SYSTEM PARTYJNY I NAJWAŻNIEJSZE PARTIE POLITYCZNE W IRLANDII
Mianem systemu partyjnego określa się konfigurację wszystkich partii działających legalnie w danym państwie, uczestniczących w zdobywaniu i sprawdzaniu władzy, ich wzajemnych powiązań, mechanizmów rywalizacji i współdziałania oraz regulujących ich funkcjonowanie norm zwyczajowych i prawnych a także powiązań między partiami i państwem, tak zdefiniował to pojęcie M. Gulczyński z A. Małkiewicz. Zdaniem G. Sartoriego system partyjny to układ wzajemnych oddziaływań będących efektem rywalizacji i współdziałania, między partiami, opierający się na wzajemnej zależności sprawiającej, iż każda partia jest funkcją innych partii i reaguje, w sposób rywalizacyjny bądź konsensusowy, na zachowanie pozostałych partii politycznych.
Istnieje wiele klasyfikacji systemów partyjnych.(…)Wyróżnia się systemy jednopartyjne, dwupartyjne i wielopartyjne. Satori w obrębie systemów wielopartyjnych wyróżnił umiarkowanie spolaryzowany system partyjny i ekstremalnie spolaryzowany. Systemy wielopartyjne istnieją w większości demokratycznych państw świata, partii jest kilka, a rząd tworzony jest często przez koalicje o zmiennym składzie.Tak też jest w przypadku Republiki Irlandii.
Koniec dekady lat osiemdziesiątych oznaczał jednoczesne zamknięcie ważnego okresu w historii Irlandii. Odchodził w przeszłość wyznaczony przez długoletnie rządy Fianna Fail model, w którym władzę sprawowała jedna partia, z krótkimi przerwami, kiedy to kolejne rządy tworzone były przez wielopartyjne koalicje. System partyjny, w którym główną rolę odegrała partia dominująca zaczął powoli ulegać przemianom w kierunku umiarkowanego, bipolarnego modelu pluralistycznego. Dzisiejsza Irlandia to nowoczesny kraj europejski kojarzony z pełna kolorytu doroczną parada św. Patryka, pamiętnymi sukcesami gospodarczymi lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w., trwającymi aż do połowy 2007 r., ale też wciąż jeszcze nie do końca ustabilizowana sytuacją polityczna na północy wyspy. Olbrzymi postęp i skok cywilizacyjny, którego doświadczyli mieszkańcy tego kraju w ciągu ostatnich trzech dekad przebiegał równolegle na kilku płaszczyznach. Dla irlandzkiego społeczeństwa oznaczało to konieczność odnalezienia się w nowej rzeczywistości, przewartościowanie norm i potrzeb, a dla polityków i ich partii, nieustannego podążania za tymi zmianami i dostosowanie swojej oferty programowej do aktualnych tendencji. Irlandzki system partyjny, jak już wcześniej zauważono, do końca lat osiemdziesiątych XX w., określano mianem systemu partii dominującej, w którym wyniki wyborów przy braku jednolitej opozycji, wskazywały na decydującą rolę Fianna Fail. Jednopartyjny gabinet składający się z członków parlamentu lub znaczące poparcie niezależnych deputowanych, których głosy okazywały się niezbędne do funkcjonowania rządu mniejszościowego, mógł realizować swój program polityczny w praktycznie nieograniczony sposób. Dla Fianna Fail lata rządzenia Irlandią oprócz utrwalania wizerunku ugrupowania jako „partii władzy”, oznaczały także stopniowy spadek poparcia wyborczego, zmuszając polityków tej partii do działań dlań nietypowych i alternatywnych, tj. sztuki kompromisu i umiejętności podzielenia się władzą.
Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych trzy dotychczas niedostrzegane partie : Parta Robotnicza/Lewica Demokratyczna (Worker's Party/Democratic Left - powstało w 1992 r. w wyniku podziałów Partii Robotniczej wyłonionej jeszcze w 1982r. jako lewicowe skrzydło Sinn Fein), Partia Zielonych (Green Party)i Postępowi Demokraci (Progressive Democrats) zaczęli zdobywać miejsca w parlamencie i zaznaczać w ten sposób swój wpływ na rozwój irlandzkiego systemu partyjnego, podążające za tendencją fragmentaryzacji, zauważalną w rozwiniętych krajach zachodnioeuropejskich.
W 1989 r. rozpoczął się nowy rozdział w rozwoju irlandzkiego sytemu partyjnego, poprzez decyzję Fianna Fail o stworzeniu koalicji z nowo powstałą partią Postępowych Demokratów.
Stworzenie tej koalicji było ważne dla irlandzkiego życia politycznego, ponieważ fakt ten udowadniał, iż Fianna Fail , która do tej pory samotnie walczyła z opozycją, teraz była w stanie także brać udział w grze koalicyjnej i dzielić się władzą. Jak również otwierało to przed partią szanse, nieograniczona w czasie, na rządzenie.
Utworzenie koalicji Fianna Fail i Postępowych Demokratów w 1989r. i kontynuacja tendencji formowania więzi pomiędzy poszczególnymi partiami politycznymi w procesie sprawowania władzy, wyznaczało zręby nowego systemu partyjnego, w którym praktycznie każda z partii bierze pod uwagę możliwość wejścia w potencjalny układ koalicyjny z innym ugrupowaniem. Na podstawie typologii Sartoriego, której podstawą była liczba rywalizujących partii i różnice ideologiczne pomiędzy nimi, zauważa się, iż w porównaniu z przeważającym do tej pory systemem partii dominującej, obecny system stał się bardziej pluralistyczny i wykazujący tendencje do zamazywania zasadniczych różnic pomiędzy partiami, z których praktycznie każda zdolna jest do utworzenia nowej struktury koalicyjnej. Typologia Sartoriego wykorzystywana jest także do opisu systemu partyjne Irlandii dokonanego przez Petera Maira i Gordona Smitha. Za przełomowy moment przejścia systemu partyjnego do modelu umiarkowanego pluralizmu autorzy uznają okres po 1973r. tj. po utworzeniu koalicji Fine Gael i Partii Pracy w latach 1973-1977.
Analizując współczesny system partyjny Irlandii zauważymy, że typowe, europejskie standardy lewicowości i prawicowości, jedynie w bardzo ograniczonym stopniu przystają do rzeczywistości tego kraju. Główne linie podziału pomiędzy największymi partiami związane były z historycznymi kwestiami. I choć obie partie , Fianna Fail i Fine Gael nadal bywają nazywane przez lewicowe środowiska związane z irlandzka Partią Pracy mianem partii prawicowych, lub też centro-prawicowych, to dzieli je tak wiele , głównie pod względem rodowodu, że potencjalna koalicja wydaje się mało prawdopodobna. Jedynym miejscem gdzie łączy te dwie partie układ partnerski jest Parlament Europejski.
Według Petera Maira i Gordona Smitha formuła systemu umiarkowanego pluralizmu, określająca współczesny system partyjny Irlandii wymaga spełnienia trzech zasadniczych postulatów. Po pierwsze, względnie nie wielkiego, ideologicznego dystansu pomiędzy głównymi partiami systemu. Po drugie, dwubiegunowej koalicyjnej konfiguracji układu sił politycznych. Po trzecie, dośrodkowego (centryfugalnego) współzawodnictwa wewnątrz systemu.System partyjny Irlandii wydaje się spełniać powyższe kryteria. Poszczególne gabinety w przeciągu ostatnich pięciu dekad, z wyjątkiem trójpartyjnej koalicji rządowej z 1992 r. i 2007 r. oraz 2008 r., zawsze składały się z przedstawicieli dwóch ugrupowań.
System partyjny Irlandii, podążając za innymi zmianami społecznymi, podlega oczywiście ewolucyjnym przeobrażeniom. Przeważający jeszcze do końca lat osiemdziesiątych XX wieku system partii dominującej, w którym główna rolę (z pewnymi przerwami) odgrywała Fianna Fail, obecnie wydaje się zmierzać w kierunku względnie zrównoważonego i umiarkowanego systemu spolaryzowanego pluralizmu, któremu sprzyja pozostawanie przy władzy jednego z dwóch głównych sojuszy partyjnych Fine Gael/ Partia Pracy lub Fianna Fail, a obecnie Fianna Fail/ Partia Zielonych.
Źródło:
R. Almerski, J. Sroka, Z. Wiktor, Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych, 2004,
Antoszewski, R. Herbut, Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza.
M. Gulczyński, A. Małkiewicz, Wiedza o partiach i systemach partyjnych, Warszawa 2008
W.Konarski, Parlament Narodowy Irlandii, Warszawa 1992
P. Mair, Party competition and the changing party system, 2002,
P.Mitchell, Ireland: From Single- Party to Coalition Rule,[w:] W.C. Muller, K. Strom
J. Płachecki, System polityczny Irlandii. Ewolucja i współczesne wyzwania, Warszawa 2010
G. Sartori, Parties and Party systems: A Franmework for Analisis, vol. I, Cambridge, UP 1976,
http:// www.wikipedia.pl
M. Gulczyński, A. Małkiewicz, Wiedza o partiach i systemach partyjnych, Warszawa 2008, s.119
G. Sartori, Parties and Party systems: A Franmework for Analisis, vol. I, Cambridge, UP 1976, s.44
A. Heywood, op. cit., s. 321
R. Almerski, J. Sroka, Z. Wiktor, Prawo wyborcze i system partyjny. O teorii systemów wyborczych, 2004, s.64
M. Gulczyński, A. Małkiewicz, Wiedza o partiach i systemach partyjnych, Warszawa 2008, s.122
Fianna Fail- Partia Republikańska, jedna z partii w Irlandii, powstała 17 kwietnia 1926. Partia konserwatywna, partia dominująca na scenie polityczne Irlandii. Z tej partii wywodzi się obecnie aktualna prezydent Irlandii Mary McAleese.
P. Mair, Party competition and the changing party system, 2002, s. 144
J. Płachecki, System polityczny Irlandii. Ewolucja i współczesne wyzwania, Warszawa 2010, s.74
W.Konarski, Parlament Narodowy Irlandii, Warszawa 1992, s.12
P.Mitchell, Ireland: From Single- Party to Coalition Rule,[w:] W.C. Muller, K. Strom (eds.) op. cit.,s.126
Partia Zielonych (irl. Comhaontas Glas, dosł. Zielony Sojusz, ang. Green Party) - irlandzka partia polityczna utworzona w 1981. Od 2006 ma charakter ponadgraniczny: działa zarówno w Republice Irlandii, jak i w Irlandii Północnej. Liderem partii jest John Gormley.
A. Antoszewski, R. Herbut, Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza. Wrocław 1997, s. 164
Fine Gael- (irl.: Ród Irlandczyków lub Plemię Irlandczyków) założona w 1933 irlandzka partia polityczna, jedna z głównych sił politycznych w Republice Irlandii. Partia wpisuje się w nurt europejskiej chrześcijańskiej demokracji.
Partia Pracy - (irl. Páirtí an Lucht Oibre) - irlandzka socjaldemokratyczna partia polityczna, założona w 1912 roku przez Jamesa Connolly'ego. Należy do Międzynarodówki Socjalistycznej i Partii Europejskich Socjalistów. Od początku istnienia stanowi jedną z głównych sił na irlandzkiej scenie politycznej.
P. Mair, G. Smith, op. Cit., s. 130