aaoKaszymtnu i restytucji na rzecz ofiar.
• z uwagi na to, że wiktymologia przypomina, : oprócz czynu są również społeczne konsekwencje, t kogoś dotykają. Ofiara ujmowana jest w trojaki l-jest to spersonalizowan osoba czyli , jednostka fizyczna, 2-jest oto dana grup* Ispołcczna hib całe społeczeństwo, 3-jest to tar (naruszony interes społeczny traktowany jako dobro |abstrakcyjne w kk jest to np. porządek publiczny. Dominuj pogląd, że ofiarą może być tylko konkretna lub grupa społeczna pod warunkiem ia krzywd i niesprawiedliwości ającej z pokrzywdzenia, np. nie może być |ofiarą przedmiot materialny.
iia w wiktymologii wskazują, że niektóre osoby ją się do faktu zaistnienia przestępstwa. Jest to tzw. wiJctymnatf -i jest to proces ia potencjalnej ofiary w ofiarę (rzeczywistą. Wiktymnośc oznacza również yhw id* l ftysry^Tny^ p^rłi fctór^ w [konkretnych sytuacjach prowadzą do powstawania, Inp. zagrożenia dla życia, zdrowia, nietykalności Iwiktymnośc określana jest również jako zjawisko l społeczne na które nakłada się występowanie ofiar l oraz czynników warunkujących przestępczość. Iwiktymnośc rozpatrywana jest w 4 płaszczyznach 1-Ibiologiczna, np. określony wiek, płeć. l niepełnosprawność. Jest to czasowe ograniczenie l funkcji organizmu wskutek zażycia alkoholu i l narkotyków które to czynności ograniczają lub uniemożliwiają zdolność obrony, ucieczki, zdolności do przeciwagresji, a także do rozpoznawania wszelkich zagrożeń, 2- psychicznej, np. wszelkiego rodzaju choroby psychiczne ograniczają mechanizmy l do samoobrony oraz zwiększają ryzyko stania się ofiarą przede wszystkim przestępstw o charakterze seksualnym, 3- ekonomicznej. Fakt posiadana określonych dóbr, majątku i wysokiego stanu ekonomicznego wzbudza zazdrość i często agresje, 4-społecznej -polega na utrzymywaniu różnych j kontaktów koleżeńskich, zamieszkiwaniu w określonych miejscach. Wynika również z faktu wykonywania określonych zawodów, np. taksówkarze, konwojenci, ochroniarze, listonosz, a także osoby pracujące w systemie zmianowym.
Badania dowodzą, iż w niektórych sytuacjach niektóre ofiary przyczyniają się do zaistnienia przestępstwa. W aspekcie tym wyłania się wina ofiary jako przyczynienie się do faktu "poftf^wdzenia. W taidym pczeaUpstwie można odnaleźć elementy sytuacji wiktymologicznej na które składają się: wiktymnośc, nieostrożność, predestynacja, prowokacja: WUctymnatf -oznacza zespół cech osoby lub osób a także jest to sytuacja społeczno zawodowa osób które uprawdopoóobmąją fakt stania się ofiarą w stosunku do osób tych cech nie posiadających, np. jest to młodu tub starczy wiek. stan zdrowia lub rodzaj wykonywanej pracy. Wiktymizacja oznacza proces przekształcenia ofiary potencjalnej w ofiarę rzeczywistą. Mfostroznoóć -oznacza takie lub inne zachowanie ofiary przyczyniające się do pokrzywdzenia. Jest to sytuacja w której ofiara bezzasadnie uważa, że uniknie zagrożenia. Nieostrożność może mieć dwojakiego rodzaju charakter: 1-incydentałny-zachodzi gdy jednostka jednorazowo swoim zachowastcm stwarz* dla siebie zagrożenie, 2-trwały -gdy osoba permanentnie i systematycznie stwarza takie zagrożenie, np. poprzez zawieranie znajomości w kawiarniach, na dworcach, spożywa alkohol z osobami nieznanymi, spacery w porze nocnej. Predestynacja -polega na występowaniu szczególnych cech u osób które z tego powodu są szczególnie narażone na pokrzywdzenie. Można mówić o predesrynacji zawinionej, która np. wynika z cech charakteru, tj. awantumictwo, skłonność do agresji. Może wynikać również z cech osobowości jak skłonność do nadużywania aikohoiu, narkotyków oraz różnego rodzaju zaburzeń osobowości o charakterze psychopatycznym. Predestynacja może być imaueż niezawiniona. Związana jest z wiekiem, ze stanem fizycznym. Osoby te często nic potrafią rozpoznać zagrożeń lub nie potrafią się skutecznie przed nimi bronić. Związana jest ponadto z sytuacja społeczną osób, np. z wykonywanym zawodem lub sytuacją ekonomiczną. Prowokacja - polega na świadomym lib nieświadomym zachowaniu ofiary, która często poprzez swój wygląd, ubiór, zachowanie [ wzbudza zainteresowanie sprawcy. W sytuacji tej bardzo często ofiara jest uprzednio sprawcą | przestępstwa, np. poprzez obrażanie sprawcy, grożenie mu, rozpoczęcie bójki, itd ZwbfJU tflory l spranej
W literaturze wymienia się przede wszystkim reakcje l oparte na kryterium winy ofiary (podział wg Mendelsona): l-jest to ofiara całkowicie niewinna, 2-oflara własnej ignorancji, 3-wiaaa w rówrwra stopom j jak sprawca np. bójka, 4-winna w większym stopniu niż sprawca np. bójka z większym skutkiem, 5-całkowicie winna pokrzywdzenia np wypadek drogowy, jazda po pijaku. Drugi rodzaj związków ofiary ze sprawców to kwalifikacje wg Schafen l -osoby, które nie pozostają w żadnym, związku ze sprawcą a sprawca wykorzystuje jedynie nadarzająca się okazję, 2-osoby, które ze sprawcą łączą stosunki współuzaieżnienia, np. rodzinne -przemoc. 3-osoby prowokujące, które swoim zachowaniem przyczyniają się do przestępstwa, 4-ofiaryl przyśpieszające, które często są inicjatorami l zdarzenia przestępczego, 5-osoby słabe biologicznie j z uwagi na wiek, płeć, zdrowie fizyczne, 60ofiarvj słabe społecznie, które traktowane są jako wartościowe, 7-ofiaiy samowiktymizacji są to osoby l które uprzednio były sprawcami przestępstwa. 8-1 ofiary polityczne, które cierpią z rak oponentów | politycznych.
Zapobieganie przestępczości Jest to system środków organizacyjnych społecznych! i przede wszystkim państwowych skierowanych naj niedopuszczenie do powstawania przestępczości także działania skierowane na usuwanie przyczyn skutków przestępczości. Całokształt tych środków! realizowany jest przez organy państwowe takie jak:! l-Ministerstwo Sprawiedliwości: Sąd, Prokuratura,! Policja; 2-ministarstwo Zdrowia: cały system realizowanych przez psychologów, psychiatrę lekarzy pierwszego kontaktu i p środowiskowe; 3-MSW, 4-M. Oświaty: przychodnie poradnie, pedagodzy i psycholodzy, 5-Admmistracj 6-Samorządy i lokalności społeczne, całokształt środków w teorii nazwany jest Kryminalną Państwa, która składa «ę następujących dziedzin: l- profilaktyka