Sprawozdania z Hodowli lasu
Temat 4: Pielęgnacja ekosystemu leśnego
Wykonał
Jan Górski
Gr. IIObiekt 1.
Pierwszy obiekt, dla którego miałem za zadnie zaplanować zabiegi pielęgnacyjne znajduje się w RDLP Szczecin, nadleśnictwie Dobrzany w oddziale 407a. Jest to powierzchnia o wielkości 5,25 ha na siedlisku boru mieszanego świeżego na glebie bielicowej. Powierzchnia ta została odnowiona sztucznie sosną(60%), modrzewiem(30%) i prawdopodobnie z samosiewu pojawiło się 10% olszy. Powstała uprawa ma obecnie zaledwie 2 lata i nie doszła jeszcze do pełnego zwarcia a jej ocena ujawniła pokrywanie powierzchni tylko w 70% powierzchni.
W takiej sytuacji wyjściowej proponuje rozpoczęcie zabiegów pielęgnacyjnych od wiosennego wykonania poprawek. Poprawki te mają być wykonane tymi samymi gatunkami, które tworzą płaty przylegające do miejsca wypadów, jeżeli wypady są jednostkowe. Natomiast, jeżeli wypady będą miały charakter kępowy można rozważyć wykonanie poprawek za pomocą dębu. Oczywiście to drugie rozwiązanie może być zastosowane tylko w wypadku, gdy nie ma obawy o duże straty w dębie od przymrozków i zwierzyny. Jeżeli natomiast taka obawa wystąpi należy poprawki wykonać sosną. Do poprawek proponuje wykorzystać następujący materiał sadzeniowy: So 1/1, Md 1/1, Db 2/1. Gleba pod poprawki będzie przygotowywana punktowo bądź w talerze ręcznie za pomocą motyk Poprawki powinny być wykonane jednorazowo do momentu oceny uznaniowej w wieku 5 lat. W wieku tym drzewostan powinien mieć skład gatunkowy następujący: 6So 3Md 1Db lub 7So 3Md. Zależy to głównie od możliwości wprowadzenia dębu.
Jednak poprawki nie mogą być jedynym zabiegiem, jaki musi być wykonany na tej powierzchni. Z całą pewnością będzie konieczne również na początku czerwca wykonanie zabiegu odchwaszczania z jednoczesnym usunięciem niepożądanych domieszek, które mogą zaszkodzić sadzonkom rosnącym w rzędach. Jednocześnie pozostawione mogą być tymczasowo samosiewy i odrośla w miejscach, w których nie przeszkadzają one we wzroście sadzonek a mogą przyspieszyć dojście uprawy do zwarcia. W razie konieczność może być wykonany ponownie zbieg odchwaszczania pod koniec okresu wegetacyjnego tak, aby zapobiec szkodom w śród sadzonek od tzw. zaparzania się. Odchwaszczanie jedno bądź dwukrotnie muszą być wykonywane raz bądź, dwukrotnie co roku do momentu uzyskania zwarcia przez uprawę. Odchwaszczanie będzie wykonywane za pomocą kos spalinowych. Ponadto w okresie zimowym można wykonać zabieg wydeptywania jeżyn i malin na międzyrzędzach, jeżeli w roku poprzedzającym zabieg rośliny te były wyraźnie wybujałe.
Do wieku 5-6 lat uprawa powinna dojść do zwarcia i przejść z uprawy wczesnej w późną. W 1-2 lata po tym momencie konieczne będzie wykonanie czyszczeń wczesnych, jeżeli oczywiście powierzchnia zostanie uznana za odnowioną. Zabieg ten zostanie wykonane przy zastosowaniu selekcji negatywnej a wiec nastawiony będzie na wybór i usuniecie drzewek niepożądanych. Drzewka takie to przede wszystkim drzewa chore i mogące zagrozić stanowi zdrowotnemu uprawy, rozpieracze i to głównie w sośnie i dębie( jeśli ten ostatni zostanie wprowadzony), drzewka o bardzo złym pokroju i szkodliwe domieszki nie zamierzone w docelowym składzie drzewostanu. Nie należy w pierwszym czyszczeniu usunąć wszelkich wadliwych drzewek, ponieważ najważniejsze jest w tym wieku nie doprowadzenie do przerwania zawarcie uprawy. W wypadku występowania drzewek o ewidentnych cechach rozpieracza, ale których wycięcie może spowodować powstanie luki należy takie drzewka ogławiać bądź też podkrzesywać. Z powodów ekonomicznych do momentu wejścia uprawy w fazę młodnika wykonuje się tylko jeden zabieg czyszczeń wczesnych i w tedy należy tak wybrać jego moment i siłę, aby bez przerwania zwarcia usunąć jak najwięcej negatywnie ocenionych drzewek. Jeżeli ze względów ekonomicznych było by to możliwe to przed wejściem w fazę młodnika można wykonać kolejny nawrót czyszczeń wczesnych ( 2-3 lata po pierwszym).
Obiekt 2.
Drugi obiekt, którym będę się zajmował to powierzchnia leżąca w Rdlp Białystok w nadleśnictwie Czerwony Dwór w oddziale 107f. Wydzielenie to zajmuje powierzchnię 4,73 ha i jest umiejscowione na siedlisku lasu mieszanego świeżego. Kompleks ten odnowiony został dębem i świerkiem a ponadto z wsiała się w uprawę brzoza. Obecny skład gatunkowy to: 6Db 3Św 1Brz. Obecnie drzewostan jest w wieku 15 lat i charakteryzuje się przerywanym zwarciem przy pokryciu powierzchni 60%.
W obecnej sytuacji drzewostan jest w wieku, w którym należałoby przeprowadzić zabieg czyszczeni późnych. Jednak drzewostan ma już w chwili obecnej jest słabo zwarty i dokonanie w chwili obecnej jakichkolwiek cięć może bardziej negatywnie niż pozytywnie wpłynąć na wzrost drzew. Wysoce prawdopodobne jest ponadto, że taki stan drzewostanu, z jakim jest obecnie, jest wynikiem przeprowadzenia w nim zbyt intensywnego zabiegu czyszczeń późnych.
Niezależnie jednak od przyczyn obecny stan drzewostanu skłania do odroczenia wszelkich zabiegów pielęgnacyjnych do momentu przejścia go w fazę tyczkowiny wiec na 5-6 lat. Po tym okresie przeciętna pierśnica drzewek powinna wzrosnąć do ok. 10cm i powinny one dojść do pełnego zwarcia. Nie można jednak doprowadzić do zbyt dużego zwarci kęp świerkowych. Będzie wtedy konieczne przeprowadzenia pierwszego zabiegu trzebieży wczesnej. Zabieg ten należy wykonać już metodą selekcji pozytywnej. Metoda ta polega na wybraniu w drzewostanie na 1 ha ok. 350 drzew dorodnych w dębie i ok. 400 w świerku, czyli w całym drzewostanie 1750. Drzewa wybrane na dorodne powinny odznaczać się pierśnicą większą od średniej dla drzewostanu. Ponadto powinny się odznaczać dobra jakością pnia. W wypadku dęba najistotniejsze jest, aby nie posiadły nisko osadzonych, rozwidleń i były proste z tym, że dąb ma dużą możliwość wyrównania drobnych krzywizn pnia w późniejszym wieku to też te drobne krzywizny nie dyskwalifikują drzew dorodnych. Oczywiste jest ponadto, że w drzewostanach o słabej jakości trudno lub nie możliwe jest wybranie odpowiedniej liczy drzew spełniających w pełni te kryteria to też wybierane są tam drzewa najlepsze z drzewostanu. Następnie z pozostałych drzew są wybierane drzewa szkodliwe a wiec te, które w największym stopniu ograniczają rozwój koron drzew dorodnych. Ponadto często są to drzewa o cechach rozpieraczy, jeśli we wcześniejszych fazach nie zostały one wyeliminowane jak również niepożądane domieszki i w tym wypadku mogą nimi być pojedynczo występujące brzozy. Jednak, jeśli chodzi o domieszki należy zwracać uwagę na to, że należy pozostawić te, które mają do spełnienia ważne cela w drzewostanie i czasem można nawet przeprowadzać zabieg tak, aby je promować. Drzew szkodliwych w pojedynczym nawrocie trzebieży nie powinno być wybranych więcej niż drzew dorodnych a często jest ich mniej. Pozostałe drzewa zostają w tym zabiegu zakwalifikowane jako pożyteczne i ich główna rolą jest utrzymywanie zwarcia i ocienianie gleby a przez to jej pielęgnacje. Po dokonaniu podziału drzewostanu na te trzy kategorie i trwałe zaznaczenie drzew dorodnych dokonuje się usunięcia drzew szkodliwych.
Rozmiary drzew pozwalają na wykorzystanie do wykonania zabiegu pilarki na wysięgniku. Kolejne nawroty trzebieży będą musiały być wykonywane, co kolejne 4-5 lat do momentu przetoczenia przez drzewostan wieku 40 lat.
Obiekt 3.
Ostatnia już powierzchnia, dla której będę planował zabiegi pielęgnacyjne to drzewostan leżący w RDLP Szczecin w nadleśnictwie Bierzwnik w oddziale 402w. Jest to wydzielenie leżące na siedlisku boru świeżego. Powierzchnia 3,39 ha odnowiona została odnowiona sosną z 30% udziałem brzozy. Obecnie drzewostan jest w wieku 28 lat w umiarkowanym zwarciu przy zadrzewieniu 0,8. Rośnie tu sosna w I bonitacji i brzoza o bonitacji II,5.
Drzewostan jest w wieku, w którym można wykonać kolejny nawrót trzebieży wczesnej jednak umiarkowane zwarcie skłania do tego, aby z zabiegiem tym jeszcze trochę zaczekać. Po 2-3 latach zadrzewienie powinno się zwiększyć do wartość 0,9-1 i wtedy właśnie będzie konieczne wykonanie kolejnego ( i ostatniego) nawrotu trzebieży wczesnej.
Zabieg wykonany będzie na tej samej zasadzie jak opisany przy wcześniejszym obiekcie z pewnymi tylko modyfikacjami. Tym razem drzewa dorodne powinny być już wybrane w wcześniejszym nawrocie zabiegu to też jedynie należy zweryfikować wybór i dokonać wyboru kolejnych drzew szkodliwych. Co istotne w sośnie drzewa dorodne powinny mieć pierśnicę o 20-30% większą od przeciętnej. Ponadto na tym siedlisku powinno być ich wybranych ok. 450/ha, czyli na całej powierzchni 1525. Nadmienić należy, że ważnym celem trzebieży jest pielęgnacja linii styku pomiędzy różnymi gatunkami. Brzoza powinna w omawianym obiekcie być prowadzona w grupowanej lub drobnokępowej formie zmieszania by zminimalizować długość linii styku. Jest to istotne, ponieważ często obserwowanym zjawiskiem jest „biczowanie” sosny przez brzozę na linii styku. Powoduje to osłabianie i w efekcie wypadanie sosen rosnących w bezpośredniej bliskość brzóz. Dlatego w trzebieżach na linii styku w pierwszej kolejności należy usuwać brzozy mające mniejsze znaczenie produkcyjne niż sosna a korzyść, której będzie prowadzony zabieg.
W pierwszym nawrocie trzebieży, który wchodzi w zakres opisywanych przeze mnie 10 lat zabiegów pielęgnacyjnych, pozyskane będzie ok. 50 m3 drewna z drzew szkodliwych.
W zakresie rozpatrywanego dziesięciolecia powinien zostać przeprowadzony jeszcze jeden nawrót trzebieży z tym, że już późnej. Ten zabieg powinien zostać przeprowadzony po kolejnych 5-6 latach, czyli w momencie uzyskania przez drzewostan wieku 36-37 lat.
Zabieg ten nadal przeprowadza się według zasad trzebieży pozytywnej z niewielkim jednak różnicami w stosunku do trzebieży wczesnej. Tym razem wybieramy tylko 350 drzew/ha wiec 1160 na omawianej powierzchni. Ponadto w drzewostanach w tym wieku można już doprowadzić do większego rozluźnienia zwarcia, ponieważ drzewa zakończyły już bardzo szybki wzrost na wysokość i zaczynają szybko przyrastać na grubość, czemu sprzyja lepsze doświetlenia koron. Ważne jest też, że w tym rodzaju trzebieży koncentrujemy się w zabiegach koncentrujemy się niemal jedynie na drzewostanie panującym, jednak istotne jest również popieranie liściastych podszytów, które mogą pielęgnować glebę przez jej ocienienie i dodanie do składu ściółki łatwiej rozkładanych liści.
Przy tym drugim zabiegu pielęgnacyjnym przeprowadzanym w drzewostanie pozyskane zostanie ok. 70 m3 drewna za pomocą pilarki spalinowej.