E - LEARNING

- DEFINICJA I HISTORIA
- KLASYFIKACJA
- MODELE
- NARZĘDZIA I STANDARDY
- ZALETY I WADY
- BARIERY
- E-PORTALE

E - PLAGIAT

PODSTAWOWE OKREŚLENIA

• DL-DISTANCE LEARNING - nauczanie na odległość, zdalna edukacja (distance education)

• E-LEARNING - elektroniczne nauczanie

• JUST IN TIME LEARNING - nauczanie w miarę potrzeb, a nie „na zapas”

• RELEARNING - uczenie powtórne, dokształcanie

• LIFELONG LEARNING - kształcenie ustawiczne, edukacja przez całe życie

• WAREHOUSING KNOWLEDGE - wiedza magazynowana w bibliotekach

• BLENDED LEARNING - nauczanie mieszane, hybrydowe (tradycyjne + e-learning) skuteczność ok.70%

APLIKACJE KOMPUTEROWE DL

• CBT (Computer Based Training) - wszelkie formy nauczania w postaci elektronicznej dostarczone uczniom do samodzielnej nauki za pośrednictwem komputera.

• CME (Computer Mediated Education) - ogólne określenie aplikacji wspomagających DL

• CMC (Computer Mediated Communication) - nauczanie w trybie rzeczywistym on-line

• CAL (Computer Assisted Learning) - nauczanie wspomagane komputerowo

• CAI (Computer Aided Instruction) - wspomaganie komputerowe i graficzne dydaktyki

• CMS (Computer Management System)

SYSTEMY INFORMATYCZNE DL

• LMS (Learning Management System) - system informatyczny stosowany do kształcenia na odległość przy pomocy Internetu. Pozwala na przechowywanie, zarządzanie i publikowanie materiałów dydaktycznych w postaci kursów WBT, organizowanie procesu dydaktycznego, kontrolowanie postępów w nauce, raportowanie. Narzędzie zdalnego szkolenia w formie samokształcenia on-line, w trybie synchronicznym i asynchronicznym oraz pracy grupowej

• WBT (Web Based Training) - materiał dydaktyczny w postaci multimedialnej gotowy do publikacji.

• LCMS (Learning Content Management System) =
  LMS + narzędzia tworzenia WBT.

• DL=CBT+WBT+LCMS - courseware

NAUCZANIE NA ODLEGŁOŚĆ

• Metoda dydaktyczna, w której:
  - nauczyciele i uczniowie są oddaleni od siebie,
  - nie kontaktują się ze sobą w tym samym czasie,
  - ale mogą się kontaktować w trybie asynchronicznym,
  - wykorzystywane są współczesne technologie telekomunikacyjne (głos, obraz, video, telefon, fax, radio, TV, film, internet, łączność satelitarna),
  - bardziej aktywną stroną jest uczeń a nie nauczyciel,
  - samokształcenie przeważa nad nauczaniem,
  - a nad procesem nauczania czuwa instytucja edukacyjna.

• Nauczanie na odległość, edukacja na odległość, zdalne nauczanie, wirtualna edukacja, nauczanie przez Internet.

HISTORIA DL

• 1700 - nauczanie korespondencyjne w USA

• 1840 - korespondencyjne kursy stenografii (I. Pitman)

• 1883 - uniwersytet korespondencyjny (Nowy Jork)

• 1890 - Międzynarodowa Szkoła Korespondencyjna (USA)

• 1909 - DL w University of Queensland Australia

• 1910 - katalog filmów instruktażowych (USA)

• 1925 - kursy radiowe (Univ. Iowa)

• 1946 - DL w University of South Africa

• 1948 - audycje oświatowe w TV (Filadelfia)

• 1960 - komputerowe programy edukacyjne (Univ. Stanford)

• 1969 - Open University (W. Brytania)

• 1972 - Universidade Nacional de Education a Distancia Madryt

• 1974 - FernUniversitat in Hagen (RFN)

• 1980 - techniki telekonferencyjne

• 1990 - e-learning, i-learning

EPOKI DL

EPOKI DL

• I FAZA - do roku 1960 (D-learning, DL):
  - kształcenie korespondencyjne (poczta),
  - nauczanie za pomocą radia,
  - film, telewizja edukacyjna,
  - jw. + telefon, faks, magnetofon.

• II FAZA - lata 1960-1990 (CBT)
  - nauczanie wspomagane komputerem,
  - edu-ROM'y, multimedia,
  - tele- i wideokonferencje.

• III FAZA - po roku 1990 (E-learning, i-learning, WBT)
  - WWW, czat, forum dyskusyjne, Scype
  - mobilne nauczanie, WAP, GPRS, UMTS

• 3J = {just enough, just for me, just in time}

M-LEARNING

• Mobilne nauczanie przy użyciu urządzeń bezprzewodowych, przenośnych komputerów, palmtopów, telefonów komórkowych.

• Technologie: WAP (Wireless Application Protocol), GPRS (General Packet Radio Service), Global System for Mobile Commnications, UMTS (Universal Mobile Telecommunications System, 3G), Blutooth, WiFi, WiMax, IEEE 802.11, Infrared Data Association.

• Podstawowa wada to małe rozmiary ekranów jak również trudniejsza nawigacja.

• www.mlearningworld.com www.m-learning.pl

KLASYFIKACJA DL

• Wg dostępności w czasie:
  - tryb synchroniczny, wymagana obecność w tym samym czasie uczniów i nauczyciela (komunikator, czat, tele-wideokonferencja, wirtualna tablica),
  - tryb asynchronicznym, nie wymagana jednoczesna obecność uczniów i nauczyciela (e-mail, forum dyskusyjne, kursy multimedialne, biblioteka e-książek i e-wykładów, źródła internetowe).

• Wg stosowanych technik:
  - radio i telewizja,
  - nauczanie wspomagane komputerem (edu-ROMy)
  - e-nauczanie z wykorzystaniem internetu (WWW, filmy, P2P, czat, komunikatory, e-konferencje).

KLASYFIKACJA DL

• Wg relacji uczeń-nauczyciel:
  - kursy z obecnością nauczyciela (zarówno w trybie asynchronicznym jak i synchronicznym)
  - kursy bez udziału nauczyciela (nauczanie programowane w oparciu o kursy multimedialne)
  - nauka samodzielna

• Wg relacji do nauczania tradycyjnego:
  - uzupełnienie nauczania tradycyjnego
  - zastąpienie nauczania tradycyjnego (wybranych przedmiotów lub całego programu nauczania)

• Wg stopnia formalizacji:
  - formalne, ściśle powiązane z programem nauczania
  - nieformalne, wynikające z zainteresowań ucznia.

KLASYFIKACJA DL

KLASYFIKACJA DL

MODELE DL

• Model Studiów Niezależnych - udostępnianie studentowi materiału wraz ze zdefiniowanymi wymaganiami. Student nie może liczyć na wsparcie ani prowadzącego, ani instrukcji.

• Model Instruktor / Student - studenci wspomagani są wyłącznie przez instrukcje szkolenia, pracując z zadanym materiałem. Ocena szkolenia mierzona jest przez system na podstawie testów.

• Model Wykładowca / Student - główną rolę odgrywa wykładowca, który nadzoruje pracę studenta.

• Model Małych Grup - uczestnicy kursu podzieleni są na małe grupy, zwykle czteroosobowe, które realizują zadane projekty.

• Model Pracy Grupowej - uczestnicy kursu realizują wspólny projekt pod kierunkiem prowadzącego.

• Model Sokratejski - wiedza jest współdzielona w ramach dyskusji prowadzonej i wspomaganej przez prowadzącego.

NARZĘDZIA DL

• Electronic bulletin board - elektroniczna tablica ogłoszeniowa pozwalająca na wymianę informacji.

• E-mail - poczta elektroniczna.

• Grupy dyskusyjne (Usenet, news, IRC) - otwarta.

• Lista korespondencyjna - zamknięta.

• WWW (World Wide Web) - multimedialność, hipertekstowość, interakcyjność, uniwersalność.

• Chat - tekstowy kontakt bezpośredni (synchroniczny).

• Komunikatory.

• Łączność głosowa, telefonia internetowa (Skype).

• Wirtualna społeczność = {lista mailowa, lista dyskusyjna, chat, Skype, głosowania}

NARZĘDZIA DL

• FAQ - indeks najczęściej zadawanych pytań.

• System raportowania i oceniania studentów.

• Baza testów i quizów online: multiple-choice, multiple-answer, fill-in-the-blank, matching lists, ordering list.

• Tele-wideokonferencje - kamery, karta dźwiękowa, mikrofon, internet, oprogramowanie.

• E-mentoring - zdalne merytoryczne wsparcie osób szkolonych przez osobę bardziej doświadczoną, pełniącą rolę trenera.

• Computer Supported Collaborative Work - wspólna praca nad jednym projektem. MS NetMeeting

• Standardy i systemy oceny jakości oraz efektywności kursów DL.

MATERIAŁY DL - CONTENT

• Dokumenty tekstowe i graficzne - DOC, RTF, PDF, SXW (OpenOffice), HTML.

• Dokumenty multimedialne - PPT, PPS, MHT (Power Point), STI (OpenOffice), SWF (Flash).

• Zbiory audio i wideo:
  - skompresowane do przekopiowania i odtwarzania,
  - strumieniowe (można odtwarzać bez kopiowania).

• Aplikacje interaktywne i symulatory - aplety Javy, obiekty ActiveX, aplikacje Flash i AuthorWare (Macromedia)

• Poszczególne aplikacje integrują się co oznacza, żę można osadzać animacje, dźwięk, filmy w dokumentach tekstowych.

STANDARDY DL

• Sharable Content Object Reference Model (SCORM) - obiektowy, otwarty model treści szkoleniowych, złożony z autonomicznych ale powiązanych części. Składa się z modelu agregacji treści (Content Aggregation Model) bazującego na technologii webowej oraz środowiska uruchomieniowego (Run-Time Environment). USA, DoD, 2003-2004.

• E-learning Courseware Certification (ECC) - dla asynchronicznych kursów bazujących na stronach WWW i multimediach. Sposoby nawaigacji, lokalizacji, odpowiedzi zwrotnych, odnośników, pomocy, czytelności i jakości publikowanych materiałów dydaktycznych.

SILVER - METODA OCENY DL

• S - struktura, sposób organizacji zawartości witryny, jej układ logiczny, jakość treści, adekwatność do potrzeb,

• I - interaktywność,

• L - linki, obecność odsyłaczy do innych witryn o podobnej tematyce, poszerzających wiedzę,

• V - wizualna ocena witryny, łatwość czytania, kolorystyka, kroje czcionki, rola grafiki,

• E - ease, łatwość nawigacji w obrębie witryny, sprawne przemieszczanie się w dokumencie,

• R - reputacja, wiarygodność autorów strony, ich pozycji oraz instytucji, którą reprezentują.

INFRASTRUKTURA DL

• Dostęp do internetu, serwer, sprzęt multimedialny

• Platforma zarządzania szkoleniami (LMS)

• Standardy tworzenia kontentu (SCORM, ECC)

• Obiekty szkoleniowe

• Biblioteka kursów - „miękkie” (finanse, zarządzanie, marketing) oraz „twarde” (informatyka, ekonometria)

• Baza zadań domowych i testów online

• Edytory tekstu, edytory html

• Edytory grafiki, animacji, prezentacji, aplikacje do obróbki dźwięku i filmów

• Specjalistyczne aplikacje do tworzenia kursów i testów

ZAŁOŻENIA DL

• Wstępne informacje o szkoleniu dostępne w trybie online.

• Każde szkolenie powinno uwzględniać wstępny informator z zakresu nawigacji i używania funkcji szkolenia.

• Syllabus szkolenia dostępny w trakcie pierwszej lekcji.

• Atrakcyjne materiały prezentowane online.

• Szkolenie powinno być w pełni funkcjonalne.

• Materiały prezentowane w sieci winny spełniać podobne funkcje jak w tradycyjnej szkole.

• Materiały edukacyjne prezentowane w sposób dostosowany do różnych stylów uczenia się ludzi.

ZAŁOŻENIA DL

• Materiały edukacyjne prezentowane w sposób logiczny, tak aby użytkownicy mogli z łatwością orientować się w nich.

• Użytkownicy powinni móc łatwo i szybko porozumieć się online z prowadzącym.

• Użytkownicy powinni móc „mówić” do całej klasy podczas „otwartych dyskusji” e-mailowych na dany temat.

• Szkolenie musi podtrzymywać uwagę i zainteresowanie użytkownika.

• Dbałość o poprawność języka.

• Szybkość ładowania się witryn edukacyjnych.

ZALETY DL

• Nauczanie z dowolnego miejsca, oddalonego od szkoły, (Alaska, Australia) i w dowolnym czasie.

• Brak barier (niepełnosprawni, osoby pracujące, obarczone obowiązkami domowymi - dzieci, chore).

• Stosunkowo niskie koszty (dojazd, materiały).

• Elastyczność, indywidualizacja (dopasowanie do własnych preferencji i stylu życia, dowolny czas i tempo nauki).

• Mniejszy stress.

• Większa efektywność, szybkość, atrakcyjność, nowoczesność (działanie na różne zmysły).

• Możliwość przeszkolenia dużej liczby osób.

• Kształcenie ustawiczne oraz korporacyjne (CISCO Systems).

BARIERY DL

• Brak uregulowań prawnych w zakresie regulacji studiów oraz ochrony praw autorskich.

• Zły stan infrastruktury, niska przepustowość, brak dostępu do komputerów multimedialnych.

• Koszty połączeń telekomunikacyjnych.

• Nieprzygotowana kadra pedagogiczna.

• Brak praktyk, laboratoriów, ćwiczeń.

• Brak bezpośredniego kontaktu, ograniczona interakcja.

• Gorsze możliwości pracy zespołowej.

• Bariery DL w Polsce wg www.edustrada.pl (2002):
  - ograniczony dostęp do internetu 50%; - mentalność 27%;
  - uboga oferta kursów 11%; - brak wiedzy dotyczącej DL 7%.

CLASSROOM EDUCATION & DL

RANKING
E-LEARNING READINESS
2003
The Economist

FAKTY

• 1 mln kursów w Sieci (2002)

• W USA kształci się ok. 3 mln osób w trybie DL (2002)

• 90% kursów powstaje w AP (USA 75%, Kanada 16%, Australia 5%).

• Zmiany w firmach USA wskutek użycia DL:
  - czas szkoleń zredukowany do 70%,
  - koszty podróży zredukowane do 50%,
  - całkowity koszt szkoleń zredukowany o 75%,
  - produktywność działów handlowych wzrasta o 40%,
  - liczba wyszkolonych pracowników wzrasta o 25%.

• W Polsce tylko 7% internautów korzystało z DL (2004)

• Efekty nauczania F2F oraz DL są podobne.

PROJEKTY DL W POLSCE

• Nauczanie korespondencyjne w Uniwersytecie Krakowskim (1776)

• Politechnika Telewizyjna (1966-1971)

• ESKK - Europejska Szkoła Kształcenia Korespondencyjnego (od 1990)

• Teleuniwersytet POLSAT

• Polski Uniwersytet Wirtualny (UMCS 2000, WSH-E w Łodzi 2002) www.puw.pl. Studia na kierunku informatyki, ZiM, politologii i pielęgniarstwa.
  Program studiów = stacjonarne studia zaoczne.
  Kursy multimedialne, projekty, egzamin klasyczny, system punktowy.

JEDNOSTKI DL W POLSCE

• W Polsce jest ponad 20 jednostek DL (2003)

• www.int.pjwstk.edu.pl - Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych w Warszawie

• pamctr.uni.lodz.pl - Polsko-Amerykańskie Centrum Zarządzania przy Uniwersytecie Łódzkim

• www.come.uw.edu.pl - Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji UW

• e-edukacja.pl - Otwarte Studia Internetowe Akademii Polonijnej w Częstochowie

• www.e-uczelnia.edu.pl - Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku - Białej

• www.unigis.uj.edu.pl - Studia podyplomowe Systemów Informacji Geograficznej GIS przy UJ

E-PORTALE W POLSCE

• www.nbportal.pl - portal NBP

• www.e-sgh.pl - portal SGH

• www.eduseek.pl - ogólny portal edukacyjny

• www.edu.com.pl - Internetowe Centrum Informacji Edukacyjnej

• www.ceo.org.pl - Centrum Edukacji Obywatelskiej

• www.ckd.us.edu.pl - Platforma Kształcenia Dystansowego US

• www.szkola.newsweek.pl - program edukacyjny tygodnika Newsweek

• www.interklasa.pl - katalog polskich zasobów edukacyjnych w sieci

PLAGIAT

• Fr. plagiatus - skradziony. Skopiowanie cudzej pracy (w części lub w całości) i przedstawienie jej pod własnym nazwiskiem.

• Guglielmo Marconi uzyskuje Nagrodę Nobla w 1909 za wynalezienie radia, ale w 1943 przegrywa proces o pierwszeństwo z Nikolą Teslą. Ponadto w tym samym czasie radio wynalazł Aleksander Popow.

• Zwykle dotyczy tekstów napisanych w danym języku, ale także tekstów tłumaczonych z obcych języków, wynalazków, pomysłów, grafiki, obrazów, dzieł architektonicznych, witryn WWW, kodów programów komputerowych, przemówień.

TYPY PLAGIATÓW

• Plagiat jawny (I typ) - wykorzystanie utworu w niezmienionej lub prawie niezmienionej postaci.

• Plagiat kompilacyjny (II typ) - stworzenie nowego tekstu przez prostą kompilację fragmentów różnych prac, często pochodzących od różnych autorów.

• Plagiat ukryty (III typ) - utwór jest znacznie przerobiony, przekształcony, sparafrazowany. Napisany jest własnymi słowami, przy zastosowaniu: redukcji zdań, mieszania i kombinacji zdań, składniowej transformacji zdań, leksykalnego parafrazowania, przestawiania słów w zdaniach, zamiana słów na synonimy.

• Typy kombinacyjne

METODY ANTYPLAGIATOWE

• Intuicyjne: te same błędy (ortograficzne, pojęciowe) w tekście; ta sama liczba błędów; długie sekwencje podobnych słów; identyczna kolejność pojawiania się pewnych fraz i faktów; podobna częstotliwość występowania określonych słów; zróżnicowany poziom merytoryczny tekstu.

• Statystyczne: nieistotne różnice w średniej długości wyrazów w akapicie lub zdaniu; w średniej ilości słów w akapicie lub zdaniu; w ilości specyficznych konstrukcji gramatycznych (tryb pasywny); w ilości wystąpień poszczególnych słów.

• Zaawansowane: stosowane w antyplagiatowych narzędziach automatycznych

SERWISY ANTYPLAGIATOWE

• Plagiarism.org - największy i najlepszy serwis internetowy. Baza liczy 5 mld witryn, książek i artykułów. System wykrywa zastępowanie słów innymi, dodawanie zdań, reorganizację dokumentu, wyklucza trywialne podobieństwa (długie nazwy organizacji). Oryginalność dokumentu oceniana jest w skali [0;1], frazy podejrzane o plagiat są pogrubione.

• Turnitin.com - witryna dla uczelni. Wykładowca rejestruje klasę, zleca studentom umieszczenie swojej pracy w określonym czasie w serwisie. Najpierw sprawdzane są prace w bazie prac studenckich potem w pozostałych bazach. Raport ze współczynnikami podobieństw z linkami do źródeł ew. plagiatu wysyłany jest do wykładowcy.

SERWISY ANTYPLAGIATOWE

• iThenticate.com - witryna podobna do Turnitin ale przeznaczona dla firm. Duża dbałość o zachowanie maksymalnej prywatności. Analizowane teksty nie są dodawane do bazy danych.

• MyDropBox.com - witryna dla uczelni podobna do Turnitin. Gwarancja zachowania prywatności dokumentów i brak dostępu do prac z innych kont.

• Scriptum.ca - najnowszy serwis dla uczelni (płatny). Dokumenty wejściowe mogą być w wielu różnych formatach (pdf, doc, rtf, tekst niesformatowany). Możliwe jest wstawianie notatek, zaznaczanie fragmentów tekstu przez wykładowcę w analizowanym dokumencie. Free demo.

NARZĘDZIA INTERNETOWE

• WCopyfind 2.5 (free) - porównuje własne dokumenty http://www.plagiarism.phys.virginia.edu/Wsoftware.html

• Sherlock (free) - www.dcs.warwick.ac.uk/boss

• EVE2 (trial 15 dni) - www.canexus.com/eve

• CopyCatch - www.copycatchgold.com

• Glatt Plagiarism Services - www.plagiarism.com

• WordCheck Keyword - www.wordchecksystems.com

• YAP3 (Yet Another Plague) - www.cs.usyd.edu.au

• OrCheck (Originality Checker) - cise.sbu.ac.uk/orcheck

• PRICE/VAST - cise.isbu.ac.uk/tools

• Plagiat.pl - szuka długich ciągów (>4) tych samych, sąsiadujących ze sobą słów

PRZYKŁADY PRAKTYCZNE

• Program Sherlock www.cs.usyd.edu.au/~scilect/sherlock
  - 20-30% możliwość wykorzystania fragmentów prac
  - 30-50% podejrzenie plagiatu
  - pow. 50% uzasadnione podejrzenie plagiatu

• AE Kraków, 1500 prac zaliczeniowych, 2004
  - 10% prac ze wsk. podobieństwa powyżej 30%
  - 5% prac ze wsk. podobieństwa powyżej 50%

• Program plagiat.pl stosuje już 25 uczelni (2004). Prace ze współczynnikiem podobieństwa <5-10% uważa się za oryginalne, powyżej 50% program przestaje sprawdzać.

• UMCS (plagiat.pl). Średni współczynnik podobieństwa w pierwszym roku (2003) funkcjonowania systemu to 20%, a w drugim roku 9%.

ALGORYTM NAIWNY

• Wykrywanie ciągów słów (string) w tekstach A i B.

• Dla każdego słowa z tekstu A szuka się identycznego słowa w tekście B.

• Następnie pobiera się kolejne słowa z tekstu A i sprawdza czy występują one w tej samej kolejności w tekście B.

• Szuka się maksymalnego ciągu identycznych (co do znaczenia i kolejności) słów i zapamiętuje go.

• Można ustalić zadaną minimalną liczebność szukanych ciągów słów, np. w plagiat.pl jest to 5 i więcej.

ALGORYTM DOT PLOT

• Stosowany do porównywania łańcuchów DNA.

• Każdy element ciągu A (tekst, słowo, znak, zdanie, gen, wyrażenie) porównujemy z każdym elementem ciągu B.

• Fakt identyczności zaznaczamy w macierzy dwuwymiarowej kropką (Dot Plot). Najdłuższe ciągi kropek (łańcuchy) odpowiadają elementom występującym w identycznej kolejności.

ALGORYTM VECTOR SPACE

• Dokumenty (teksty) przedstawić jako wektory słów (terms) które znajdują się w analizowanych tekstach.

• Nie jest ważna kolejność występowania słów lecz ich częstość i fakt ich nie/obecności.

• Słowa w dokumencie posortować wg ilości wystąpień.

• Usunąć słowa z początku listy (tzw. stop lista „i” „oraz”, „lub” „z”), a także słowa z końca listy, które występują w dokumencie sporadycznie (1-2 x).

• Zamienić słowa na ich odpowiedniki bazowe,
  np.{system, systemy, systemowe, systemem,...}= system

• Wyznaczyć miarę podobieństwa (odległości) pomiędzy wektorami reprezentującymi obydwa dokumenty.

MIARY ODLEGŁOŚCI

• Metryka Minkowskiego

- odległość miejska (Manhatan, city block, taxicab) - p=1

- odległość Euklidesa - p=2,

- odległość Czebyszewa

gdzie n liczba porównywanych tekstów, m to liczba słów tworzących te teksty, natomiast x_ij , x_kj to liczba wystąpień j-tego słowa w i-tym oraz k-tym tekście.

MIARY ODLEGŁOŚCI

• Metryka kątowa

• Metryka Mahalanobisa

gdzie s_jl to jl-ty element macierzy odwrotnej macierzy kowariancji

• Współczynnik korelacji

INTERPRETACJA GEOMETRYCZNA

PRZYKŁAD

INNE ALGORYTMY

• Kryteria podziału algorytmów:
  - sprawdzające tylko jeden tekst wejściowy, wiele określonych tekstów lub wiele nieokreślonych tekstów,
  - sprawdzające dokumenty wewnętrzne lub zewnętrzne,
  - wg formatu dokumentów,
  - wg czasu działania (od kilku minut do kilku godzin),
  - wg stopnia precyzji diagnozy,
  - wg stopnia dokładności raportu,

• Algorytmy translacyjne wykorzystywane do automatycznego tłumaczenia tekstów z jednego języka na drugi. Bazują na porównywaniu zdań, mierzeniu stopnia ich podobieństwa, odległościach między słowami w zdaniach.

LONGEST COMMON SUBSEQUENCES

• LCS jest długością najdłuższej wspólnej podsekwencji słów (znaków) występującej w porównywanych sekwencjach.

• Podsekwencja to ciąg uzyskany z sekwencji przez odrzucenie 0 lub więcej elementów.

• Dane są dwa stringi: X = < A, G, C, G, T, A, G >

oraz Y = < G, T, C, A, G, A >

• Wspólne podsekwencje to np. <A, G, A>, < G, C, A >,
  < G, C, G, A >, < G, T, A, G >, < G, C, A, G > ⇒ LCS=4.

• Dla stringów <a, c, d, b, a, c> oraz <p, c, d, b, d, c>
  najdłuższa podsekwencja to <c, d, b, c> ⇒ LCS=4.

• Dla „misspell” oraz „mispell” LCS=7 („mispell”)

• Dla „misspelled” oraz „misinterpretted” LCS=7 („mis...p...e...ed”)

LEVENSTEIN DISTANCE

• Minimalna liczba wstawień (insert), usunięć (delete) lub zamian (substitute), potrzebnych do przekształcenia sekwencji znaków tekstu A w sekwencję znaków tekstu B.

• Najtańszy sposób przekształcenia jednego stringu w inny

• Przy identycznych stringach LD=0.

• Dla „misspell” oraz „mispell” LD=1

• Dla „misspell” oraz „mistell” LD=2

• Dla „misspell” oraz „misspelling” LD=3

• W algorytmach LD oraz LCS tak przekształcamy jeden tekst aby przy zachowaniu istniejącego porządku słów w tym tekście otrzymać drugi tekst.

HAMMING DISTANCE

• Liczba różnych elementów w dwóch ciągach znaków o równej długości. Liczba zmian (substitute) niezbędnych aby przekształcić ciąg A w ciąg B.

• Waga Hamminga to odległość Hamminga od stringu zerowego. Np. dla [111001] HD=4 (liczba jedynek).

PROBLEMY

• Wagi słów w tekście, np:

gdzie f_ij to częstość j-tego słowa w i-tym tekście, natomiast f_j to liczba tekstów zawierających j-te słowo.

• W algorytmach LD można ważyć operacje, np. zamiana „kosztuje” 2 jednostki wagowe natomiast wstawienie lub usunięcie „kosztuje” tylko 1 jednostkę.

• Jeden dokument może zawierać się w innym, co wymaga innej konstrukcji mierników podobieństwa.

• Miary LCS, LD etc. są wykorzystywane także w rozpoznawaniu mowy, tłumaczeniach językowych, analizach DNA, korektorach językowych.

ASPEKTY PRAWNE

• Prawo o szkolnictwie wyższym (27.VII.2005) art. 193. Uczelnia w drodze decyzji, stwierdza nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego, jeżeli w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu osoba ubiegająca się przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego.

• Ustawa o prawie autorskim (2.II.1994) art.. 114
  Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3

ASPEKTY PRAWNE

• Ustawa o prawie autorskim (2.II.1994) art. 15
  Uczelni przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student który ją przygotował może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

• Uprawnień autorskich do pracy dyplomowej nie ma ani promotor ani recenzent - ich udział polega na konsultacjach, nadzorze, wskazywaniu usterek.

• Systemy antyplagiatowe są stosowane do prac aktualnie tworzonych, będą do prac napisanych w przyszłości ale mogą też być stosowane do prac napisanych w przeszłości (homo homini lupus)

VARIA

• Latecomer advantage - korzyść z zacofania. Termin wprowadzony przez Thornsteina Veblena w 1915 roku, który wskazał na możliwości szybkiego dołączenia Japonii i Niemiec do światowej czołówki potęg przemysłowych. Można dokonać skoku cywilizacyjnego z pominięciem etapów pośrednich i ponosząc niższe koszty wdrożenia postępu.

• Page Turner („wertownik”) - osoba czytająca e-kursy

HISTORIA KOMUNIKACJI

• Mowa

• Pismo (5 tys. lat temu)

• Sygnały dymne, lustra,

• Tamtamy w Afryce

• Gołębie pocztowe

• Posłańcy, kurierzy, listy

• Poczta, telegraf

• Telefon, radio, telewizja

• Audio i wideokonferencje

• Internet

---