,5 do 2,5 lat nauki;
* 2-letnie szkoy specjalizacji kierunkowej przygotowujce do studiów wyszych.
WSPÓCZESNO:
Kierunki wspóczesnych reform syst. szkolnych:
* reformy organizacyjne albo strukturalne;
* reformy programowe;
* reformy procesu ksztacenia. Osignicia:
* zastosowanie w nauczaniu maszyn uczcych - komputerów oraz rodków
audiowizualnych. System owiatowy skada si z podsystemów:
* wychowania w rodzinie;
* wychowania szkolnego;
* ksztacenia pozaszkolnego, nazywanego ksztaceniem ustawianym lub permanentnym;
* wychowanie równolegego - pozaszkolnego i pozazawodowego.
BIBLIOGRAFIA:
St. Kot
„Historia wychowania" Lwów 1934 r.
Józef Krasuski
„Historia wychowania" Warszawa 1989 r.
H. Muszyski
„Wstp do metodologii pedagogiki" Warszawa 1971 r.
J. Kolendo E. Wipszycka J. Zabocka
„Yademecum historyka Staroytnej Grecji i Rzymu" Warszawa 1986 r.