istota zagrozen asymetrycznych, teoria bezpieczeństwa

Bomba w World Trade Center w 1993 r. oraz dokonany przez amerykańskich ekstremistów zamach na budynek w Oklahomie w 1995 r. wywołały wśród Amerykanów (wtedy jeszcze podskórne) poczucie niepokoju, że żyją w państwie-twierdzy, zagrożonej od wewnątrz i od zewnątrz. Tymczasem jednym z głównych założeń amerykańskiej polityki bezpieczeństwa po II wojnie światowej było ugruntowanie w społeczeństwie przekonania, że kraj nigdy więcej nie da się zaskoczyć, jak podczas japońskiego ataku na Pearl Harbor w 1941 r.
Okropności XX wieku - wojny światowe, „zimna wojna” i jej „wojny zastępcze” - ominęły amerykańskie terytorium. Pomijając krwawe starcie między Północą a Południem 140 lat temu, Ameryka nigdy nie doświadczyła wojny i zniszczenia na własnym terenie. Ta błogosławiona izolacja skończyła się dziś gwałtownie. Zniszczone zostało poczucie nienaruszalności terytorium USA, które było dotąd częścią amerykańskiego charakteru narodowego i samoświadomości. Co nie udało się Niemcom cesarskim i nazistowskim, cesarstwu japońskiemu i atomowym arsenałom ZSRR, garstka terrorystów osiągnęła w ciągu godziny: zniszczenie i śmierć o niespotykanej skali na ziemi amerykańskiej.
Tamten atak na Hawaje w grudniu 1941, kiedy japońskie lotnictwo zniszczyło amerykańską Flotę Pacyfiku, był działaniem wojennym wymierzonym w obiekty wojskowe, a agresor był znany. Dziś jest inaczej. Cios trafił w serce Ameryki, zginęły tysiące cywilów, a wróg pozostaje trudno uchwytny. Mówiąc językiem politologicznym: atak na USA oznaczał od-państwowienie współczesnej wojny. Ale jest to mimo wszystko wojna, w której znalazły się teraz nie tylko Stany Zjednoczone, ale także ich sojusznicy - tylko że wojna zupełnie inna niż poprzednie. I choć zachodnim służbom specjalnym nie udało się zapobiec atakom z 11 września, to zatrudnieni w nich analitycy - zwłaszcza amerykańscy z CIA - już kilka lat temu ostrzegali, że na tym właśnie polegać może w przyszłości główne zagrożenie dla świata zachodniego - i że ewentualnie tak właśnie mogą wyglądać współczesne działania wojenne.
Po upadku ZSRR i zakończeniu konfliktu Wschód-Zachód w kręgach analityków-
-politologów karierę zrobiły w latach 90. dwa określenia: „zagrożenie asymetryczne” i „wojna asymetryczna”. Ich istota polega na tym, że w starciu dwóch stron - z której jedna jest niewspółmiernie słabsza pod względem militarnym od drugiej - słabszy chwyta się metod absolutnie niekonwencjonalnych, osiągając zarazem przy minimum środków maksimum efektu (także politycznego).
„Zagrożenie asymetryczne” ma jeszcze inne skutki. Na znaczeniu tracą tradycyjne mechanizmy dyplomacji i zapobiegania konfliktom, które sprawdzały się nawet w czasach najostrzejszej „zimnej wojny”. Z przeciwnikiem w takiej „wojnie asymetrycznej” trudno prowadzić dialog, gdyż nie jest on żadnym dialogiem zainteresowany. Powstaje natomiast pytanie o nowe mechanizmy - w tym o sposób kontruderzenia militarnego - które będą na tyle skuteczne, że ograniczą możliwość bądź opłacalność ataków terrorystycznych, jak na World Trade Center. Zmienia się także charakter sojuszy polityczno-wojskowych: ich miarą będzie teraz przede wszystkim gotowość poszczególnych krajów do udziału w takim niekonwencjonalnym przecież i długotrwałym zarazem starciu - a nawet traktat NATO-owski pozostawia tutaj krajom członkowskim dużą swobodę manewru i interpretacji.
Ostatnimi „klasycznymi” starciami zbrojnymi z udziałem Zachodu były wojna w Zatoce Perskiej (1990-91) oraz wsparcie militarne z powietrza, udzielone latem 1995 przez Zachód armiom Bośni i Chorwacji w ich walce z Serbami. Już wojna o Kosowo wiosną 1999 miała charakter działań asymetrycznych. Świadom swej słabości militarnej, Slobodan Miloszevič nie rzucił przeciwko NATO swej armii, ale przeciwnie - schował dobrze swoje samoloty i kazał wyłączyć cały system obrony przeciwlotniczej. Bronią ofensywną serbskiego prezydenta stali się uchodźcy albańscy: wypędzając ich z Kosowa Miloszević chciał osłabić politycznie Zachód, prowokując go do interwencji lądowej (której większość państw NATO nie chciała) i zdestabilizować region.
Asymetryczny charakter ma także trwająca od prawie roku niewypowiedziana wojna między Izraelem a Autonomią Palestyńską. Palestyńczycy dysponują wprawdzie quasi-armią (kilkadziesiąt tysięcy uzbrojonych ludzi), ale wiedzą doskonale, że gdyby otwarcie zaczęła ona uczestniczyć w walkach, Izrael rzuciłby całą swoją armię i w ciągu kilku dni zgniótł Autonomię. Bronią ofensywną o wiele skuteczniejszą dla nich - z politycznego i propagandowego punktu widzenia - są dzieci, rzucające kamieniami w uzbrojonych po zęby żołnierzy oraz ataki zamachowców-samobójców.
Także obecna wojna terrorystów przeciwko Stanom Zjednoczonym to „wojna asymetryczna”. W otwartym społeczeństwie obywatelskim - jakim jest społeczeństwo USA i innych państw Zachodu - trudno jest zagwarantować obywatelom pełne bezpieczeństwo, nie ograniczając ich praw. Terroryści wykorzystali tę otwartość - i przy użyciu minimum sił własnych (tuzin zamachowców, uzbrojonych w noże do papieru) zadali Ameryce wielkie straty ludzkie i materialne, poruszając politycznie całym niemal światem. A straty byłyby być może jeszcze większe, gdyby nie odwaga pasażerów czwartego uprowadzonego samolotu, którzy - najprawdopodobniej - zaatakowali terrorystów i razem z nimi zginęli. Celem tej maszyny mogły być bowiem nie tylko Biały Dom bądź Camp David, ale równie dobrze jedna z licznych w tym regionie elektrowni atomowych...