Początki cywilizacji greckiej datuje się na II i III tysiąclecie p.n.e. Związane są z powstaniem najstarszej na tym terenie kultury tzw. minojskiej, nazwa nawiązuje do jej władcy Minosa. W III tys. na Kretę przybywa ludność z Azji Mniejszej. Swoje siedziby założyli też na wyspach Morza Egejskiego oraz na terytorium Grecji kontynentalnej. W drugiej połowie III tysiąclecia na Krecie ustrój plemienny i rodowy uległ złamaniu, co umożliwiło powstanie państwa. Szczyt rozwoju Krety to I połowa II tysiąclecia., kiedy to miejscowa ludność utrzymywała ożywione kontakty handlowe i kulturalne z Egiptem, Palestyną, Syrią. W okresie 1700 - 1600 r. p.n.e. Kretę nawiedzały liczne w tym miejscu trzęsienia ziemi, w wyniku których zniszczeniu uległy pałace wyspy. Kretę ostatecznie pogrążyli Achajowie. Na początku II tysiąclecia p.n.e. obszar basenu Morza Śródziemnego został zasiedlony przez plemiona greckie. Byli to najpierw Jonowie, którzy zajęli tereny Attyki, a w 1700 roku Achajowie, którzy opanowali Peloponez. Zorganizowali oni kilka państewek, które przyjęły ustrój monarchiczny. Ośrodkiem ich państwa stała się Argolida z miastem Mykeny. W XIV wieku p.n.e. zajęli Knossos, Rodos i kilka mniejszych wysp, położonych na Morzu Egejskim. Podbili również wybrzeża Azji Mniejszej, oraz Pamfilię i Cypr. Przełom XIII-XII w. przyniósł upadek cywilizacji mykeńskiej. Do zniszczenia tej cywilizacji przyczynili się Dorowie, prawdopodobnie około ok. 1050 roku W połowie I tysiąclecia p.n.e. ukształtował się ostateczny podział Grecji, zaś jej historię od VIII wieku p.n.e. do II wieku p.n.e. można podzielić na trzy okresy, i tak wyróżniamy okres archaiczny, od okresu kolonizacji greckiej aż do czasów wojen z Persami (VIII do 480 p.n.e.), okres klasyczny, do śmierci Aleksandra Macedońskiego (480 p.n.e.- 323 p.n.e.) oraz okres hellenistyczny (323 r. p.n.e. - II w. p.n.e.)Początki państwowości greckiej związane są z instytucją polis - państwa - miasta i sięgają one okresu archaicznego. Najwcześniej zaczęto je tworzyć na obszarze Azji Mniejszej, ze względu na zabezpieczenie się przed atakami innych plemion. Te pierwsze miasta greckie miały zdecydowanie rolniczy charakter, od VIII w. stawały się wręcz ośrodkami życia politycznego. Termin polis zaczął oznaczać władzę sprawowaną wspólnie przez wszystkich obywateli miasta. Obywatele czyli mężczyźni tworzyli wspólnotę, kobiety nie posiadały praw politycznych, ale pod względem prawno - społecznym traktowano je jako równoprawnych członków tejże wspólnoty. Polis, oprócz obywateli była zamieszkiwana przez tzw. „obcych” czyli ludność, która nie miała żadnych praw obywatelskich, nazwano ich metojkami. Polis tworzyło miasto i tereny przyległe w promieniu kilku lub nawet kilkunastu kilometrów, dzięki czemu rolnik, nawet z najodleglejszej części polis mógł dotrzeć na miejsce wspólnych zebrań. Najważniejszą instytucją greckich miast - państw było Zgromadzenie wszystkich obywateli Istotną rolę odgrywała Rada, do której zadań należało formułowanie wniosków lub opinii przedstawianych Zgromadzeniu. Wspólnota stanowiła zamkniętą grupę ludzi, wejście do niej zapewniało urodzenie. Cudzoziemcy zezwalano na osiedlanie się w mieście, ale nie byli obywatelami polis. Ruch kolonizacyjny rozpoczął się w VIII wieku p.n.e., ze względu na: brak ziemi uprawnej, wzrost liczby ludności, a co za tym idzie przeludnienie Grecji. Kontakty handlowe umożliwiły Grekom rozeznać gdzie znajdują się najlepsze warunki na osiedlenie i wkrótce od ok. 770 r. p.n.e. rozpoczął się ruch emigracyjny. Każda kolonia posiadała swoją metropolię ale była od niej niezależna będąc już samodzielną polis. Metropolia wyposażała emigrujących w podstawowe narzędzia i produkty oraz statek. Kolonie stały się ważnym pośrednikiem w handlu między światem greckim a ludnością miejscową, do metropolii sprowadzano najczęściej: niewolników, zboże, skóry zwierzęce oraz drewno. Najwięcej koloni założyły: Chalkis, Korynt i Milet. Kierunki kolonizacji: południowa Italia, Sycylia, południowa część Francji i wybrzeża Hiszpanii, południowa Tracja, okolice cieśnin czarnomorskich. Ruch kolonizacyjny osłabł w VI wieku p.n.e., ze względu na opór Kartaginy, leżącej na wybrzeżu Afryki. Ponadto w Italii musieli się liczyć z obecnością Etrusków. Z punktu widzenia ekonomicznego ruch kolonizacyjny oznaczał bardzo duży postęp, nastąpił rozwój handlu i rzemiosła, gospodarka świata greckiego nabrała charakteru gospodarki wymiennej, opierała się bowiem na wymianie towarów na inne produkty. W VII wieku p.n.e. pojawiły się pieniądze. Konsekwencją wielkiej kolonizacji było też rozpowszechnienie kultury greckiej, Grecy bowiem zetknęli się z innymi kulturami i ludami, przenosząc na kolonizowane obszary swój język, tradycje, religię. Doprowadziło to do tego że język grecki stał się językiem komunikacji ówczesnego świata, na długo przed tym nim stała się nim łacina. Ważnym wkład w prawodastwo i działalność państwem - miastem o ustroju demokratycznym który kształtował się w toku wielu zmian ustrojowych. Ważną postacią w historii ustroju ateńskiego był Drakon, który wprowadził dość surowe prawo (stąd powiedzenie potocznie:prawo drakońskie), karzące śmiercią za większość przestępstw. Ważna rolę jeśli chodzi o kształtowanie demokracji ateńskiej odegrał Solon. W 594 roku p.n.e. został wybrany wprowadził wówczas podział obywateli na cztery klasy względem posiadanego majątku, ustanowił tzw. Radę Czterystu, sąd przysięgłych, rozszerzył prawa eklezji czyli zgromadzenia ludowego. Kolejnym politykiem, który wywarł olbrzymi wpływ na kształtowanie się demokracji w Atenach był 510 roku p.n.e. Klejstenes, do którego osiągnięć należy zaliczyć: nowy podział terytorialny Attyki, na 3 okręgi, a te na mniejsze jednostki. Prawa obywatelskie dał też cudzoziemcom, osiedlonym w attyce, Radę czterystu zastąpił Radą Pięciuset, wprowadził sąd skorupkowy oraz urząd dziesięciu strategów.Wprowadzona w ten sposób demokracja ateńska dawała wszystkim obywatelom możliwość bezpośredniego wpływu na politykę Aten. Miała jednak swoje słabe strony, np. ograniczoną możliwość udziału w Zgromadzeniach Ludowych obywateli mieszkających poza Atenami. Bowiem rolnicy z odległych zakątków państwa nie mogli stawić się na Zebranie Zgromadzenia, gdyż oderwałoby ich to od pracy na roli. Należy jednak podkreślić iż aktywnie wżyciu politycznym mogli uczestniczyć tylko mężczyźni - obywatele polis. Pozostali mieszkańcy Aten jak np. Metojkowie zostali z niego wyłączeni. Polis ateńska zamieszkiwało około 30 - 40 tysięcy obywateli, natomiast jej ludność liczyła ok. 250 tysięcy osób.Sparta: jak podaje tradycja, Sparty był Likurg, król spartański w VII wieku p.n.e. Ustrój spartański nieco różni się od tego obowiązującego w Atenach, nie jest to bowiem demokracja a ustrój oligarchiczny. Na czele państwa stało dwóch władców, każdy z nich miał inne uprawnienia. Co stanowiło swego rodzaju ograniczenie władzy królewskiej. Faktyczną władzę przeszła w ręce rady starszych czyli tzw. geruzji. Składała się ona z 28 członków, ale w jej składzie mogli się znaleźć tylko przedstawiciele arystokracji rodowej w wieku powyżej 60. roku życia. Wybierano ich dożywotnio na Zgromadzeniu Ludowym. Władza wykonawcza przynależała do pięciu eforów. Ich kompetencje obejmowały władzę administracyjnej, władzę sądowniczą i prowadzenie polityki zagranicznej. Kontrolowali oni całość życia publicznego, mogli nawet zaskarżyć dwóch królów przed geruzją. Podobnie jak w Atenach, również w Sparcie funkcjonowało zgromadzenie ludowe zwane apella, jednak jego rola ograniczona, członkowie apelli mogli jedynie głosować za zatwierdzeniem albo odrzuceniem wniosków przedłożonych przez urzędników. Elementem ustroju stała się militaryzacja państwa. Spartanie byli pełnoprawnymi obywatelami państwa, stanowili jednak mniejszość ludności Sparty, zajmowali się w znacznej części szkoleniem wojskowym i przygotowaniem do prowadzenia wojen. Spartanie służyli w wojsku do 60 roku życia, a potem dopiero mogli się osiedlić. Funkcjom militarnym podlegało życie obywateli. I tak gdy urodziło się dziecko w rodzinie spartańskiej, po stwierdzeniu, ze jest ono zdrowe do siódmego roku życia mogło przebywać pod opieką rodziców. Od siódmego roku życia stawało się własnością państwa. Chłopcy przebywali stale w zorganizowanych obozach, prowadząc iście żołnierski tryb życia. Mężczyzna mógł się ożenić dopiero po ukończeniu trzydziestu lat. Uprawą roli zajmowali się tzw. heloci, czyli ludność pozbawiona jakichkolwiek praw obywatelskich i uzależniona od Spartiatów. Silna pozycja Sparty sprawiła, że w razie zagrożenia zewnętrznego inne miasta greckie starały się uzyskać od niej pomoc. Jednak militaryzacja państwa zaowocowała swego rodzaju gospodarcza i kulturalną stagnacją i zacofaniem, a nawet zamknięciem granic. Około 6 w. p.n.e. Persja zyskała miano mocarstwa, planując podbój Europy. Do starcia doszło już w 500 roku p.n.e., najpierw bunt przeciw Persom podniosły miasta jońskie, potem także pozostałe polis greckie położone na wybrzeżu Azji Mniejszej. Ostatecznie Grecy zamieszkujący Jonię znaleźli się pod perską okupację. Wówczas tyran Miletu przetrzymywany przez króla perskiego, wywołał w Jonii powstanie. Jednak większość miast greckich obawiając się zemsty perskiej nie udzieliła miastom jońskim pomocy, wyjątkiem były Ateny i Eretria na wyspie Eubei. Ateny wysłały na pomoc walczącym Grekom dwadzieścia okrętów a Eretria pięć. W roku 499 roku p.n.e. Grecy po zdobyciu perskiego Sardes spalili je, wywołało kolejny najazd perski, który stłumił powstanie jońskie. Upadek powstania miast jońskich inne miasta greckie przyjęły obojętnie. Z niebezpieczeństwa perskiego zdawał sobie sprawę jedynie Temistokles, który już w roku 493 p.n.e. opracował projekt rozbudowy floty, chciał bowiem pokonać Persów na morzu. Co nie spotkało się z zainteresowaniem ludności Aten, którzy za to poparli propozycję innego polityka, Miltiadesa - który był za prowadzeniem walki na lądzie. Otrzymał on wkrótce tytuł stratega. W 490 roku p.n.e. do Grecji została skierowana armia perska. Władca Persji, Dariusz I planował napaść, chcąc zająć całą Grecję. Wysłał więc swą armię pod wodzą Datesa oraz Artafarnesa do Eubei, była to ekspedycja perska, której celem było ukaranie Eretrii i Aten za pomoc powstaniu jońskiemu. Eretria została wkrótce zniszczona, a jej ludność przesiedlono w głąb Persji. Następnym celem ataku Persów były Ateny. Armia perska liczyła około 25 000 piechoty. Ateńska armia liczyła natomiast 10 000 ludzi, dowodzonych przez 10 strategów. Do ważnego starcia doszło pod Maratonem, gdzie klęskę ponieśli Persowie. Wycofali się więc pozostawiając na placu boju pod Maratonem 6400 poległych. Grecy stracili tylko 192 ludzi. Zwycięstwo odbiło się głośnym echem w całej Grecji, dzięki niemi Grecy uwierzyli że można pokonać Persów, co podniosło morale walczących. Na szczęście dla Greków, w Persji nastała zmiana na tronie, Dariusza zastąpił Kserkses, który kontynuował ekspansywną politykę swego poprzednika i w roku 480 p.n.e. armia perska przekroczyła Hellesopont. Do starcia doszło pod Termopilami, gdzie grecy bronili przejścia przez wazów. Ich celem było zatrzymanie armii perskiej. Siły greckie pod wodzą Leonidasa liczyły tylko 7,3 tys., a perskie około 100 tysięcy. Mimo przewagi liczebnej podejmowane przez Persów próby przedarcia się przez grecką linię obrony kończyły się niepowodzeniem. Zdrajca grecki wskazał Persom możliwość otoczenia przeciwnika od innej strony, co doprowadziło do załamania obrony, i Leonidas w obliczu klęski nakazał oddziałom greckim odwrót a sam z 300 Spartanami kontynuował walkę. Wszyscy polegli. Bitwa pod Termopilami, gdzie Grecy przegrali otworzyła drogę Persom do środkowych Aten. Ale dzięki bohaterskiej obronie Spartan, Persowie zostali na długo zatrzymanie w wąwozie termopilskim, co dało czas Grekom na zorganizowanie obrony. Obecnie w wąwozie Termopile możemy odnaleźć tablicę z napisem: "Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy wierni jej prawom". Rozstrzygnięcie tej fazy wojny nastąpiło w bitwie morskiej pod Salaminą w 480 roku p.n.e. W czasie gdy Persowie palili Ateny, mieszkańcy tego miast uciekli w stronę Salaminy. Wojska perskie zaatakowały Greków u jej wybrzeży. Persowie dysponowali przewagą liczebną, jednak po pierwszym greckim ataku, którym dowodził Temistokles lżejszym okrętom greckim udało się zatopić około 200 perskich statków. W konsekwencji Kserkses opuścił Grecję. Do kolejnego starcia doszło pod Platejami w 479 roku p.n.e. gdyż Persowie pod wodzą Mardoniusza zaatakowali Attykę. Do wojny włączyli się Spartanie, co spowodowało perski odwrót w stronę Beocji, gdzie pod Platejami miała miejsce kolejna bitwa morska, zakończona wycofaniem się oddziałów perskich z terenów Grecji . W wyniku wojen grecko - perskich wykształciły się dwie federacje państw-miast: na czele ze Spartą Związek Peloponeski i ateński Związek Morski. Obydwie organizacje zaczęły ze sobą rywalizować, gdy znikło zagrożenie perskie. Związek Peloponeski jednoczył południową Grecję, Związek Morski resztę państw greckich. Ateńczycy przenieśli skarbiec z wyspy Delos do Aten i po zwycięstwie nad Persami stali potęgą. Obydwa związki dążyły do rozciągnięcia swego panowania na całą Grecję, co stało się przyczyną wybuchu kolejnej wojny określanej Wojną Peloponeską. Pretekstem wybuchu konfliktu były kwestie gospodarcze, mniejsze państwa miasta takie jak np. Korynt obawiały się utraty swej pozycji w i wpływów handlowych zagrożonych szybką ekspansją gospodarczą wielkiej potęgi jaka były Ateny. Z inicjatywy Peryklesa Ateny dokonały modernizacji floty, dalej ewakuując ludność na północ, szukając nowych sojuszników oraz przejmując kontrolę nad dostawami zboża na Peloponez. Sytuację zaogniła kłótnia pomiędzy Korykrą i Koryntem. Korykra zwróciła się o pomoc do Aten. Zaś Potideja, zależna od Aten utrzymywała żywe kontakty handlowe z Koryntem Potideja wystąpiła ze Związku Morskiego ze względów czystko ekonomicznych, zaś Korynt, za słaby, szukał poparcia u Sparty. Co zaostrzyło konflikt ateńsko - koryncki. Perykles podjął ostatnią próbę rozwiązania problemu w sposób pokojowy, w roku 440 p.n.e. chciał zorganizować kongres pokojowy, by doprowadzić do zawarcia pokoju, co zakończyło się niepowodzeniem. Ateny wówczas zdecydowały się uderzyć na Poltideę, a Korynt udzielił jej pomocy. Pod pozorem naruszania granicy ateńskiej przez sąsiednią Megarę na Zgromadzeni Ludowym Ateńczycy podjęli decyzję o zamknięciu dla towarów Megary portów i rynków Aten i całego Związku Morskiego w 432 roku p.n.e. Związek Peloponeski podjął decyzję o interwencji, podkreślając że to właśnie Ateny złamały pokój z 446 roku p.n.e. Zażądano więc od Aten uwolnienia miast Związku Morskiego. Spartanie wyruszyli więc w kierunku Aten. Stosowali taktykę wyniszczenia, licząc na to że pod naciskiem ludności Ateny będą chciały zawrzeć pokój. Związek Morski posiadał duże zasoby finansowe, nie mógł wystawić regularnej armii. Przewidział to Perykles i sprowadził ludność za mury miejskie, jednak doszło tutaj do wybuchu zarazy. W konsekwencji ukształtowały się dwa obozy : podzieliło się na dwa obozy: oligarchiczny, skupiający możnych arystokratów i obóz demokratyczny gromadzący rzemieślników i drobnych kupców. Ten ostatni przejęła władzę, usunięto Peryklesa z urzędu stratega. Ateny w 429 roku p.n.e. zajęły jeszcze Poltideę i zadały wiele strat Koryntowi, zadały cios Sparcie u wybrzeży Mesenii w 425 roku p.n.e., proponując Spartanom zawarcie pokoju. Wobec wygórowanych żądań Sparta przeszłą do ofensywy na terytorium Attyki. Udało im się opanować część Tracji. W Atenach tymczasem do głosu doszli zwolennicy zawarcia pokoju z Nikiaszem na czele, podobne nastroje panowały również w Sparcie dlatego obie strony zawarły pokój w 421roku p.n. e. Przywracał on stan rzeczy sprzed wybuchu wojny. Okazał się jednak nietrwały. Obie strony nie dotrzymywały warunków pokoju, czyli wydania pozycji zajętych podczas wojny. W samych Atenach coraz więcej do powiedzenia miał Alkibiades, reprezentujący zwolenników rozwiązania siłowego. Powołał on nową koalicję antyspartańską, której wojska zostały rozbite w bitwie pod Mantineją w 418 roku p.n.e. Sparta umocniła swą pozycję.Równocześnie z wojną peloponeską widownią kolejnej wojny stała się Sycylia. Tamteż doryckie Syrakuzy walczyły z miastami jońskimi. Zagrożone przez Syrakuzy Leontinoj i Segesta zwróciły się o pomoc do Aten. Te zgodziły się udzielić pomocy, w zamian za powiększenie wpływów, korzyści materialne i możliwość zaatakowania Sparty od zachodu. Na czele wyprawy stanął Alkibiades. Tymczasem podczas przygotowań do wyprawy w Atenach zdarzył się niewyjaśniony wypadek. Nieznani sprawcy uszkodzili hermy czyli posągi Hermesa, stojące na rogach ulic w Atenach Jednak szybko przeprowadzone śledztwo nie dało żadnych rezultatów, ale zarzucano Alkibiadesowi że podczas prywatnego spotkania wyśmiewał misteria organizowane na cześć bogini Demeter, dopuszczając się tym samym profanacji. Ostatecznie zawieszono śledztwo Ateńczycy na czele z Alkibiadesem ruszyli tymczasem na Sycylię, zaś w Atenach do władzy doszli jego przeciwnicy i zażądali powrotu Alkibiadesa do Aten i stawienia się przed sądem. Alkibiadesa został skazany zaocznie na śmierć za popełnione świętokradztwo. Tymczasem Ateńczycy zaczęli ponosić klęski na Sycylii, Sparta została wtajemniczona za sprawą właśnie Alkibiadesa w sprawy ateńskie i zaczęła organizować dla Syrakuz pomoc. Ateńczycy prowadząc działania zbrojne na lądzie zostali otoczeni przez wojska Syrakuz i głodem zmuszeni do kapitulacji, w ten sposób 6 tysięcy Ateńczyków zginęło w kamieniołomach syrakuzańskich, a reszta została sprzedana w niewolę. Wyprawa sycylijska była wiec punktem zwrotnych w walkach ateńsko - spartańskich. Pod wrażeniem ateńskiej klęski Spartanie zdecydowali się na kolejną ofensywę w roku 413 p.n.e. Za radą Alkibiadesa obsadziła miejscowość Dekeleję, znajdującą się w odległości 13 kilometrów od Aten. W samych Atenach grupa oligarchów dokonała zamachu i przejęła władzę. Tym samym, nie włączająca się dotąd do konfliktu Persja postanowiła skorzystać z okazji i osłabienia Aten. Zażądała więc od miast Azji mniejszej zaległych danin. Doszło do nawiązania kontaktu między Spartą a Persją, Sparta bowiem spodziewała się uzyskać pomoc finansową i militarną od Persji. W samym Atenach na wiadomość o oderwaniu się od nich Eubei, głównego dostawcy żywności do Aten wybuchło powstanie. Sytuacja stała się wręcz katastroficzna, spadała wartość pieniądza, brakowało żywności, a przede wszystkim środków na dalsze prowadzenie wojny. Poprawy nie przyniosło także nowe opodatkowanie ludności na cele wojskowe. Nową nadzieję wiązano z Alkibiadesem, który pokłócił się ze Spartanami i przebywał w Azji Mniejszej, gdzie chciał uzyskać pomoc perską dla Aten przeciw Sparcie. Nawiązał tez kontakt z Atenami i udało mu się uzyskać anulowanie wcześniejszego wyroku i przeprowadzenie swojego wyboru na stratega. Odniósł nawet kilka zwycięstw nad Spartanami, pod Abydos w 411 roku p.n.e. i Kozikos w 410 roku p.n.e. u wybrzeży Azji Mniejszej. Jednak jego wpływy straciły szybko na wartości, bowiem okazało się, ze Persja wcale nie ma zamiaru wspomagać Aten, ani też Sparty. Chciała tylko odzyskać miasta greckie w Azji Mniejszej, potem doprowadzić do wyniszczenia walczących stron. Polityka ta co prawda uległa zmianie gdy władzę przejął Cyrus Młodszy, chciał on zdobyć koronę Achemenidów i zapewnił Sparcie znaczne fundusze. Dzięki temu Sparta uzyskała przewagę w konflikcie. Spartanie odnieśli zwycięstwo pod Aigospotamoi w 405 roku p.n.e., zdobywając prawie całą flotę grecką. Ateny oblężone od strony morza i lądu, głodem zostały zmuszone do kapitulacji. Całą flota ateńska została zniszczona, rozwiązano związek Morski, zaś same Ateny spadły do pozycji drugorzędnego państwa.