Paznokcie, podobnie jak włosy, gruczoły łojowe i potowe, są przydatkami skóry. Paznokieć jest swego rodzaju podporą i przy dotyku lub ucisku umożliwia dokładniejsze wyczuwanie. Paznokcie, podobnie jak cały organizm narażone są na wiele chorób. Stany patologiczne organizmu mogą więc wpływa na zaburzenia wzrostu paznokcia oraz ich zniekształcenia. W różnych chorobach ogólnoustrojowych płytki paznokciowe mogą przybierać charakterystyczny dla danej choroby kształt i wygląd. Oprócz wtórnych zmian płytek odróżnia się zmiany pierwotne, które stanowią ważny problem kosmetyczny. Leczenie ich jest trudne, a często wręcz niemożliwe. Czasami trzeba nawet dokonać chirurgicznego usunięcia chorej płytki.
Kosmetyczne wady płytek i wałów paznokciowych
Wady płytek i wałów paznokciowych
Sposoby korekcji
Bruzdowanie paznokci podłużne i poprzeczne
Usunąć przyczynę, jeżeli jest to możliwe, stosować olejki regenerujące płytki paznokciowe; wada ta często występuje razem z rozdwajaniem się płytek
Łamliwość paznokci
Utrzymywanie rąk w stanie suchym, piłowanie paznokci pilnikami niemetalowymi, używanie odżywek i lakierów utrwalających
Oddzielenie się płytki paznokciowej
Usunąć przyczynę, stosować środki odkażające
Przerost płytki paznokciowej
Leczenie chirurgiczne lub zachowawcze polegające na ścienianiu paznokcia i jego szlifowaniu
Zaklęśnięcie płytki paznokciowej
Leczenie przyczynowe; podaje się też preparaty żelaza, wyciągi z wątroby, witaminy z grupy B
Zanik płytki paznokciowej
Najczęściej wada genetyczna; wymaga konsultacji z lekarzem
Zmiany zabarwienia paznokci
Usunąć przyczynę
Zmiany w paznokciach mogą: Mieć charakter wrodzony, towarzyszyć chorobom skóry, występować w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, być wywołane przez czynniki miejscowe, powstawać na skutek zaburzeń troficznych, w tym wyniku niedoboru witamin. Paznokcie bardzo często atakuje łuszczyca. Często są to paznokcie naparstkowe, z punktowymi wgłębienieniami w płytce paznokciowej wielkości główki szpilki. Łuszczyca umiejscowiona pod płytką paznokciową prześwituje przez nią przypominając wyglądem olejową plamę. Jeżeli zaatakowane są jednocześnie macierz i łożysko paznokcia, powoduje to jego niszczenie - paznokcie są pobrużdżone, zgrubiałe, metalowe, kruche i żółtawe. Tworzy się tylko luźny, niepełny materiał paznokciowy, czego wynikiem są tzw. paznokcie okruchowe. Właściwe choroby płytek paznokciowych spotyka się dość rzadko, stanowią one jednak istotny problem kosmetyczny. Leczenie ich jest trudne, a często wręcz niemożliwe. Czasami trzeba uciekać się do chirurgicznego usunięcia chorej płytki. Szponowatość paznokci polega na zmianach przerostowo-zniekształcających płytki. Pod wpływem różnorodnych czynników dochodzi do nadmiernego wzrostu i zgrubienia płytki, która przerasta daleko policzek paznokciowy, wykazuje nieprawidłowy kształt i kierunek wzrostu. Leczenie polega na całkowitym chirurgicznym usunięciu paznokcia z następowym naświetleniem łożyska promieniami X. Złuszczenie płytki paznokciowej lub odpadnięcie płytki polega na oddzieleniu się powierzchniowej warstwy płytki, które rozpoczyna się u wolnego brzegu w kierunku do nasady, obejmując w stosunkowo szybkim czasie cały paznokieć. Ta powierzchowna warstwa następnie, odsłaniając łożysko pokryte resztkami rozwłóknionej i rozpulchnionej płytki. Zmiany takie, występujące na wszystkich lub większości paznokci, obserwowano w przebiegu różnych chorób zakaźnych, chorób gruczołów wewnętrznego wydzielania, w niektórych chorobach skóry. Oddzielenie się płytki paznokciowej polega na występowaniu, również od wolnego brzegu, w pobliżu wału paznokciowego szczeliny równoległej do powierzchni płytki. Szczelina ta, pozostając w samym miąższu płytki, rozdziela ją na dwie części. Część zewnętrzna płytki zwykle nie wykazuje większych zmian, powierzchnia jej jest gładka, spoistość prawidłowa, jedynie zabarwienie odbiega od właściwego i jest popielato brunatne. Łamliwość paznokci jest zwykle wyrazem zaburzeń odżywczych, występujących u osób starszych i ciężkich chorobach. Zanik płytki paznokciowej polega na ścieńczeniu płytki, zmniejszeniu jej wymiaru i prawidłowej spoistości. Bielactwo paznokci. Zwykle zmiany występują u kobiet. Układ zmian może być punktowy, linijny lub zajęte mogą być całe płytki.
Wygląd paznokci może być odzwierciedleniem wieku pacjenta, wykonywanej pracy i ogólnego stanu zdrowia. Paznokcie są tak jak organizm narażone na wiele chorób. Stany patologiczne organizmu mogą mieć wpływ na zdrowie paznokci: zaburzenia wzrostu paznokci oraz ich zniekształcenie.
Choroby mające wpływ na zmiany paznokciowe to min.: wyprysk, łuszczyca, liszaj płaski, łysienie plackowate, pęcherzyca, kiła, brodawki zwykłe.
Leki wywołujące zmiany paznokciowe: leki malaryczne, tetracyklina, doustne środki antykoncepcyjne, psoraleny, retinoidy (pochodne witaminy A), arsen, złoto.
Zmiany w paznokciach mogą:
Mieć charakter wrodzony
towarzyszyć chorobom skóry
występować w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, przemiany materii, narządów wewnętrznych
być wywołane przez czynniki miejscowe pochodzenia urazowego, pasożytniczego, bakteryjnego
powstawać na skutek zaburzeń odżywiania (niedobory pokarmowe, w tym braki witaminowe)
Powstawać pod wpływem czynników zewnętrznych np.: wilgoć, temperatura
Zmiany w obrębie paznokcia są trudne do rozpoznania i identyfikacji, ponieważ obraz kliniczny w wielu przypadkach jest podobny.
Zmiany około paznokciowe możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
Zmiany pierwotne:
Mogą stanowić poważny problem kosmetyczny. Leczenie ich jest trudne, a często wręcz nie możliwe. Czasami trzeba nawet dokonać chirurgicznego usunięcia chorej płytki.
Bielactwo (kwitnące paznokcie, bielactwo rzekome paznokci)
Nazwa nie jest ścisła, gdyż choroba nie ma nic wspólnego z bielactwem nabytym skóry. Przyczyna jest nie znana. Być może zależy od specjalnych substancji białkowych odkładających się w płytce. Choroba ta polega na odkładaniu srebrzystobiałych plam, które pojawiają się początkowo na częściach przysadowych paznokcia, a później przesuwają się ku wolnemu brzegowi. Zwykle zmiany występują na paznokciach rąk jednego lub wielu paznokci u kobiet. Układ zmian może być punkcikowy, linijny, lub też mogą być zajęte całe płytki. Niektórzy twierdza, że sprawa choroby ma związek z grzybicą lub inną określoną jednostką chorobową.
Choroba stanowi jedynie defekt kosmetyczny.
Leczenie:
stosowanie wszechstronnej ochrony paznokci
odżywki
dieta bogata w wapń.
Palce pałeczkowate Hipokratesa (palce dobosza)
W schorzeniu tym dochodzi do przerostu i rozszerzeniu płytek paznokciowych, a dystalne części palców powiększają się. Taki obraz przypomina pałeczki dobosza - stąd nazwa. Zmiany w obrębie palców rąk towarzyszą ciężkim i przewlekłym chorobom układu oddechowego i serca.
Bielactwo prążkowe
- białe poprzeczne prążki spowodowane przez zatrucie metalami ciężkimi, zaburzenia przemiany materii oraz mikrourazami kosmetycznymi. Może być samoistne lub dziedziczne.
Bruzdowienie
Podłużne bruzdy - objaw normalny, nasilający się z wiekiem, a także w wyniku zaburzeń ukrwienia, w gośćcu przewlekłym, w przebiegu liszaja, reumatyzm.
Leczenie:
delikatnie wygładzamy płytkę paznokciowa blokiem,
stosowanie utwardzaczy zawierających włókna nylonowe.
Poprzeczne bruzdy
Przesuwają się od macierzy ku wolnemu brzegowi; mogą być ledwo dostrzegalne lub głębokie; niekiedy powodują podział płytki. występuje zwykle po ciężkich chorobach zakaźnych, chorobach wyniszczających zwłaszcza z wysoką gorączką, zatruciach, leczeniu cytostatykami; może również towarzyszyć chorobom skóry, zwłaszcza wypryskowi lub łuszczycy. Z bruzdami poprzecznymi możemy się spotkać u osób po nieumiejętnie wykonanym zabiegu manicure, urazy mechaniczne.
Leczenie:
delikatnie wygładzamy płytkę paznokciowa blokiem,
stosowanie utwardzaczy zawierających włókna nylonowe.
Łamliwość płytki paznokciowej
Zwykle wynika z zaburzeń odżywiania, u osób starszych i w ciężkich chorobach wyniszczających. Zmiany polegają na zwiększonej łamliwości płytki w skutek silnie rozwiniętych i głęboko drążących bruzd podłużnych. W częściach płytki powstają linijne bruzdowania podłużne, wzdłuż których w skutek dużego ścieńczenia płytek dochodzi do ich popękania, chropowatości powierzchni, nierównego ząbkowania wolnego brzegu. Zmniejsza się również twardość paznokcia. Do powstania łamliwości może się przyczynić kontakt z zasadami, benzyna, żywicami, używanie lakierów i zmywaczy acetonowych oraz częste moczenie i suszenie rąk.
Leczenie:
utrzymywanie rąk w stanie suchym
obcinanie paznokci na krótko
stosowanie odżywek do paznokci z wapniem i utwardzaczy
wcieranie kremów odżywczych i zmiękczających
stosowanie leczniczych lakierów utwardzających
stosowanie zmywaczy bezacetonowych z zawartością witamin i tłuszczów
spożywanie żelatyny i preparatów magnezowych
polerowanie płytek wolnego brzegu paznokcia specjalnymi pilnikami
Oddzielanie się płytki paznokciowej (onycholiza)
Zmiana polega na rozwłóknieniu części łożyska paznokcia i stopniowym oddzielaniu płytki od podłoża. Oddzielanie rozpoczyna się na wolnym brzegu i postępuje w kierunku macierzy. Samo oddzielenie płytki następuje powoli. Zmiany zwykle rozpoczynają się na końcu jednego lub kilku paznokci i powiększają się dopóki nie oddzieli się 1/3 paznokcia. Obszar oddzielony jest blady ze względu na utratę odbicia światła od łożyska paznokciowego. Onycholiza stwarza przestrzeń podpaznokciową, w której mogą gromadzić się zanieczyszczenia i złuszczona keratyna, co powoduje różnorodne zabarwienie paznokcia od białego poprzez szary, żółty, brązowy do czarnego, w zależności od przyczyny. Ból może pojawić się w przypadku dalszego rozciągania pod wpływem urazu lub dodatkowej czynnej infekcji. Jeżeli objawy utrzymują się przez kilka miesięcy łożysko paznokcia staje się ciemne i nieregularnie pogrubione. Najczęstszymi przyczynami oddzielania się płytki paznokciowej są substancje chemiczne (cement), detergenty, kosmetyki do pielęgnacji paznokci, podrażnienie i wilgoć. Częściej zajęte są paznokcie rąk. Objaw ten występuje głównie wśród gospodyń domowych, barmanów, kosmetyczek, mechaników i pracowników budowlanych.
Oddzielanie się płytki paznokciowej może być także spowodowane urazem, chorobami skóry, ogólnoustrojowymi.
Leczenie:
jeżeli to możliwe wykrycie i usunięcie przyczyny
obcinanie odstających części paznokcia
stosowanie miejscowo środków odkażających
pędzlowanie nalewka jodowa
Przerost płytki paznokciowej (szponowatość paznokci)
Zgrubienie płytki, znaczne wydłużenie a niekiedy zakrzywienie, co nadaje kształt szponowaty. W przypadkach zaawansowanych zmian dochodzi do zakrzywienia się paznokcia dając obrazy przypominające rogi baranie. Płytka paznokciowe traci połysk, zmienia się jej zabarwienie na brunatnobrazowe, żółte, szare lub ciemnobrunatne. W przypadku zmian wrodzonych przerost występuje na wszystkich płytkach. W przypadku zmian urazowych jedynie na jednym lub dwóch. Przyczyny szponowatości są różne najczęściej spowodowane są wielokrotnymi urazami płytek paznokciowych, ucisk obuwia, zaburzenia w krążeniu obwodowym, zaniedbania higieniczne, skłonności rodzinne.
Leczenie:
chirurgiczne usunięcie paznokcia i wyłyżeczkowanie macierzy (zalecane jedynie u młodych osób)
ścinanie paznokcia i szlifowanie przy użyciu szybkoobrotowych szlifierek
Zanik płytki paznokciowej
Płytka paznokciowa staje się coraz cieńsza i zmniejsza się jej wielkość i spoistość. Możliwy jest całkowit zanik płytki paznokcia. Stan miejscowy zależy od rozległości i zaawansowania procesu chorobowego. Zmiany zanikowe paznokci wrodzone są wyrazem tzw. "defektu ektodermalnego" polegającego na zaburzeniach wzrostu różnych struktur i narządów pochodzących z tej samej części zarodka płodowego. Często obserwuje się więc współistnienie zaburzeń rozwoju paznokci, włosów, stawów czy nawet układu nerwowego.
Zmiany zanikowe mogą pojawiać się także w związku z niektórymi chorobami przebiegającymi w obrębie macierzy i niszczącymi płytkę paznokciową (stan zapalny, zakażenie, stan ropny). Na zanik płytki paznokciowej mogą wpływać również zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego i inne choroby ogólnoustrojowe.
Zakleśnięcie płytki paznokciowej
Polega na talerzykowatym wgłębieniu płytki, który może pojawić się na jednym lub kilku paznokciach. Zmiany te występują najczęściej występują w niedokrwistości, choć nie są zależne jedynie od niedoboru żelaza. Mogą występować w przebiegu czerwienicy. W nielicznych przypadkach stwierdza się nieliczne zmiany.
Leczenie:
preparaty z żelazem
wyciągi z wątroby
witaminy z grupy B i C
Zmiany zabarwienia płytki paznokciowej
Mogą one występować w skutek zewnętrznego kontaktu z różnym i substancjami barwiącymi, chemicznymi, stosowaniem środków do pielęgnacji paznokci (np.: nadmanganian potasu, lipas barwą paznokcie na brązowo, lakiery i zmywacze na żółtawo, zakażenia bakteryjne beztlenowcami na kolor zielony itd.) lub też zależy od przyjmowania różnych leków do wewnątrz. Mogą być także spowodowane różnymi stanami chorobowymi jak żółtaczka, zaburzenia krążenia.
Leczenie:
usunięcie przyczyny
Zespół żółtych paznokci
Paznokcie są w tym przypadku wyraźnie zgrubiałe, nieelastyczne, nadmiernie wypukłe co nadaje im kształt beczułkowaty. Obrąbek paznokci jest zgrubiały i spadzisty, natomiast łąkotka jest zupełnie niewidoczna. Pogrubiałe płytki paznokciowe często przyjmują żółtawą lub żółtawo-zieloną barwę - stąd nazwa . Choroba często towarzyszą zastojowi chłonki w kończynach i astmie.
Zmiany paznokciowe wywołane przez kosmetyki i niewłaściwą pielęgnację
Szorstkość paznokci, tzw. dystrofia paznokci
Choroba często obejmuje wszystkie paznokcie; są one bardzo szorstkie i sprawiają wrażenie przetarcia ich powierzchni papierem ściernym, jakby posypane szarym pyłem Przyczyną może być łysienie plackowate, liszaj. Zmiany w obrębie płytek paznokciowych pojawiają się najczęściej w dzieciństwie czasem dopiero w wieku dorosłym. Zmianom tym często towarzyszy wklęśniecie paznokcia.
Leczenie:
delikatne wygładzenie płytki paznokciowej blokiem
Wklęśnięcie płytki paznokciowej, paznokcie łyżeczkowate (koilonychia).
Przyczyną tego schorzenia są najprawdopodobniej zaburzenia w synchronicznym wytwarzaniu dwóch warstw płytki paznokciowej. Do zmian te często towarzyszą różnym chorobom ogólnoustrojowym .Objawy- Środkowa część płytki paznokciowej ulega szerokiemu płytkiemu zagłębieniu, a wolny brzeg paznokcia unosi się i wywija ku górze. Przyczyną jest niedobór żelaza. Występuje przy chorobach tarczycy, u chorych dializowanych lub po przeszczepach nerek.
Paznokcie rurkowate (wrodzone pogrubienie paznokci).
Jest to dziedziczna choroba często współistniejąca z nadmiernym rogowaceniem dłoni i stóp.
Paznokcie są zgrubiałe i nadmiernie uwypuklone w osi długiej, szersze u podstawy i zwężające się na wolnym końcu płytki. Pod płytką paznokciową gromadzą się zbite masy rogowe silnie związane z łożyskiem.
Kruchość paznokcia
Występuje przy braku krzemu w organizmie.
Leczenie:
uzupełnienie braków krzemu
Zmiany wtórne:
Grzybice paznokci
Stanowią około 50% chorób paznokci. Charakteryzują się zgrubieniami, przebarwieniami, łamliwością paznokci, rozwarstwianiem, częściowym wykruszaniem, nadmiernym rogowaceniem i pobruzdowanie, płytek paznokciowych. Grzybice często występują u osób z zaburzeniami odporności komórkowej, zaburzeniami hormonalnymi ( zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy). Zakażeniom sprzyja ogólne osłabienie organizmu w wyniku chorób wyniszczających (np. cukrzycy), załamanie sił odpornościowych, długotrwałe leczenie antybiotykami i lekami immunosupresyjnymi, większość grzybów jest zakaźna dla otoczenia. Zmiany rozpoczynają się od wolnego brzegu paznokcia. Płytka staje się szara lub zielonkawa, matowa, krucha, łamliwa, występuje nieregularne poprzeczne lub podłużne bruzdowanie płytki, aż do całkowitego jej spełznięcia. W cięższych przypadkach może dojść do gromadzenia się mas rogowych pod płytkami paznokciowymi. Początkowa są zajęte pojedyncze płytki paznokciowe, lecz zakażenie przenosi się łatwo na pozostałe.
Leczenie:
konsultacja z lekarzem
stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych
Drożdżyca
Bardzo zakaźna choroba, rozpoczynająca się od wału paznokcia. W tym miejscu powstaje stan zapalny. Objawia się silnie zaczerwienionym i obrzękniętym wałem, z którego wydostaje się ropa. W następnym etapie zmiany obejmują płytki, które staje się szarobrunatne, bez połysku, przerośnięte i rozwarstwione.
Leczenie:
konsultacja z lekarzem
stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych
eliminacja czynników sprzyjających (np.: nie należy moczyć rąk)
Zapalenie wału paznokciowego, zespół zielonych paznokci
.
To niebolesne zapalenie wałów paznokciowych z zielonym zabarwieniem płytek, spowodowane zakażeniem przez Pseudomonas aeruginosa. Do zakażenia dochodzi u osób często moczących ręce w wodzie z dodatkiem detergentów - gospodyń domowych, zmywaczy naczyń. UWAGA: żółte zabarwienie płytki paznokciowej, jej kruchość, rogowacenie podpaznokciowe stwierdzamy po zakażeniu grzybem.
Leczenie:
konsultacja z lekarzem
stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych
eliminacja czynników sprzyjających (np.: unikać zamaczania rąk)
Łuszczyca paznokcia
Zazwyczaj towarzyszy łuszczycy skóry, lecz może występować samoistnie. Płytka paznokciowa staje się wówczas matowa, krucha, zgrubiała, czasami istnieją punkcikowe wgłębienia jak na naparstku. Zmiany ustępują bardzo powoli i opornie.
Leczenie:
konsultacja z lekarzem
smarowanie płytek paznokciowych preparatami dziegciowymi
doustne przyjmowanie wit. A
stosowanie maści salicylowej
fototerapia
Zanokcica
Zmiany zapalne w otoczeniu paznokcia pochodzenia bakteryjnego (najczęściej wywołują ją bakterie - gronkowce, paciorkowce). Przyczyną zanokcicy przewlekłej są zakażenia grzybicze (drożdżaki). Często zanokcica powstaje w wyniku urazu opuszki palca (ukłucie zanieczyszczonym przedmiotem), przy naderwaniu paznokcia. Występuje ona też przy maceracji blaszki płytki paznokciowej, która powstaje w wilgotnym środowisku oraz w cukrzycy. Charakteryzuje się zaczerwienionym wałem paznokciowym, często wydobywa się ropa. Choroba ma przebieg ostry, zmiany są bardzo bolesne. Po przebiciu pojawia się wydzielina ropna. Nie jest chorobą zakaźną.
Leczenie:>
konsultacja z lekarzem
antybiotykoterapia
zewnętrzne okłady z ichtiolu, sody
w ciężkich przypadkach konieczna jest ingerencja chirurga - nacięcie, sączkowanie lub chirurgiczne usunięcie płytki paznokciowej