POJĘCIE NORMY I PATOLOGII
Norma w psychologii, pedagogice specjalnej i psychiatrii to konstrukt naukowy wyznaczający granice normalnych zachowań człowieka.
Przez normę rozumie się najczęściej realny lub idealny wzorzec właściwości jednostki: osobowości, zachowania, bądź przebiegu określonych zjawisk: procesów psychicznych, rozwoju jednostki czy rodziny. Normalność to przypisywana konkretnej osobie, grupie społecznej czy instytucji właściwość w przypadku spełniania - wszystkich lub niektórych - kryteriów określonych wzorcem (Sęk 2005, s. 56).
Modele statystyczne opierają się na założeniu, że najlepszym wskaźnikiem zdrowia jest norma ilościowa. Jeśli zachowanie lub właściwości psychiczne jednostki różnią się od wartości przeciętnej w danej populacji, to jej zachowanie jest anormalne. W modelu społeczno - kulturowym, traktowanym jako najbardziej relatywistyczny, za normalne uznaje się takie zachowanie jednostki, które jest zgodne z normami społeczno - kulturowymi (moralnymi, religijnymi, etycznymi, prawnymi). Jeżeli jednostka łamie normy społeczne burząc porządek społeczny i/lub zagrażając innym ludziom to jej zachowanie jest nieprzystosowawcze tj. anormalne. W medycynie i naukach społecznych tworzy się struktury pojęciowe lub teoretyczne opisujące i wyjaśniające normalne i anormalne funkcjonowanie jednostki. Norma teoretyczna w konkretnej koncepcji natury biopsychospołecznej człowieka staje się wzorcem idealnym, do której odnosi się dane jednostkowe. W psychologii w każdym z paradygmatów: psychoanalitycznym, humanistycznym, behawioralnym, poznawczym i systemowym sformułowano sformułowano stwierdzenia na temat normy tj. zdrowia psychicznego i zachowań przystosowawczych oraz anormalności (patologii), tj. zaburzenia psychicznego lub nieprzystosowawczych wzorców zachowań (Sowa 1984; Sęk 2001)
Patologia - początkowo termin patologia (z grec. pathos - cierpienie, logos - nauka) był używany w medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto odnosić go do zjawisk społecznych. Wykorzystano wówczas ten termin do określenia działań ludzkich przeciwstawnych ideałom stabilizacji społecznej, własności, oszczędności, solidarności rodzinnej i sąsiedzkiej.
Ponieważ większość zaburzeń psychicznych czy zaburzeń zachowania jest opisywana i definiowana przez opisy społecznych zachowań jednostki dlatego też są one najczęściej odnoszone do „norm społecznych” opisanych wcześniej znaczeniach. Odstępstwo od normy w postaci częstości występowania jakiejś cechy czy zachowania niezgodnego z oczekiwaniami większości albo z aktualnie obowiązującymi normami może zostać nazwane patologią, chociaż w innych warunkach kulturowych takie cechy czy zachowania mogłyby zostać uznane za „normalne” (Czabała 2007).
Bibliografia:
Czubała Cz. (2007). Norma, a patologia psychiczna., w: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, 560-565). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Sęk. H. (2005). Pojęcie normy, normalności i zdrowia., w: H. Sęk (red.) Psychologia kliniczna (t. 1, 55-64). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sęk. H. (2001). O wieloznacznych funkcjach wsparcia społecznego, w: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.) Psychologia kliniczna i psychologia zdrowia (13-32). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sowa J. ( 1984). Kulturowe założenia pojęcia normalności w psychiatrii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.