Marek Kucia, Wprowadzenie do socjologii

Wykład 3: Interakcje, stosunki społeczne, organizacja, struktura społeczna

3a.

Interakcje

Stosunki społeczne

Zagadnienia

• Między działaniem a interakcją: kontakt społeczny

• Definicja i istota interakcji

• Teorie interakcji

• Od interakcji do stosunków społecznych

• Stosunek społeczny

• Kategoryzacje stosunków społecznych

Kontakt społeczny

• para działań społecznych wzajemnie zorientowanych ku sobie [Sztompka, s. 67]

• działanie inicjujące

• działanie reagujące

• Kontakty społeczne

• bezpośrednie

• pośrednie

Definicja interakcji

• wzajemne oddziaływanie dwóch lub więcej osób

• proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich

[Szacka, 122]

• dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi lub mówi ten drugi

[Sztompka, 85]

Istota interakcji

„cztery jedności”

• osób (ci sami partnerzy)

• akcji (o to samo chodzi)

• miejsca (partnerzy są współobecni)

• czasu (akcja toczy się bez przerwy)

[Sztompka, s. 69]

Interakcje proste

Sieci interakcji (działania łączne, zgromadzenia)

Cztery teorie interakcji

1. Teoria behawioralna

„Interakcja to wzajemne modyfikowanie zachowania poprzez wymianę bodźców.” R. Fairchild

S. Mika

G. C. Homans

2. Teoria wymiany

B. Malinowski: do ut des

M. Mauss

C. Lévi-Strauss

„daj - przyjmuj - odwzajemniaj”

Teoria racjonalnego wyboru

wymiana dóbr między partnerami

3. Symboliczny interakcjonizm

Charles H. Cooley

George H. Mead

4. Teoria dramaturgiczna

E. Goffman

Od interakcji do stosunków społecznych

• Interakcje powtarzalne

• te same osoby

• podobna treść

• nieregularność

[Sztompka, s. 87]

• Interakcje regularne

pojedyncze interakcje układają się w czasowy rytm

[Sztompka, s. 88]

• Interakcje regulowane

istnieje powinność, obowiązek, oczekiwanie

[Sztompka, s. 89]

Stosunek społeczny

wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale i regulowane

[Sztompka, 89]

Kategoryzacje stosunków społecznych

1. wg kryteriów uniwersalistycznych (np. merytokracja, równość szans)

i partykularystycznych

(konkurs dla wybranych, nepotyzm, korupcja, frakcyjność, dyskryminacja)

2. stosunki instrumentalne

i stosunki autoteliczne

oraz pseudoautoteliczne)

3. wg charakteru regulacji:

formalne i nieformalne

4. wg zakresu działań i interakcji:

rozproszone i zogniskowane

5. wg kryterium czasu:

ciągłe i terminowe

6. wg usytuowania partnerów na skali nierówności społecznych:

egalitarne i nieegalitarne

7. wg podobieństw i różnic co do cech społecznych:

homogeniczne i heterogeniczne

8. wg roli motywacji emocjonalnych:

intymne („gorące”)

i oficjalne („zimne”)

Kategoryzacje stosunków społecznych

Ch. H. Cooley:

stosunki w grupach pierwotnych

stosunki w grupach wtórnych

F. Tönnies:

stosunki we wspólnocie

stosunki w stowarzyszeniu

3b.

Stosunki społeczne
Pozycje i role społeczne
Organizacja społeczna
Struktura społeczna

Zagadnienia

• Podmioty działań i interakcji a podmioty stosunków społeczny

• Pozycje i role społeczne

• Konglomerat pozycji

• Krąg społeczny

• Stosunek społeczny [przypomnienie]

• Organizacja społeczna

• Struktura społeczna

• Trzy poziomy analizy socjologicznej

Podmioty działań i interakcji a podmioty stosunków społecznych

Podmioty działań i interakcji

• osoby

Podmioty stosunków społecznych

• „osoby społeczne” [F. Znaniecki]

• „pozycjo-role” (statuses-roles) [T. Parsons]

• „pozycje społeczne” / „statusy społeczne”

Dwa rozumienia pojęcia „pozycja”/„status”

- synonim prestiżu [M. Weber]

- miejsce w systemie społecznym [R. Linton]

Role społeczne

- związane z pozycją społeczną oczekiwania dotyczące zachowania

zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste [Sztompka, 110]

dwa podejścia w teorii roli społecznej

• strukturalny funkcjonalizm: rola to zinstytucjonalizowane wiązki normatywnych praw i zobowiązań [R. Linton]

• symboliczny interakcjonizm i teoria dramaturgiczna: rola aktywnie tworzona, przyjmowana i odgrywana [G. H. Mead, E. Goffman]

Pozycje i role społeczne

Pozycje społeczne

dwa rozumienia pojęcia „pozycja”/„status”

- synonim prestiżu [M. Weber]

- miejsce w systemie społecznym [R. Linton]

Role społeczne

- związane z pozycją społeczną oczekiwania dotyczące zachowania [R. Linton]

Konglomerat pozycji

wiele pozycji-ról,

jakie zajmuje-wypełnia osoba

Pozycje cząstkowe

Pozycja naczelna i pozycje podrzędne (kulturowo)

Pozycja centralna i pozycje peryferyczne (subiektywnie)

Konflikt pomiędzy pozycjami / konflikt pozycji

Konflikt pomiędzy rolami / konflikt ról

Krąg społeczny

zbiór pozycji otaczających daną pozycję, powiązanych z nią typowymi dla niej stosunkami społecznymi

[Sztompka, s. 115]

Konflikt w ramach pozycji społecznej

Konflikt pomiędzy segmentami roli

gdy wymagania różnych segmentów roli są niespójne, rozbieżne lub sprzeczne

[Sztompka, s. 115]

Stosunek społeczny

wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale i regulowane

[Sztompka, 89]

Organizacja społeczna

zintegrowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych, realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości

[Sztompka, s. 125]

Struktura społeczna

czysta konfiguracja stosunków społecznych, niezależnie od tego, między kim występują i czego dotyczą

[Sztompka, s. 136]

Trzy poziomy analizy socjologicznej

Konkretny - działania i interakcje

Abstrakcyjny I - stosunki społeczne

Abstrakcyjny II - struktura społeczna