18. Rozwój podmiotowości dziecka w procesie wychowawczym i korekcyjnym
Pojęcie podmiotowości wzięło się z psychologii humanistycznej ( Maslow, Rogers) i psychologii poznawczej. Używa go antypedagogika, pedagogika humanistyczna, nurt nowego wychowania. Pojawia się w pojęciach pedagogicznych u Freinet, Montessori.
Aby jednostka była podmiotem musi sprawować kontrolę poznawczą nad otoczeniem i nad sobą. Poza tym musi być świadomym swojego systemu wartości, swojej indywidualności , musi mieć poczucie sprawstwa( że ona jest autorem zdarzeń), poczucie podejmowania samodzielności decyzji, przejawiać przedsiębiorczość ale i przyjmować odpowiedzialność (dojrzałość do bycia podmiotem)
Podmiotowość w wychowaniu rozwija się poprzez: odpowiednie relacje partnerskie oraz okazywanie szacunku dziecku, szanowanie jego decyzji, wyborów i praw.
Na rozwój podmiotowości ma wpływ: nastawienie jednostki, wewnętrzna organizacja jednostki, która się odnosi do wewnętrznej samooceny i poczucie własnej wartości. Im mniejsza jest samoocena tym trudniej kształtuje się podmiotowość.
Dwa komponenty składowe podmiotowości: Świadomość- samowiedza, świadomy i aktywny stosunek do rzeczywistości, decyduje jak wygląda świat, zdolność do samorozwoju i do przekraczania własnych granic rozwojowych. Aktywność - jest się autorem własnych działań i ponosi się określone w związku z tym konsekwencje
Warunki do tego by mogła rozwijać się podmiotowość u dziecka:
Musi mieć poczucie akceptacji
Musi być traktowany jako indywidualność wraz z szacunkiem do tej indywidualności
Poszanowanie, współdziałanie, współodpowiedzialność, twórczość oraz serdeczność sprzyjają atmosferze, w której rozwija się podmiotowość.
Dziecko musi mieć poczucie bezpieczeństwa, musi mieć do nas zaufanie
Wychowanie ku podmiotowości jest swego rodzaju celem wychowawczym będącym sposobem na zmiany w polskiej oświacie.
Dziecko jest osobą rozwijającą się, poznającą, przeżywającą i działającą. Musi być traktowane w sposób podmiotowy. Należy liczyć się z jego godnością, okazywać mu szacunek i serdeczność. Nauczyciele i pedagodzy korekcyjni powinni stwarzać atmosferę tzw. ułatwiania, która sprzyja rozwojowi człowieka, konstruktywnym zmianom w jego osobowości i zachowaniu. Wspieranie rozwoju dziecka powinno opierać się na rozumieniu prawidłowości rozwojowych i potrzeb dziecka, pomaganiu w zdobywaniu wiedzy i umiejętności poprzez doświadczenia, rozwijaniu różnych obszarów aktywności oraz dbaniu o bezpieczeństwo wychowanka.
Relacja dorosły - dziecko, w której ten pierwszy dostrzega w tym drugim jednostkę autonomiczną, wymaga od dorosłego wiele wysiłku, inteligencji, mądrości, wiedzy i opanowania.
W różnych koncepcjach pedagogicznych istota podmiotowości ucznia w procesie korekcyjno - wychowawczym jest niezwykle ważna i nadal aktualna. Podmiotowość dziecka staje się niezbędnym warunkiem efektywności kształcenia i wychowania, które daje szansę pełnego rozwoju osobowości każdego ucznia. Szanse te tkwią w przebudowie świadomości nauczycieli, którzy muszą inaczej spojrzeć na szkołę. Muszą zdać sobie sprawę, że to nie program nauczania, ale dziecko jest w szkole najważniejsze, a szkoła i nauczyciele są dla niego.
Nauczyciel podmiotowość może rozwijać poprzez:angażowanie ucznia w organizowanie lekcji, wzajemną relację opartą na partnerstwie, współodpowiedzialności, samorządności i współpracy, zamiast monologu stosować dialog.