Kierunek studiów	Filologia Polska
Wydział	Wydział Filologiczny
Katedra/ Zakład	Zakład Językoznawstwa Stosowanego
Typ studiów	trzyletnie licencjackie
Semestr studiów	I
Rok akademicki	2008/2009
Nazwa przedmiotu	Teorii komunikacji językowej. Wstęp
Rodzaj zajęć	wykład
Specjalizacja	-
Prowadzący	Agnieszka Libura
Punkty ECTS	4
Forma zaliczenia	egzamin
Status przedmiotu wg programu studiów (obowiązkowy / do wyboru)	przedmiot obowiązkowy
Cel i zadania przedmiotu:	Zajęcia składają się z cyklu piętnastu czterdziestopięciominutowych wykładów. Celem zajęć jest zaznajomienie studentów z podstawami wiedzy o języku i komunikacji językowej, począwszy od teorii znaku językowego i pierwszych koncepcji funkcji językowych aż po elementy teorii tekstu, pragmatyki i psycholingwistyki.
Treści programowe	1. Język jako system. 1.1. Części składowe systemu językowego. 1.2. Definicje języka. 1.3. Opozycja langue - parole w koncepcji Ferdynanda de Saussure'a. 1.4. Opozycja kompetencja językowa - performancja w koncepcji Noama Chomsky'ego. 1.5. Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna. 1.6. Cztery fazy mowy (wg T. Milewskiego). 2. Teorie znaku Unilateralne i bilateralne teorie znaku. Trójkąt Ogdena i Richardsa. Przedmiot badań semiologii. Kod jako system znaków. Własności kodów. Subkody języka. Klasyfikacje znaków. 2.7.1. Klasyfikacja znaków wg C. S. Peirce'a. 2.7.3. Klasyfikacja znaków wg R. Grzegorczykowej. 2.7.2. Klasyfikacja znaków wg T. Milewskiego. 3. Komunikacja językowa a funkcje języka 3.1. Schemat komunikacji językowej wg K. Buhlera. Schemat komunikacji językowej wg R. Jakobsona. Funkcje języka wg K. Bühlera. Funkcje języka wg R. Jakobsona. Funkcje języka a funkcje tekstu wg R. Grzegorczykowej. 4. Podstawowe pojęcia lingwistyki tekstu. Aktualne rozczłonkowanie zdania na temat i remat (zdanie w perspektywie funkcjonalnej). Definicje tekstu. Siedem warunków tekstowości Beaugrande'a i Dresslera. Spójność tekstu. 4.4.1. Spójność linearna (kohezja). 4.4.2. Spójność semantyczna (koherencja). 4.4.3. Mechanizmy spójności tekstu. 4.4.4. Rodzaje tematyzacji. Wyznaczniki delimitacji tekstu. 4.5.1. Wyznaczniki delimitacyjne o funkcji fatycznej. 4.5.2. Wyznaczniki delimitacyjne o funkcji metatekstowej. 4.5.3. Rama metatekstowa. Wyrażenia deiktyczne (przełączniki, shifters) w tekście. Linearna a hierarchiczna struktura tekstu. 5. Typy komunikacji i gatunki mowy. 5.1. Cechy tekstów w zależności od charakteru komunikacji. 5.1.1. Komunikacja bezpośrednia a pośrednia. 5.1.1.1. Różnice między komunikacją ustną i pisaną. 5.1.1.2. Wykorzystanie różnych kodów podczas komunikacji “twarzą w twarz”. 5.1.1.3. Typowe sytuacje i typowe tematy komunikacji ustnej. 5.1.1.4. Różnice między językiem ustnym i pisanym. 5.1.1.5. Oralność i piśmienność w aspekcie historycznym. 5.1.1.6. Rola pisma w rozwoju myślenia i języka. 5.1.1.7. Rola druku w rozwoju języka i cywilizacji. 5.1.1.8. Komunikacja za pomocą nowych mediów (Internet). 5.1.2. Komunikacja prywatna a publiczna. 5.1.3. Komunikacja literacka a nieliteracka. 5.2. Style funkcjonalne (odmiany języka). 5.3. Pojęcie gatunku (genru) mowy. 5.3.1. Gatunek mowy w ujęciu Bachtina. 5.3.2. Gatunek mowy w ujęciu S. Gajdy. 5.3.3. Gatunek mowy w ujęciu A. Wierzbickiej. 6. Psychologiczne podstawy języka 6.1. Pochodzenie języka. 6.2. Akwizycja pierwszego języka. 6.3. Język a myślenie. 7. Norma i błąd językowy. Norma zwyczajowa a norma skodyfikowana. Wariancja normy językowej. Kryteria oceny innowacji językowych. 8. Elementy pragmatyki językoznawczej. 8.1. Podział semiotyki wg Ch. Morrisa. Przedmiot pragmatyki językoznawczej. Performatywy i konstatacje (wg Austina). Akt mowy (wg Austina). 8.4.1. Trzy składniki aktu mowy. 8.4.2. Pośrednie akty mowy. 8.4.3. Warunki skuteczności (fortunności) aktu mowy. 8.4.4. Klasyfikacja aktów mowy (wg Searle'a). 8.5. Zasada kooperacji Grice'a. 8.5.1. Maksymy konwersacyjne Grice'a. 8.5.2. Rodzaje implikatur. 8.6. Maksymy grzeczności. 8.6.1. Etykieta językowa. 8.6.2. Relacje między celami illokucyjnymi a społecznymi.
Wykaz literatury	Lektury obowiązkowe Bajerowa I., (1993), Język ogólnopolski XX w., w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Bartmiński J., (1993), Styl potoczny, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Dobrzyńska T., (1993), Tekst, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Furdal A., (1990), Językoznawstwo otwarte, Wrocław, cz. 2., rozdz. IV Funkcje społeczne języka. Głowiński M., (1993), Nowomowa, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Grzegorczykowa R., (2007), Wstęp do językoznawstwa, Warszawa. Kalisz R., (1993), Pragmatyka językowa, Gdańsk, r. 3.5 Zasady uprzejmości. Kurcz I., (2005), Psychologiczne podstawy języka i komunikacji, Warszawa, r. 4 Pochodzenie języka, r. 7 Przyswajanie języka przez małe dziecko i r. 12 Język a myślenie. Marcjanik M., (1993), Etykieta językowa, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Markowski A., Puzynina J., (1993), Kultura języka, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Mayenowa M., (1991) Język, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 1. Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, (red.) Antonina Kłoskowska, Wrocław, s. 87 - 109. Miodek J., (1993), O normie językowej, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Milewski T., (1965 i nast.), Językoznawstwo, Warszawa, cz, I, rozdz. 1. Definicja języka i rozdz. 2. Stosunek języka do innych rodzajów znaków oraz cz. II, rozdz. 1. Części składowe systemu języka. Nieckula F., (1997) Hasła z zakresu nowszego językoznawstwa. Kompetencja komunikacyjna, „Warsztaty Polonistyczne”, z. 6. Nieckula F., (1996) Hasła z zakresu nowszego językoznawstwa. Pragmatyka, „Warsztaty Polonistyczne”, z. 1. Nieckula F., (1993), Język ustny a język pisany, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Nieckula F., (1991), Systematyzacja zagadnień poprawnościowych, w: Aktualne problemy kultury języka, Zielona Góra, s. 43 - 55. Tabakowska E., (2001) Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków, r. 1.1 Wprowadzenie: systemy znaków i 1.2 Zasady strukturyzacji w języku. Wierzbicka A., (1983) Genry mowy, [w:] Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. T. Dobrzyńska i E. Janus, Wrocław. Zdunkiewicz D., (1993), Akty mowy, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2. Współczesny język polski, (red.) J. Bartmiński, Wrocław. Wybrane lektury uzupełniające Austin J., (1993), Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, Warszawa: PWN. Bąba S., Walczak B., (1992), Na końcu języka. Poradnik leksykalno-gramatyczny, Poznań: PWN. de Beaugrande R., Dressler W., (1990), Wstęp do lingwistyki tekstu, tłum. A. Szwedek, Warszawa: PWN. Dąbrowska E., Kubiński W. (red.), Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, (2003), Kraków: UNIVERSITAS. Grzegorczykowa R., (1991), Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy, w: „Język a kultura”, t. 4 Funkcje języka i wypowiedzi, (red.) J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław. Guiraud P., (1974), Semiologia, Warszawa. Hall E., (1987), Bezgłośny język, tłum. R. Zimand i A. Skarbińska., Warszawa. Ivić M., (), Kierunki w lingwistyce, wyd. 2, tłum. K. Feleszko, A. Wierzbicka. Jadacka H., (2005), Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa: PWN. Lalewicz J., (1975), Komunikacja językowa i literatura, Wrocław. Ong W., (1992), Oralność a piśmienność, Lublin: KUL. Prieto L., (1970), Przekazy i sygnały, tłum. J. Lalewicz. Warszawa. Polański K., (red.) (1993), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Ossolineum. Szulc A., (1984)., Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego. Dydaktyka języków obcych, Warszawa.

Oświadczam, że treści programowe zawarte w powyższym konspekcie są moją indywidualną pracą twórczą stworzoną w ramach stosunku pracy zawartego z Uniwersytetem Wrocławskim, oraz że z tego tytułu osobom trzecim nie przysługują autorskie prawa majątkowe.

………………………………….

Podpis pracownika.

---