Rycerz (z niem. ritter) - termin wywodzący się ze średniowiecza określający opancerzonego wojownika walczącego konno za pomocą różnorakiej broni białej. Rycerze posiadali specjalny status społeczny i byli przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej. Jako wasale - osoby podlegające zwierzchności swojego suwerena, zobowiązani byli do pełnienia służby wojskowej w zamian za przywileje i ochronę swojego pana. Ich postępowanie opierało się na specjalnym etosie z uwzględnieniem kodeksu rycerskiego.

Godność rycerza była nadawana giermkowi, podczas ceremonii pasowania.

Obraz rycerza został bardzo silnie ukształtowany przez średniowieczną sztukę m.in. francuskie pieśni rycerskie zwane chansons de geste oraz legendy (Król Artur i Rycerze Okrągłego Stołu), a także przez wyidealizowaną rolę rycerstwa podczas wypraw krzyżowych, kiedy to przedstawiani byli jako nieskazitelni wojownicy w błyszczących zbrojach szerzący Słowo Boże.

Za ramy czasowe epoki rycerskiej w Europie, historycy na ogół przyjmują okres pomiędzy wiekiem X a XV. W późniejszych czasach posługiwanie się określeniem rycerz (rycerski) ma już raczej charakter symboliczny określając zazwyczaj szlachcica lub żołnierza ze stanu rycerskiego.

W większości państw europejskich tytuł rycerski stał się jednym z niższych tytułów szlacheckich , n.p. w Francji jako - chevalier , w Niemczech i monarchii austro - węgierskiej - Ritter, w Wielkiej Brytanii - knight . W Polsce z uwagi na zasadę równości szlacheckiej rycerstwem tytułowano ogół szlachty, stosując też określenia kawaler (tytuł szlachecki) lub formę łacińską - equitus.

W dzisiejszych czasach, tradycję rycerską kultywują m.in. bractwa rycerskie.

Patronem rycerzy był święty Jerzy, dziś opiekun harcerzy.

Sławni polscy rycerze

• Powała z Taczewa

• Spytko II z Melsztyna

• Zawisza Czarny z Garbowa

• Zyndram z Maszkowic

Sławni rycerze zagraniczni

• Bayard

Boucicaut

• Cyd

• Gotfryd z Bouillon

• Peregryn z Wissenburga

• Rajmund z Tuluzy

• Roland, hrabia marchii bretońskiej

• Skanderbeg

• Tankred

• Konrad von Wallenrode

• William Marchal

• William Wallace

• Sir Roland

Sławni rycerze fikcyjni

• Anakin Skywalker

• Obi-Wan Kenobi

• Yoda

• Aben-Hamet Abenseraże

• Don Kiszot z La Manczy

• Erek

• Galahad

• Ivanhoe

• Jurand ze Spychowa

• król Artur

• Lancelot

• Andrzej Kmicic (Babinicz)

• Melik Daniszmendname

• Parsifal

• Tristan

• Zbyszko z Bogdańca

Zobacz też

• paladyn

• turniej rycerski

• krucjaty

• zakon rycerski

• etos rycerski

• osiem cnót rycerskich

• Kawaler (tytuł szlachecki)

• Tytuły szlacheckie

• Hereditary Knights

• Kawaler Złotej Ostrogi

• Samuraj

Bibliografia

• Contamine P. - "Wojna w średniowieczu",BELLONA, Gdańsk - Warszawa 2004

• Baker A. - "Rycerstwo średniowiecznej Europy", Świat Książki, Warszawa 2004

• Barber R. - "Rycerze i rycerskość", Bellona, Warszawa 2000

• Brzustowicz B. - "Turniej rycerski w królestwie polskim w późnym Średniowieczu i Renesansie na tle europejskim", DiG, Warszawa 2004

• Flori J. - "Rycerstwo średniowiecznej Francji", Volumen, Warszawa 1999

• Huizinga J. - "Jesień średniowiecza", PIW, Warszawa 1967

• Iwańczak W. - "Tropem rycerskiej przygody", PWN, Warszawa 1985

• Kusiak F. - "Rycerze średniowiecznej Europy łacińskiej", PIW, Warszawa 2002

• Le Goff, J. (red.) - "Człowiek średniowiecza", Warszawa 2000

• Nadolski A. - "Broń i strój rycerstwa polskiego", Ossolineum, Wrocław 1979

• Ossowska M. - "Ethos rycerski i jego odmiany", PWN, Warszawa 1973

• Pastoureau M. - "Życie codzienne we Francji i Anglii w czasach rycerzy Okrągłego Stołu", PIW, Warszawa 1983

• Piwowarczyk D. - "Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej (XIV-XV w.)", Wydawnictwo DiG, 2000

• Skurzyński P. - "Rycerze polscy", Świat Książki

• Zakrzewski L.S. - "Ethos rycerski w dawnej i współczesnej wojnie", Trio, Warszawa 2004

• Żukowski R. - "Rycerstwo polskie X-XV w.", Volumen, Warszawa 1999

• Żygulski Z. (Jun.) - "Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu", PWN, Warszawa 1982

---