1. Co wchodzi w skład układu płciowego żeńskiego?

- gonady żeńskie (jajniki)

- drogi odprowadzające (jajowody)

- macica

- żeński narząd kopulacyjny (pochwa)

2. Jakim nabłonkiem i jakiego pochodzenia pokryty jest od zewnątrz jajnik?

Jest to nabłonek jednowarstwowy sześcienny pochodzenia mezodermalnego.

3. Jakie dwie zasadnicze części wyróżnia się na przekroju jajnika?

- kora jajnika (strefa pęcherzykowa, strefa miąższowa)

- rdzeń jajnika (strefa naczyniowa)

4. U jakiego zwierzęcia strefy jajnika są ułożone inaczej niż u większości zwierząt?

Tak jest u klaczy, u której rdzeń jajnika leży na zewnątrz, a część odpowiadająca korze wewnątrz, przy czym łączy się ona z powierzchnią narządu za pomocą tzw. jamki owulacyjnej.

5. Czym różni się jajnik krowy od jajnika klaczy?

U krowy w jajniku jego kora leży na obwodzie, zaś rdzeń w środku. W jajniku klaczy natomiast jest odwrotnie - części odpowiadająca korze leży wewnątrz i łączy się z powierzchnią za pośrednictwem jamki owulacyjnej zaś rdzeń na zewnątrz.

6. Jaka jest histologiczna budowa: a) kory, b) rdzenia jajnika?

a) kora składa się ze zrębu utworzonego z tkanki łącznej, w którym znajdują się pęcherzyki jajnikowe, ciałka żółte, ciałka białawe, ciałka zanikowe oraz cienkie pęczki włókien kolagenowych, fibrocyty oraz mała liczbę włókien sprężystych. Są tutaj też komórki gruczołu śródmiąższowego jajnika.

b) zrąb z tkanki łącznej właściwej luźnej, w której leżą włókna sprężyste oraz liczne naczynia krwionośne

7. Wymień komórkowe elementy znajdujące się w jajniku?

- komórki nabłonka jednowarstwowego sześciennego

- komórki łącznotkankowe

- komórki śródbłonka naczyń krwionośnych jajnika

- miocyty gładkie ściany naczyń krwionośnych

- komórki krwi naczyń krwionośnych

- komórki luteinowe i paraluteinowe ciałka żółtego

- komórki ziarniste

- fibrocyty

- oogonie

- oocyty I rzędu

- oocyty II rzędu

8. Jak nazywa się proces powstawania komórek rozrodczych żeńskich i z jakich etapów się składa?

Nazywa się on oogenezą i składa się z trzech etapów:

- tworzenie oogonii

- tworzenie oocytów I rzędu

- tworzenie oocytów II rzędu

9. Opisz przebieg oogenezy u samic.

Komórkami progenitorowymi żeńskich komórek rozrodczych są oogonie. Do uzyskania dojrzałości płciowej dzielą się one mitotycznie dając kolejne pokolenia oogonii, z których ostatnie tracą zdolność podziału. Oogonie te następnie rosną, gromadząc substancje zapasowe w postaci białek i stają się oocytami I-rzędu. Oocyty pierwszego rzędu przechodzą podział redukcyjny (mejozę), w którym w diplotenie jego profazy następuje zahamowanie ich rozwoju przez inhibitor dojrzewania oocytów (OMI). Jest to pierwsze zahamowanie w oogenezie i nazywa się ono diktiotenem. Kiedy rozpocznie się okres pokwitania oocyty I-rzędu dokończają mejozę pod wpływem czynnika pobudzającego dojrzewanie (MPF). Oocyt I-rzędu kończy mejozę i w jej wyniku powstaje oocyt II-rzędu oraz mała komórka zwana ciałkiem kierunkowym I (polocytem I). Następnie oocyt II-rzędu wchodzi w podział ekwacyjny i zostaje zahamowany w jego metafazie. Jest to drugie zahamowanie w oogenezie, które jest utrzymywane przez czynnik cytoplazmatyczny (CSF), który hamuje MPF. Taki oocyt nazywany jest komórką jajową i jest zdolny do zapłodnienia. W takiej postaci jest wydalany z jajnika w procesie zwanym jajeczkowaniem albo owulacją. Po zapłodnieniu komórka dokończa podział ekwacyjny i dokonuje cytokinezy, w wyniku czego powstaje ootyda oraz ciałko kierunkowe II (polocyt II). W tym samym czasie następuje podział I ciałka kierunkowego. W ten sposób z jednego oocytu I-rzędu otrzymuje się jedną komórkę jajową oraz trzy ciałka kierunkowe.

10. Co to jest diktioten?

Jest to stan zahamowania w diplotenie profazy podziału redukcyjnego w jaki wchodzą oocyty I rzędu. W takim stanie oocyty te mogą pozostawać przez całe życie płodowe, a po urodzeniu do momentu pokwitania.

11. Co to jest i jak na oocyt działa OMI?

Jest to inhibitor dojrzewania oocytów. Blokuje w diplotenie profazy podziału redukcyjnego (diktiotenie) oocyty I rzędu.

12. Jakie są dwa zahamowania w oogenezie?

- zahamowanie oocytu I rzędu w diplotenie profazy podziału redukcyjnego (diktiotenie)

- zahamowanie oocytu II rzędu w metafazie podziału ekwacyjnego

13. W jakim stadium mejozy jest oocyt w pęcherzyku wzrastającym?

Jest zahamowanym oocytem I rzędu w diplotenie profazy podziału redukcyjnego (diktiotenie).

14. W jaki stadium mejozy są oocyty w fazie wielkiego wzrostu?

Są zahamowane w diplotenie profazy podziału redukcyjnego (diktiotenie).

15. W jakim stadium mejozy są oocyty w fazie witellogenezy?

W diplotenie profazy podziału redukcyjnego (diktioten).

16. Jak nazywają się stadia, w których dochodzi do zatrzymania podziału mejotycznego oocytu? Jakie procesy powodują odblokowanie tak zatrzymanych komórek?

- pierwsze zatrzymanie oocytu I rzędu jest w diktiotenie (diplotenie profazy podziału redukcyjnego). Jego odblokowanie powoduje MPF, czynnik pobudzający dojrzewanie.

- drugie zahamowanie oocytu II rzędu jest w metafazie podziału ekwacyjnego i jego odblokowanie następuje w wyniku zapłodnienia

17. Sprecyzuj, w którym stadium mejozy: a) znajduje się oocyt w pęcherzyku dojrzałym tuż przed owulacją, b) działa czynnik pobudzający dojrzewanie oocytu (MPF)?

a) metafaza podziału ekwacyjnego

b) diploten profazy podziału redukcyjnego (diktioten)

18. Scharakteryzuj stadium diplotenu profazy mejozy, w jaką wchodzą oocyty I rzędu.

Rozwój oocytu I rzędu w tym stadium jest zahamowany przez OMI, inhibitor dojrzewania oocytów.

19. Narysuj i podpisz schemat budowy pęcherzyków jajnikowych, w których oocyt znajduje się w diktiotenie.

Patrz: Rys. i Rys.

20. Co powstaje z oocytu I rzędu po pierwszym podziale mejotycznym?

Powstaje oocyt II rzędu oraz I ciałko kierunkowe (polocyt I).

21. Wyjaśnij co to są, kiedy powstają i jaką rolę pełnią ciałka kierunkowe?

Są to małe komórki, które mają znikomą ilość cytoplazmy. Powstają podczas oogenezy po podziale redukcyjnym, a potem po ekwacyjnym. Najczęściej jest ich 2, ale czasem może być ich 3. Dzięki temu oocyt podczas oogenezy dzieli się mejotycznie bez znacznego ubytku cytoplazmy.

22. Ile czasu trwa cykl pęcherzyków jajnikowych u większości zwierząt domowych, a ile u zwierząt dziko-żyjących?

Trwa on 21 dni, za wyjątkiem psa i kota, u którego trwa pół roku.

U zwierząt dziko żyjących trwa rok.

23. Jakie pęcherzyki jajnikowe wyróżnia się?

- pęcherzyk jajnikowy pierwotny

- pęcherzyk jajnikowy wzrastający bezjamisty

- pęcherzyk jajnikowy wzrastający jamisty

- pęcherzyk jajnikowy dojrzały (pęcherzyk Graafa)

- pęcherzyk atrezyjny (zanikowy)

24. U których zwierząt mogą występować pęcherzyki wielojajowe?

U psa, kota, świni, owcy, królika.

25. Opisz budowę pęcherzyka jajnikowego pierwotnego.

Leży on na obwodzie kory jajnika. Składa się z oogonii, a następnie z oocytu I-rzędu zahamowanego w diktiotenie. Ma duże, owalne jądro z 1 lub 2 jąderkami. Zawiera aparat Golgiego, liczne mitochondria oraz ułożone równolegle do siebie otoczki jądrowe zwane błonami pierścieniowatymi. Dookoła oocytu I rzędu leżą płaskie komórki (komórki pęcherzykowe) na błonie podstawnej od strony zrębu jajnika. Mogą się one przekształcać w komórki ziarniste.

26. W jaki sposób pęcherzyk pierwotny przekształca się we wzrastający?

Oocyt I rzędu znacznie się powiększa i gromadzi w cytoplazmie substancje zapasowe. Dookoła niego powstaje osłonka przejrzysta. Komórki ziarniste zaczynają się mnożyć i układać w kilka warstw dookoła oocytu. Błona podstawna staje się wyraźniejsza.

27. Z jakich warstw i o jakiej budowie składa się ściana pęcherzyka dojrzałego? W którym miejscu w pęcherzyku leży błona szklista?

- warstwa zewnętrzna osłonki pęcherzyka zbudowana z włókien kolagenowych, siateczkowych, nielicznych fibroblastów i małej liczby naczyń krwionośnych

- warstwa wewnętrzna osłonki pęcherzyka zbudowana z komórek łącznotkankowych, włókien łącznotkankowych (szczególnie siateczkowych), naczyń krwionośnych włosowatych oraz szerokich szczelin limfatycznych

- warstwa ziarnista leżąca na błonie podstawnej zwanej błoną szklistą

- osłonka przejrzysta

Błona szklista znajduje się pomiędzy warstwą ziarnistą a warstwą wewnętrzną osłonki pęcherzyka.

28. Narysuj i podpisz schemat pęcherzyka jajnikowego dojrzałego. W jakim stadium znajduje się oocyt II rzędu?

Patrz: Rys.

Oocyt II rzędu jest zahamowany w metafazie II podziału mejotycznego (ekwacyjnego).

29. Co to są i co wydzielają ziarna korowe?

Są to pęcherzyki wydzielnicze zlokalizowane w obwodowej części cytoplazmy oocytu. Ich wydzielina wydzielana jest na zewnątrz tuż po zapłodnieniu. Wydzielina otacza powierzchnię oocytu i zapobiega ponownemu zapłodnieniu przez inne plemniki, czyli polispermii poprzez utwardzenie osłonki przejrzystej.

30. Jakie są funkcje osłonki pęcherzykowej?

Otacza pęcherzyk, odżywia go, ochrania go mechanicznie oraz produkuje płyn pęcherzykowy gromadzący się w jamie pęcherzyka.

31. Jaka jest budowa i rola bariery krew-oocyt?

- osłonka przejrzysta

- komórki wieńca promienistego

- komórki wzgórka jajonośnego

- komórki ziarniste wraz z błoną szklistą (błoną podstawną)

- tkanka łączna osłonki pęcherzyka

- śródbłonek naczyń krwionośnych wewnętrznej osłonki pęcherzyka

Bariera ta chroni oocyt przed wahaniem poziomu różnych substancji we krwi, głównie hormonów i czynników wpływających na procesy metaboliczne. Do pęcherzyka nie wnikają immunoglobuliny i antygeny.

32. Co to jest wzgórek jajonośny?

Jest to zgrubienie utworzone przez komórki warstwy ziarnistej pęcherzyka dojrzałego, wystające do jamy pęcherzyka, w którym leży oocyt II rzędu.

33. Jak nazywają się dwie błony otaczające oocyt I rzędu?

- błona komórkowa leżąca bardziej wewnętrznie

- osłonka przejrzysta

34. Co to jest osłonka przejrzysta, jaką ma budowę? Które komórki i kiedy tworzą tę strukturę?

Jest to błona oddzielająca oocyt pęcherzyka jajnikowego od komórek ziarnistych. Błona ta zbudowana jest z proteoglikanów i glikoprotein ZP1, ZP2, ZP3, które są swoiste dla każdego gatunku, co zapobiega zapłodnieniu pomiędzy różnymi gatunkami. Osłonka przejrzysta powstaje w trakcie przekształcania się pęcherzyka jajnikowego pierwotnego we wzrastający. Jest ona wytworem komórki jajowej oraz komórek pęcherzykowych.

35. Wymień funkcje osłonki przejrzystej.

- oddziela oocyt od warstwy komórek ziarnistych

- ochrania mechanicznie oocyt

- bierze udział w adhezji główki plemnika

- zawiera receptory chroniące przed zapłodnieniem przez inny gatunek

- przez nią wypustki komórek ziarnistych kontaktują się oocytem

36. W jaki sposób odżywiana jest formująca się komórka jajowa w jajniku?

Odżywiana jest poprzez wypustki komórek ziarnistych, które wchodzą do otworków w osłonce przejrzystej i wchodzą w bezpośredni kontakt z komórką jajową jak również przez płyn pęcherzykowy.

37. Gdzie znajduje się płyn pęcherzykowy i jaki jest jego skład?

Znajduje się on m.in. w jamach pęcherzyka wzrastającego jamistego i jamie dojrzałego pęcherzyka Graafa i w jego skład wchodzą:

- białka

- hormon estron (folikulina)

- kwas hialuronowy

38. Co wywołuje owulację? Jak inaczej nazywany jest ten proces?

Jest to inaczej jajeczkowanie, wywoływane przez duże stężenie w krwi luteotropiny - hormonu gonadotropowego przysadki, który powoduje miejscowe niedokrwienie w ścianie pęcherzyka przez zwężenie lub zamknięcie naczyń krwionośnych włosowatych osłonki wewnętrznej pęcherzyka.

39. Czym charakteryzuje się etap cyklu jajnikowego poprzedzony znacznym wzrostem stężenia LH we krwi?

Tym etapem jest owulacja (jajeczkowanie). Oocyt II rzędu zahamowany w metafazie podziału ekwacyjnego wydalany jest z jajnika jako komórka jajowa gotowa do zapłodnienia. Owulacja następuje pod wpływem hormonu luteotropiny krążącego we krwi, który powoduje zwężenie lub nawet zamknięcie naczyń krwionośnych włosowatych wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka, powstaje miejscowe niedokrwienie i następuje owulacja.

40. Jak nazywa się struktura powstająca z pękniętego pęcherzyka jajnikowego?

Tworzy się z niego ciałko żółte.

41. Co dzieje się w wyniku pęknięcia pęcherzyka?

- zostaje uwolniony oocyt II rzędu zatrzymany w metafazie, który dostaje się do jamy otrzewnej, a stąd strzępki jajowodu kierują go do jajowodu, gdzie jest ewentualnie zapładniany lub ginie

- pęknięciu pęcherzyka towarzyszy krwawienie

- ściana pęcherzyka wypełnia się krwią i powstaje w ten sposób ciałko czerwone

- krew się resorbuje, komórki ziarniste się rozrastają i przekształcają w komórki luteinowe

- od osłonki pęcherzyka wnikają do wnętrza pasma tkanki łącznej z komórkami i naczyniami krwionośnymi, które oddzielają od siebie pasma komórek luteinowych

W ten sposób powstaje ciałko żółte.

42. U jakich zwierząt ciałko żółte jest barwy szarobiałej i dlaczego?

U świni, owcy i kozy. Jest on szarobiałe ze względu na brak luteiny w komórkach warstwy ziarnistej.

43. Jaka jest budowa histologiczna ciałka żółtego?

Ciałko żółte otoczone jest torebką łącznotkankową, od której wnikają pasma tkanki łącznej z naczyniami krwionośnymi włosowatymi, a pomiędzy nimi znajdują się komórki luteinowe. Na obwodzie ciałka żółtego spotyka się komórki paraluteinowe, które powstały z wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzykowej.

44. Opisz struktury ciałka żółtego i podaj ich podstawowe funkcje.

Ciałko żółte składa się z tkanki łącznej właściwej luźnej stanowiącej zrąb, naczyń krwionośnych włosowatych pełniących funkcję odżywczą, komórek luteinowych wydzielających progesteron, oksytocynę i neurofizynę i komórek paraluteinowych uwalniających estrogeny. Komórki luteinowe i paraluteinowe mają cechy komórek syntetyzujących steroidy, a więc rozbudowaną gładką siateczkę śródplazmatyczną (SER) oraz w mitochondriach kanalikowe grzebienie.

45. Co to są i z czego powstają komórki: a) luteinowe, b) paraluteinowe? Jaka jest funkcja tych komórek?

Są to komórki budujące ciałko żółte i mające cechy komórek syntetyzujących steroidy, a więc obfitą SER i mitochondria z kanalikowymi grzebieniami.

a) uwalniają progesteron, oksytocynę i neurofizynę (białko transportowe). Powstają po owulacji z komórek ziarnistych.

b) uwalniają estrogeny. Powstają po owulacji z komórek wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka jajnikowego.

46. Przedstaw ultrastrukturę komórki luteinowej?

Ma kształt wieloboczny, z kulistym jądrem. Ma dużą ilość chromatyny, w cytoplazmie ma żółte ziarenka lipidów, siateczkę śródplazmatyczną gładką i mitochondria z kanalikowymi grzebieniami.

47. Jaki główny hormon wydziela ciałko żółte? Jaka jest funkcja tego hormonu?

Ciałko żółte wydziela progesteron, którego funkcje są następujące:

- wpływa hamująco na jajeczkowanie

- powoduje rozpulchnienie błony śluzowej macicy

- pod jego wpływem następuje przejście z fazy pęcherzykowej w fazę lutealną błony śluzowej macicy

- wpływa na odpowiedni rozwój łożyska

- powoduje rozrost odcinków wydzielniczych gruczołu mlekowego

48. Wymień elementy ciałka żółtego ciążowego. Jakie funkcje pełni ta struktura?

- tkanka łączna właściwa luźna

- komórki luteinowe i paraluteinowe

- naczynia krwionośne włosowate

Struktura ta intensywnie wytwarza progesteron i estrogeny co m.in. umożliwia utrzymywanie właściwego stanu błony śluzowej macicy oraz przygotowanie gruczołów mlekowych do wydzielania mleka.

49. Jakie jest działanie ciałka żółtego na macicę i jajnik?

Ciałko żółte jest gruczołem o wydzielaniu wewnętrznym, które wydziela m.in. progesteron, który wpływa hamująco na jajeczkowanie oraz powoduje rozpulchnienie błony śluzowej macicy, która w ten sposób zostaje przygotowana do przyjęcia zarodka. Przechodzi ona pod wpływem progesteronu w fazę wydzielniczą. Poza tym ciałko żółte poprzez progesteron odgrywa rolę w odżywianiu zarodka i płodu poprzez wpływ na odpowiedni rozwój łożyska.

50. Jak działa ciałko żółte na macicę i jajowód?

Powoduje rozpulchnienie błony śluzowej macicy, która w ten sposób zostaje przygotowana do przyjęcia zarodka. Przechodzi ona pod wpływem progesteronu w fazę wydzielniczą. Poza tym ciałko żółte poprzez progesteron odgrywa rolę w odżywianiu zarodka i płodu poprzez wpływ na odpowiedni rozwój łożyska. W jajowodzie zaś dochodzi do zwiększenia liczby komórek wydzielniczych. Rzęski poruszają się w stronę macicy.

51. Pod wpływem jakiego hormonu i przez co produkowanego następuje wydzielanie przez ciałko żółte?

Pod wpływem hormonu luteotropowego produkowanego przez płat przedni części gruczołowej przysadki mózgowej.

52. Co dzieje się z ciałkiem żółtym po zapłodnieniu komórki jajowej?

Ciałko żółte utrzymuje się wówczas przez cały okres ciąży i nosi nazwę ciałka żółtego ciążowego.

53. Co dzieje się, jeżeli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona?

Po krótkim czasie ciałko żółte ulega uwstecznieniu i nosi nazwę ciałka żółtego rzekomego.

54. Co to jest ciałko krwiste?

Inaczej ciałko czerwone, powstaje po owulacji, kiedy ściany pękniętego pęcherzyka jajnikowego wypełniają się krwią.

55. Z czego powstają komórki gruczołu śródmiąższowego jajnika?

Z komórek wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka jajnikowego.

56. Jaka jest struktura gruczołu śródmiąższowego jajnika?

Gruczoł ten stanowią zgrupowania komórek endokrynowych rozrzucone wśród tkanki łącznej właściwej zrębu jajnika. Komórki te mają cechy komórek syntetyzujących steroidy i uwalniają estrogeny. Do komórek tego gruczołu śródmiąższowego zalicza się także komórki wnękowe, które leżą w tkance łącznej zrębu wnęki jajnika. Uwalniają androgeny.

57. Które struktury jajnika wydzielają hormony?

- komórki luteinowe i paraluteinowe ciałka żółtego

- komórki pęcherzyków jamistych

- komórki śródmiąższowe jajnika

- komórki ziarniste

- komórki warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka

58. Jaka jest przyczyna poronienia w czasie ciąży?

Niedostateczne wytwarzanie progesteronu lub niedorozwój ciałka żółtego albo jego uszkodzenie w pierwszej połowie ciąży.

59. W jaki sposób ciałko żółte przekształca się w ciałko białawe?

Komórki ciałka żółtego menstruacyjnego pod koniec cyklu miesiączkowego i ciałko żółte ciążowe po porodzie ulegają degeneracji i luteolizie.

Polega to na stłuszczeniu komórek luteinowych, w miejsce których rozrasta się tkanka łączna. W ten sposób ciałko żółte przekształca się w twór włóknisty, bliznowaty o zabarwieniu białym lub szarym i nazywany jest on ciałkiem białawym.

60. Kiedy powstaje i jaką strukturę ma ciałko białawe?

Ciałko białawe powstaje w wyniku uwsteczniania się (inwolucji) ciałka żółtego. Może to nastąpić w fazie zmian wstecznych macicy (kiedy nie dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej), a może też nastąpić po porodzie. Ciałko białawe jest tworem włóknistym, bliznowatym o zabarwieniu białym albo szarym zbudowanym z tkanki łącznej.

61. Co dzieje się z komórkami warstwy ziarnistej pęcherzyka po owulacji?

Komórki te przekształcają się w komórki luteinowe ciałka żółtego.

62. Co dzieje się po owulacji: a) z warstwą wewnętrzną osłonki pęcherzykowej, b) z jamą pęcherzyka?

a) przekształca się w komórki paraluteinowe

b) wrasta do niej tkanka łączna właściwa luźna z naczyniami krwionośnymi i tworzy się w ten sposób ciałko żółte składające się jeszcze z komórek luteinowych i paraluteinowych

63. Jakie komórki powstają z warstwy wewnętrznej otoczki pęcherzyka jajnikowego?

Jeżeli komórka jajowa zostanie zapłodniona to powstają komórki paraluteinowe ciałka żółtego. Jeżeli jest to pęcherzyk atrezyjny to powstają komórki gruczołu śródmiąższowego jajnika.

64. Na czym polega mechanizm powstawania pęcherzyka atrezyjnego?

W cytoplazmie komórki jajowej gromadzą się krople tłuszczu, natomiast jądro rozpuszcza się. Osłonka przejrzysta pęcznieje i otacza fragmenty rozpadającej się komórki jajowej w postaci szklistej błony. Komórki pęcherzykowe ulegają zwyrodnieniu. Towarzyszą temu intensywne podziały komórek warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzykowej. Powstaje ciałko zanikowe (atrezyjne). Z ciałek zanikowych w toku dalszej inwolucji powstają skupienia komórek śródmiąższowych, które stanowią gruczoł śródmiąższowy jajnika.

65. Czym różni się atrezja pęcherzyków pierwotnych i małych od atrezji pęcherzyków rosnących?

Atrezja pęcherzyków pierwotnych i małych wzrastających polega na zmniejszaniu się oocytu i komórek otaczających i na ich zaniku poprzez resorpcję, a w miejsce pęcherzyka wrasta tkanka łączna zrębu. Większe pęcherzyki ulegają atrezji przez wrastanie do nich warstwy ziarnistej oraz tkanki łącznej właściwej luźnej z naczyniami krwionośnymi. Następuje przerost warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka, pęcherzyk się zapada, komórki ziarniste degenerują. Tylko komórki warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka mogą przetrwać w dobrym stanie i dawać początek komórkom gruczołu śródmiąższowego jajnika.

66. Który jajnik jest rozwinięty u ptaków - prawy czy lewy?

Lewy.

67. Czy u ptaków wytwarzane jest ciałko żółte?

Nie.

68. Jakiego typu jajem jest jajo ptaka (ze względu na ilość zgromadzonego żółtka)?

Jest jajem polilecytalnym, czyli zawierającym dużą ilość żółtka.

69. W której części układu płciowego ptaka komórka jajowa uzyskuje otoczkę z białka?

W odcinku białkotwórczym jajowodu.

70. Co to jest komora powietrzna i gdzie występuje?

Jest to przestrzeń występująca w jaju kurzym pomiędzy blaszkami błony pergaminowej jaja.

71. Gdzie u ptaków powstaje skorupa wapienna na jaju? Z jakich warstw się ona składa?

Powstaje w odcinku jajowodu odpowiadającemu macicy. Składa się z trzech warstw:

- warstwa brodawkowa

- warstwa gąbczasta

- warstwa oskórkowa

72. Jakie części wyróżniamy w jajowodzie ssaków?

- lejek ze strzępkami

- bańka

- cieśń

- część maciczna

73. Z jakich warstw zbudowana jest ściana jajowodu?

- błona śluzowa

- błona mięśniowa

- błona surowicza

74. U jakich zwierząt błona śluzowa jajowodu jest silnie pofałdowana?

U świni i konia.

75. Jaka jest histologiczna budowa ściany jajowodu?

Błona śluzowa:

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty z komórkami urzęsionymi, komórkami wydzielniczymi, klinowatymi i limfocytami śródnabłonkowymi

- blaszka właściwa błony śluzowej utworzona z tkanki łącznej właściwej luźnej z naczyniami krwionośnymi i nerwami, z limfocytami i komórkami tucznymi

Błona mięśniowa składa się z dwóch warstw miocytów gładkich: wewnętrznej - okrężnej i zewnętrznej - podłużnej. W jej obrębie są także liczne naczynia krwionośne.

Błona surowicza utworzona z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i cieniutkiej warstwy tkanki łącznej.

76. Scharakteryzuj budowę błony śluzowej jajowodu.

Błona śluzowa jest mocno pofałdowana w bańce jajowodu, zaś w cieśni i części macicznej fałdy są mniej liczne i krótsze.

Zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego walcowatego, w skład którego wchodzą komórki urzęsione (których rzęski przesuwają oocyt i zarodek w stronę macicy), wydzielnicze, klinowate, śródnabłonkowe limfocyty. Pod nabłonkiem znajduje się blaszka właściwa błony śluzowej.

77. Jaki rodzaj nabłonka wyścieła bańkę jajowodu?

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty.

78. Wymień komórki nabłonka jajowodu.

- komórki urzęsione

- komórki wydzielnicze

- komórki klinowate

- śródnabłonkowe limfocyty

79. Przez co wytwarzany jest prąd jajowodu?

Przez ruchy rzęsek nabłonka jajowodu. Rzęski poruszają się w kierunku macicy, pomagając w transporcie oocytu i zarodka. Prąd jajowodu wzmagają również skurcze miocytów gładkich błony mięśniowej jajowodu.

80. Które cechy budowy jajowodu umożliwiają przesuwanie komórki jajowej i zarodka do macicy?

- rzęski nabłonka jajowodu

- fałdy błony śluzowej

- skurcze miocytów gładkich błony mięśniowej jajowodu

- komórki wydzielnicze wydzielające śluz

81. Scharakteryzuj elementy ściany jajowodu w odniesieniu do jego funkcji.

- komórki urzęsione - ich rzęski przesuwają komórkę jajową w kierunku macicy

- błona mięśniowa jajowodu - również wytwarza prąd jajowodu

- komórki urzęsione - ich rzęski przesuwają komórkę jajową

- komórki wydzielnicze - wydzielają śluz

82. Jakie odcinki wyróżniamy w jajowodzie ptaków?

- lejek

- odcinek białkotwórczy

- cieśń

- rozszerzenia zwane macicą

- odcinek odpowiadający pochwie

83. W jakich narządach tworzą się poszczególne błony jajowe u ptaków?

- błona jajowa żółtkowa - w jajniku

- białko - w odcinku białkotwórczym jajowodu

- blaszki błony pergaminowej - w cieśni

- skorupka wapienna - w odcinku jajowodu odpowiadającemu macicy

84. Jaka jest budowa ściany jajowodu ptaków?

Błona śluzowa:

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty z komórkami urzęsionymi i (w końcowym odcinku) komórkami kubkowymi

- blaszka właściwa błony śluzowej zawierająca gruczoły cewkowe

Błona mięśniowa z zbudowana niekiedy z dwóch warstw mięśni gładkich - okrężnej i podłużnej, przy czym wewnętrzna wpukla się do fałdów błony śluzowej.

Błona surowicza.

W ścianie jajowodu występują także skupienia limfocytów i liczne komórki plazmatyczne.

85. Z jakich warstw składa się ściana macicy?

- błona śluzowa (endometrium)

- błona mięśniowa (myometrium)

- błona surowicza (perimetrium, omacicze)

86. Jaka jest histologiczna budowa ściany macicy?

Błona śluzowa:

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty z komórkami urzęsionymi i wydzielniczymi u mięsożernych i konia, zaś u przeżuwaczy i świni wielowarstwowy

- nabłonek zagłębia się w blaszkę właściwą błony śluzowej tworząc gruczoły cewkowe pojedyncze wydzielające śluz i ściana ich zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego walcowatego

- blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z tkanki łącznej z naczyniami krwionośnymi, włóknami kolagenowymi, włóknami siateczkowymi, która wypełnia przestrzenie pomiędzy gruczołami oraz zawierająca fibroblasty, histiocyty, komórki tuczne, makrofagi, limfocyty, granulocyty

Błona mięśniowa składająca się z trzech warstw mięśni gładkich: okrężnej - podśluzowej, warstwy o przebiegu nieregularnym (naczyniowej), spowodowanym obecnością licznych naczyń krwionośnych oraz podłużna - podsurowicza, z których poszczególne warstwy rozdzielone są tkanką łączną luźną z włóknami kolagenowymi i sprężystymi oraz zawierającą fibroblasty, komórki tuczne i makrofagi

Błona surowicza z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i cieniutkiej warstwy tkanki łącznej.

87. Wymień struktury znajdujące się w endometrium.

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty leżący na błonie podstawnej

- blaszka właściwa błony śluzowej z tkanki łącznej właściwej luźnej zawierająca naczynia krwionośne, włókna kolagenowe, siateczkowe, fibroblasty, histiocyty, komórki tuczne, makrofagi, limfocyty oraz granulocyty.

W blaszce właściwej rozróżnia się warstwę czynnościową (powierzchniową) oraz warstwę podstawną (głęboką).

88. Jakie dwie części wyróżnia się w blaszce właściwej błony śluzowej macicy?

- warstwę powierzchniową (czynnościową)

- warstwę głęboką (podstawną)

89. Jaka jest budowa błony mięśniowej: a) jajowodu, b) macicy

a) miocyty gładkie układają się w dwie warstwy: wewnętrzną - okrężną i zewnętrzną - podłużną

b) miocyty gładkie ułożone w trzy warstwy: wewnętrzną - podłużną, środkową - okrężną i spiralną oraz zewnętrzną - podłużną i okrężną

90. Jaka tkanka mięśniowa występuje w jajowodzie, a jaka w macicy.

W obu przypadkach występuje tkanka mięśniowa gładka.

91. Co to jest cykl maciczny? Jak inaczej go się określa?

Są to zmiany zachodzące w błonie śluzowej macicy pod wpływem zmian zachodzących w jajniku. Jest to inaczej cykl menstruacyjny.

92. Jakie fazy wyróżnia się w cyklu menstruacyjnym?

- lutealna (sekrecyjna, wydzielnicza, przedciążowa, progesteronowa)

- zmian wstecznych

- spoczynku

- pęcherzykowa (wzrostu, rozrostu, proliferacyjna, estrogenowa)

93. Sprecyzuj, jakim zmianom strukturalnym podlegają jajnik i macica w wyniku działania progesteronu?

W jajniku zostaje wstrzymane jajeczkowanie i następuje rozpulchnienie błony śluzowej macicy, która w ten sposób przygotowuje się do przyjęcia zarodka. Przechodzi ona w fazę wydzielniczą, czyli zwiększa się dalej grubość błony śluzowej. W warstwie czynnościowej można wyróżnić podnabłonkową warstwę zbitą i leżącą głębiej warstwę gąbczastą. W warstwie zbitej jest dużo fibroblastów, makrofagów, leukocytów i komórek plazmatycznych. W warstwie gąbczastej zmniejsza się ilość tkanki łącznej, a zwiększa się ilość gruczołów i naczyń krwionośnych.

94. Co to są komórki doczesnowe?

Są to komórki łącznotkankowe blaszki właściwej błony śluzowej macicy.

95. Opisz, co dzieje się w poszczególnych fazach cyklu menstruacyjnego?

Faza pęcherzykowa (wzrostu, proliferacyjna) - wywołuje ją zwiększające się stężenie estrogenów we krwi. Pod ich wpływem błona śluzowa macicy odbudowuje się z pozostałej części warstwy czynnościowej. Komórki nabłonka pozostałych fragmentów gruczołów rozmnażają się, co prowadzi do epitelializacji powierzchni uszkodzonej błony. Fibroblasty dzielą się intensywnie, a także wytwarzają włókna tkanki łącznej i składniki istoty podstawowej tworzące zrąb blaszki właściwej błony śluzowej. Zrąb jest zasiedlany innymi komórkami tkanki łącznej właściwej i leukocytami. Jednocześnie do zrębu, w kierunku światła rosną gruczoły i naczynia krwionośne.

Faza wydzielnicza - zwiększa się dalej grubość błony śluzowej. W warstwie czynnościowej można wyróżnić podnabłonkową warstwę zbitą i leżącą głębiej warstwę gąbczastą. W warstwie zbitej jest dużo fibroblastów, makrofagów, leukocytów i komórek plazmatycznych. W warstwie gąbczastej zmniejsza się ilość tkanki łącznej, a zwiększa się ilość gruczołów i naczyń krwionośnych.

Faza zmian wstecznych - błona śluzowa staje się cieńsza, wydzielanie gruczołów ustaje. W okresie tym ciałko żółte przekształca się w ciałko białawe. Naczynia krwionośne pękają, a krew wraz z wydzieliną gruczołów dostaje się do światła macicy. Złuszcza się powierzchniowa warstwa błony śluzowej.

Faza spoczynku - faza ta trwa do momentu rozpoczęcia przygotowań do następnego cyklu.

96. Z jakich warstw składa się ściana pochwy?

- błona śluzowa

- błona mięśniowa

- błona surowicza (początkowy krótki odcinek) lub przydanka (odcinek końcowy)

97. Jaka jest histologiczna budowa ściany pochwy?

Błona śluzowa:

- nabłonek wielowarstwowy płaski

- blaszka właściwa błony śluzowej z tkanki łącznej właściwej włóknistej (zbitej) z naczyniami krwionośnymi, włóknami sprężystymi, grudkami limfatycznymi, komórkami tucznymi i plazmocytami.

Błona mięśniowa zbudowana z dwóch warstw mięśni gładkich: okrężnej i podłużnej. Zawiera też naczynia krwionośne.

Błona surowicza z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i cienkiej warstwy tkanki łącznej a przydanka z tkanki łącznej właściwej luźnej z naczyniami krwionośnymi, która łączy pochwę z otoczeniem.

98. U których zwierząt są szczególnie dobrze rozwinięte opuszki przedsionka pochwy?

U suki i klaczy.

99. Jakim strukturom u samca odpowiada łechtaczka u samic?

Odpowiada ona ciałom jamistym prącia. Znajduje się w niej dużo zakończeń czuciowych.

100. Co to są wargi sromowe?

Są to parzyste fałdy skórne, w których obrębie znajdują się gruczoły potowe i łojowe, natomiast w zrębie znajduje się tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa. Spotyka się w nich również liczne zakończenia czuciowe.

Pytania dodatkowe:

* Jaką budowę mają pęcherzyki antralne. Jaką funkcję pełnią odpowiednie struktury?

Pęcherzyki antralne posiadają jamę wypełnioną płynem. Otoczone są dwiema warstwami osłonki pęcherzykowej: warstwą wewnętrzną posiadającą liczne naczynia krwionośne, i warstwą zewnętrzna, która ma wiele włókien kolagenowych.

Komórki pęcherzyka antralnego wydzielają leptynę, która hamuje apetyt, pobudza powstawanie nowych naczyń krwionośnych pęcherzyka. Polepsza jego ukrwienie i poprawia zaopatrzenie w tlen i substancje odżywcze.

* Co dzieje się w fazie estrogenowej w pochwie?

Nabłonek pochwy staje się grubszy. Komórki nabłonka z fazie wzrostu uwalniają do światła pochwy glikogen. Bakterie pochwy rozkładają go do kwasu mlekowego, który utrzymuje niskie pH, co działa przeciwbakteryjnie

* Jaki jest wpływ progesteronu na korę jajnika?

Hamuje kolejne jajeczkowanie.

---