Skrzaty czyli zuchy w przedszkolu.
Jak więc pracować z sześciolatkiem, gdy przyjdzie do naszej gromady? Odpowiedź jest prosta - tak jak do tej pory z nowymi zuchami. Załóżmy, że prowadzimy gromadę zuchową dwa lata, jesteśmy po drugiej kolonii. Piątka naszych najstarszych zuchów jest już czwartoklasistami i na początku roku uroczyście przeszła do drużyny harcerskiej działającej w naszej szkole. W głębi serca trochę nam smutno po rozstaniu, ale okazuje się, że na kolejną zbiórkę przychodzi siódemka nowych dzieci. W gromadzie pozostało 19 „starych” zuchów, wszystkie już dawno złożyły Obietnicę, znają Prawo Zucha, a na rękawach mają mnóstwo znaczków zdobytych sprawności. Jak pracować teraz z gromadą, by „stare” zuchy się nie nudziły, a nowe poznały Prawo Zucha i rozumiały, dlaczego bawią się w strażaków czy policjantów? Od rodziców nowych zuchów dowiadujemy się, że ich pociechy to piątka sześciolatków, które chodzą do przyszkolnej zerówki. Pozostała dwójka (siedmiolatki) ma mundurki z przypiętym już znaczkiem zucha, bo należały do gromady w przedszkolu, z którego przyszły do szkoły. Jak to teraz połączyć, przecież nie zrobimy zbiórek pierwszego miesiąca, bo „stare” zuchy tego nie wytrzymają, byłoby to dla nich powielanie treści, które już doskonale znają.
Najlepiej wpleść poznanie Prawa Zucha
w cykl sprawnościowy
Wcześniej warto zorientować się, co robiła dwójka naszych nowych siedmiolatków w poprzedniej gromadzie, żeby nie dublować sprawności, które one już zdobyły. Pamięć dzieci może być zawodna, ale pomoże nam legitymacja zucha (widzicie, jak ważne jest, aby po Obietnicy wraz ze znaczkiem wręczyć zuchom legitymacje, a potem uzupełniać je na bieżąco!!!). Skoro wszystko jest już jasne, zabierzmy się do opracowania cyklu sprawnościowego, który dodatkowo przygotuje nowe zuchy do Obietnicy (w każdym cyklu tak czy inaczej powinniśmy przywoływać Prawo Zucha, gdy tylko nadarzy się okazja, teraz więc tylko zwrócimy szczególną uwagę na to, jak przekazać je naszym maluchom). Zróbmy to na przykładzie cyklu „żołnierz”:
Zbiórka pierwsza:
„Wstępujemy do Akademii Wojskowej”
Na zbiórkę zapraszamy żołnierza, który opowie, jak odpowiedzialna jest żołnierska służba - w czasie wojny, ale też (może właśnie ten aspekt zaakcentujmy) w czasie pokoju - w misjach pokojowych w różnych częściach świata czy podczas klęsk żywiołowych - podczas powodzi, pożarów lasów, trzęsienia ziemi w innych krajach. Zuchy podejmują decyzję, że będą odważne jak żołnierze, a żeby zdobyć nowe umiejętności wstąpią do Zuchowej Akademii Wojskowej (chcą zdobywać sprawność). Pod koniec zbiórki w kręgu rady przypominamy o rozmowie z żołnierzem, pytamy zuchy, czy to się im nie kojarzy z jakimś punktem Prawa Zucha. Pada hasło „Zuch jest dzielny” (jeszcze chwilkę o tym rozmawiamy, by upewnić się, że nasze „maluchy” rozumieją). Sumujemy zbiórkę, a w tym czasie zuchy „bez znaczka” dostają od przybocznego rysunek (okładka „Zuchowych Wieści” jesień 2000 - poszukaj w biblioteczce hufca!) i ich zadaniem jest wskazać tego zucha, który spełnia dany punkt prawa. Z pomocą przybocznego podpisują go, po czym pokazują pozostałym zuchom, które gratulują trafnego wyboru i wręczają „maluchom” wyciętego (ze znaczka zucha) orła jako symbol odwagi.
Zbiórka druga:
„Ćwiczenia na poligonie”
Żołnierze muszą ćwiczyć swą sprawność, by byli w stanie bronić kraju i pomagać w trudnych sytuacjach. Zuchy w gawędzie poznają historię wypadku na poligonie, o którym poinformował młody żołnierz, który na początku służby okłamał swoich kolegów i dowódców; tym razem nikt nie chciał mu uwierzyć i wszystko mogło skończyć się tragicznie... (proponuję jedną z gawęd z książeczki Lucyny Rybickiej Gawędy do Prawa Zucha, Warszawa 2004 - przystosowanej do realiów poligonu wojskowego). W trakcie zbiórki odbywamy zajęcia na poligonie, a pod koniec przypominamy gawędę i zuchy wyciągają wnioski, co mogłoby się stać na naszym poligonie, gdyby nastąpiła taka sytuacja, jak w gawędzie. Przypominamy punkt Prawa Zucha - „Zuch mówi prawdę” i podobnie jak na poprzedniej zbiórce - zadanie z rysunkiem.
Zbiórka trzecia:
„Jedziemy na inspekcję jednostki wojskowej”
Zbiórka - wycieczka do jednostki wojskowej (gromady, które nie mają takiej możliwości, mogą zorganizować własną jednostkę lub dzień w akademii), oprowadzający nas żołnierz powinien dużo mówić o obowiązkach mieszkających tam żołnierzy: o ścieleniu łóżka, o porządku w rzeczach osobistych i pod łóżkiem, o punktualności, o schludnym wyglądzie (wytłumaczyć trudne/nowe słowo), o dyżurach w kuchni, sprzątaniu itp. Możemy poobserwować ćwiczenia żołnierzy, a może nawet do nich dołączyć. Zbiórkę kończymy podobnie jak poprzednie, przypominamy punkt Prawa Zucha „Zuch pamięta o swoich obowiązkach”, a „maluchy” zaznaczają na rysunku kolejną scenkę.
Zbiórka czwarta:
„Wielkie manewry”
Do Akademii Wojskowej dociera rozkaz o wielkich manewrach. Manewry to gra (np. szóstkami lub w kilku grupach), podczas której chcemy uświadomić zuchom, że żołnierz to przede wszystkim obrońca, często pomaga ludziom itp. Zadania dla zuchów powinny więc tego dotyczyć. Kończąc zbiórkę, podczas kręgu rady rozmawiamy z zuchami o punkcie Prawa Zucha „Wszystkim z zuchem jest dobrze” i tak jak poprzednio - rysunek. „Maluchy” od starszych zuchów otrzymują słonko (drugą część wycinanki) symbolizujące radość.
Zbiórka piąta:
„Przegląd Twórczości Żołnierskich Adeptów”
Organizujemy zbiórkę dla rodziców (zaproszenia robimy na poprzedniej zbiórce), ale zapraszamy ich na drugą część zbiórki, tak by zdążyć wszystko przygotować. Robimy wystawę dotychczasowych majsterek (np. czapki, makietę czołgu). Organizujemy festiwal piosenek żołnierskich (oczywiście poznanych na poprzednich zbiórkach, na tej tylko powtórzenie). Podsumowując zbiórkę przypominamy sobie (a „maluchy” poznają) punkt Prawa „Zuch stara się być coraz lepszy”. Tradycyjnie już sześciolatki szukają scenki na rysunku i podpisują ją. A od starszych dostają symbol nieba (wycięty ze znaczka zucha).
Zbiórka szósta:
„Wyruszamy na akcję”
Dostaliśmy list z rozkazem wymarszu na akcję (cała zbiórka jest wielką zabawą tematyczną). Kończąc zbiórkę w kręgu rady rozmawiamy, dlaczego żołnierze tak się poświęcają. Poznajemy punkt „Zuch kocha Boga i Polskę”, „maluchy” podpisują (oczywiście z przybocznym) ostatni fragment rysunku i dostają ostatni element znaczka, który muszą złożyć.
Zbiórka siódma:
„Egzamin w Akademii Wojskowej”
Zagrożenie (dzięki naszej sprawnej akcji) minęło i wróciliśmy do jednostki. Najwyższa pora, by zakończyć kształcenie i zostać prawdziwymi żołnierzami. Przystępujemy więc do egzaminu. Zuchy przechodzą tor przeszkód na poligonie i inne ćwiczenia sprawdzające ich wiedzę i umiejętności. W pewnym momencie zawiązujemy oczy zuchom „maluchom” (tym bez znaczka). Jeden z przybocznych zabiera nieco dalej pozostałe zuchy i tłumaczy im, że za chwilę nowe zuchy złożą Obietnicę i potrzebuje ich pomocy. Najstarsze zuchy wracają do „maluchów”, tak by każdy nowy zuch miał jednego opiekuna. Resztę dzielimy na pięć zespołów, każdy zespół ma zadanie dla jednego „malucha” związane z jednym punktem Prawa Zucha (poza punktem „Zuch jest dzielny”). Dzielność to zadanie dla opiekunów, którzy prowadzą zuchy z zasłoniętymi oczami do pierwszych punktów, a potem pomagają swoim podopiecznym w zadaniach (zadanka króciutkie, a całość jako bieg po kole). Wszystko kończy się Obietnicą. Po tym krąg rady i podejmujemy decyzję o zdobyciu sprawności, a zbiórkę kończymy obrzędem przyznania sprawności.
W przedstawionej propozycji zawarte zostały najważniejsze elementy - pomysł na zbudowanie konspektów. Oczywiście jest to jedynie przykład, jak przygotować do Obietnicy nowe zuchy w działającej już gromadzie. Musimy pamiętać, że nie możemy całkowicie poświęcić się tylko naszym nowym zuchom. Zadaniem drużynowego jest dbanie o indywidualny rozwój każdego członka gromady.
Gwiazdki
Podstawowym instrumentem do pracy ze starszymi zuchami są gwiazdki i nie możemy ich zaniedbać. Jak wiadomo mamy do dyspozycji tylko 3 gwiazdki i 5 lat na ich zdobycie (wg nowej metodyki zuchy to dzieci w wieku 6-10 lat). Czy tyle wystarczy? Jak najbardziej! Pamiętajmy, że przez ten okres każdy zuch musi dobrze poznać Prawo Zucha i złożyć Obietnicę, solidnie wypełnić wszystkie (indywidualnie dopasowane do zucha) wymagania na każdą z trzech gwiazdek. Rozpoczęcie zdobywania każdej kolejnej powinno być poprzedzone przerwą - swoistym sprawdzeniem się w roli np. zucha ochoczego tak, by zuch mógł pokazać, że w pełni zasłużył na to wyróżnienie. Ostatni etap zuchowania przepełniony jest dużą ilością zajęć przygotowujących naszego zucha gospodarnego do przekazania do drużyny harcerskiej: pierwsza prawdziwa harcerska wyprawa, poznanie starszych kolegów.
Oczywiście w zależności od tego, w jakim wieku zuch przychodzi do gromady, czas pracy nad każdym etapem zuchowej drabiny może być różny. To od drużynowego zależy, kiedy i jak długo zuchy zdobywać będą kolejne gwiazdki, kiedy uzna, że osiągnęły właściwy dla danej gwiazdki etap. Książeczki są jedynie narzędziem pomocniczym, a układanie próby (jak z harcerzem) nic tak naprawdę nie zmienia, bo zuch dalej nie będzie miał świadomości, że to ma wpływ na jego rozwój. Zuchy traktują gwiazdki jako stopień wtajemniczenia w magię zuchowego świata.
Obecny system zuchowych „stopni” jest dobrze dopasowany do nowego podziału metodycznego i nie ma sensu wprowadzanie ani kolejnych gwiazdek dla najstarszych, ani nowego znaczka dla sześciolatków. Programy gwiazdek są odpowiednio skonstruowane, by realizować je z zuchami w wieku 6-10 lat. Więc, drodzy drużynowi, do dzieła! Ułóżcie z zuchami zestawy zadań (oczywiście dostosowane do ich możliwości), korzystajcie z pomocy gwiazdkowych książeczek albo pomysłów zawartych w wirtualnych „Zuchowych Wieściach” lub innych publikacjach.