Antropologia-opracowanie pojęć
FUNKCJONALIZM B. MALINOWSKIEGO
Orientacja teoretyczna i metodologiczna w antropologii kulturowej rozwinięta przez B. Malinowskiego. Kultura wg. Niego tworzy integralną całość złożoną z oddziałujących na siebie instytucji, poznawanych przez badacza w procesie analizy ich funkcji czyli przez efekt oddziaływania dowolnej instytucji na pozostałe. Metoda funkcjonalna w jego wersji polega przede wszystkim na analizie pierwotnych instytucji w ich obecnym działaniu, w praktyce nie zaś na rekonstrukcji hipotetycznej przeszłości. Funkcjonal postrzegają społeczeństwo (kulturę) jako zorganizowany kompleks wzajemnie ze sobą powiązanych instytucji (elementów kulturowych) zmierzających do integracji i zapewnienia równowagi całemu systemowi społecznemu. Wyjaśniając poszczególne zjawiska społeczne stara się wskazać ich funkcję w społeczeństwie twierdząc przy tym że wypracowane schematy wyjaśniające funkcjonowanie społeczeństwa mają charakter uniwersalny.
STRUKTURALIZM Levi Straussa
Cała obserwowalna rzeczywistość społeczno kulturowa jest odbiciem głębokich struktur umysłu nie uświadamianych i jednocześnie wspólnych dla wszystkich ludzi. Za przedmiot antropologii uznał odkrywanie i analizowanie owych struktur w celu zrozumienia znaczenia i funkcji poszczególnych segmentów świata społeczno kulturowego
PROCES AKULTURACJI
jest jedną z form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski a nawet żywiołowy kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej kultury a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych. Akulturacja jest procesem szybkim zazwyczaj dokonuje się w ciągu życia jednego pokolenia lub kilku kolejnych pokoleń a jej skutkiem jest powstanie kultury zupełnie odmiennej od dawnej.
CECHY ANATOMICZNE CZŁOWIEKA
- pionowa postawa ciała dwunożny chód manipulacyjna dłoń względnie duży mózg swoiste proporcje twarzoczaszki i mózgoczaszki oraz głowy
CECHY FIZJOLOGICZNE CZŁOWIEKA - ma bardzo słaby węch wiąże się to z redukcją twarzoczaszki ze skróceniem partii czaszki odpowiedzialnych za funkcjonowanie powonienia. Szczególnie rozwiniętymi zmysłami są wzrok i dotyk. Ustawienie oczu z przodu czaszki a nie po jej bokach umożliwia widzenie zapewniające koordynację dwóch obrazów równocześnie. Pozwala to na widzenie głębi ocenę odległości. Dotyk- wyczuwanie kształtów przedmiotów, temperaturę, szorstkość. Związek matki z dzieckiem jest bardzo długi
CECHY BEHAWIORALNE CZŁOWIEKA - czynność rzucania, mowa artykułowana (złożony aparat głosowy, odpowiednia budowa krtani, wysklepienie się rezonującego podniebienia umożliwiającego artykulację,, lżejsza żuchwa) wchłanianie i przekazywanie kultury oraz życie w kulturze.
ANTROPOLOGIA KULTUROWA- dział antropologii zajmujący się człowiekiem jako istotą społeczną wytwarzającą kulturę. Badając poszczególne kultury a zwłaszcza kulturę społeczeństw pierwotnych jej wytwory materialne i niematerialne a także strukturę społeczną oraz porównując zebrane dane antr. kultur. Dąży do skonstruowania uniwersalnej teorii funkcjonowania kultury. Antr. Kult. Szczególnie interesuje się problemem kulturowej odrębności i kontaktami kulturowymi społeczeństw tradycyjnych i cywilizacji przemysłowej , relacjami "my" - "oni" dystansem pomiędzy "obcymi" a "nami" i sposobami jego przezwyciężania. .Współczesna antr.kult. kładzie silny nacisk na badania społeczeństw nowoczesnych szeroko korzysta przy tym z metod i technik socjologii
PODDYSCYPLINY ANTROPOLOGII Antropologię dzielimy na:
ANTROPOLOGIĘ FIZYCZNĄ - jest nauką o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w przestrzeni i w czasie oraz o biologicznym rozwoju gatunku homo sapiens. Ma związek z antropologią kulturową poprzez swój przedmiot zainteresowań musi więc brać pod uwagę wyniki jej badań ( musi liczyć się z rozwojem kultury istniejącej już u gatunków poprzedzających Homo sapiens, musi brać pod uwagę czynnik kulturowy badając proces zmienności budowy fizycznej człowieka). Antropologia fiz. Musi brać pod uwagę fakt że rodzaj ludzki jako jedyny stworzył kulturę która stanowi mechanizm adaptacji.
ANTROPOLOGIĘ KULTUROWĄ- zajmuje się poszukiwaniem cech typowo ludzkich czyli tych które wiążą się z kulturową istotą człowieka. Antr. Kult. Interesują odrębności człowieka wynikające z faktu posiadania kultury.
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA- może być traktowana jako jeden z działów antropologii kulturowej gdyż jej przedmiotem podstawowym są te zjawiska kulturowe które wiążą się ze strukturą i organizacją społeczną. Antropologia kulturowa jest pojęciem szerszym antropologia społeczna staje się jednym z bardzo istotnych jej działów.
ETNOGRAFIA I ETNOLOGIA- dla Levi Straussa etnografia to nauka ściśle opisowa zajmująca się konkretnymi społeczeństwami. Etnologię pojmuje jako naukę porównawczą. Niekturzy uczeni etnografię rozumieją jako naukę o materialnym aspekcie kultury
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI PIERWOTNYCH podstawową poddyscypliną antropologii jest nauka o społeczeństwach przedpiśmiennych przedpaństwowych nie posiadającej struktury klasowej do niedawna zachowujących wysoki stopień izolacji od innych zbiorowości
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI CHŁOPSKICH- poddyscyplina ta zajmuje się tak zwaną kulturą ludową. Chłopstwo stanowi część większych strukturalnie rozwiniętych złożonych społeczeństw a jego kultura była przedmiotem zainteresowania folklorystów badaczy obyczajów materialnych form życia ludzkiego i sztuki naiwnej. . W zakres antropologii społeczności chłopskich wchodziłyby więc badania nad ludową literaturą obrzędowością sztukami plastycznymi muzyką a także wzorami współżycia kontrolą społeczną i strukturą wzajemnych zależności w warstwie chłopskiej społeczeństw cywilizowanych
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI MIEJSKICH-przedmiot badań zazębia się z przedmiotem zainteresowań socjologii jednak sposoby stawiania problemów metody i techniki stosowane w badaniach nad tymi zbiorowościami różnią się
ANTROPOLOGIA HISTORYCZNA- dział antropologii kulturowej który rozwinął się we Francji. Istota polega na zastosowaniu podejścia znamiennego dla antropologii do materiału z którego korzysta historyk. Wzór nauki o społeczeństwie egzotycznym przedpiśmiennym i o prostej strukturze zostaje tu zastosowany do badania dawnych społeczeństw o skomplikowanej strukturze społecznej i zaawansowanej organizacji politycznej. Analizuje się więc systemy wartości modele rodziny kategorie moralne czy wzory estetyczne w dawnych okresach rozwoju cywilizacji europejskiej. Powstają w ten sposób prace dotyczące zarówno europejskiego kręgu kulturowego jak i pozaeuropejskich społeczeństw cywilizowanych
NAUKI POKREWNE ANTROPOLOGII antropologia rozwijała się w bliskim związku z socjologią i historią. Antropologię od historii różni nie tyle przedmiot badań ile metody i techniki które są przystosowane do typu badanych społeczeństw. Charakterystyczne dla socjologii są metody standaryzowane nadające się do analizy społeczeństw dużych złożonych strukturalnie i zróżnicowanych kulturowo w badaniach nad społeczeństwami niewielkimi nie mają zastosowania lub zastosowanie ograniczone.
ANTROPOLOGIA A HISTORIA antropologia w mniejszym stopniu niż historia czy archeologia stawia sobie problem chronologicznego odtworzenia dziejów. W dążeniu do nakreślenia dziejów społeczeństwa pierwotnego antropologia odwołuje się do danych archeologicznych. Antropologia stosuje historyczne metody i techniki tam gdzie jest to niezbędne. Antropologię z socjologią i historią więcej łączy niż dzieli. Dzieli ją zaś od nich właśnie osobliwy koloryt pozostający w związku z tradycyjnym przedmiotem badań którym jest społeczeństwo pierwotne
DYSCYPLINY NAUKOWE SPLATAJĄCE SIĘ Z ANTROPOLOGIĄ
ARCHEOLOGIA - nauka o tych okresach rozwoju które nie pozostawiły dokumentów pisanych ale jedynie świadectwa materialne celowe lub niecelowe wytwory ręki ludzkiej
LINGWISTYKA Można podzielić ją na lingwistykę języków posiadających pismo i lingwistykę języków niepisanych. W dziejach lingwistyki istniały dwa odrębne nurty które różniły się metodami badań w zależności od typu posiadanych dokumentów ustnych lub pisanych.Wspólnym obszarem zainteresowania antropologii i lingwistyki są języki społeczeństw przedpiśmiennych
RELIGIOZNAWSTWO- jest dziedziną której przedmiot splata się z przedmiotem antropologii. Istotne znaczenie wyobrażeń religijnych i obrzędowości religijnej dla światopoglądu i integracji społecznej w zbiorowościach pierwotnych i chłopskich sprawia że problematyka religii od zarania istnienia antropologii była ważnym jej działem. Jednak religioznawstwo rozwijało się również niezależnie od antropologii zajmując się teorią religii i tak zwanymi wielkimi religiami monoteistycznymi. Religioznawstwo antropologiczne bada systemy mitologii rytuały i wierzenia społeczeństw charakteryzujących się tradycją ustną
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA- dziedzina nauki która łączy się również z antropologią kultur.. Rozwijała się głównie na gruncie refleksji abstrakcyjnej a nie jak antropologia kulturowa na gruncie empirii. Poszukuje odpowiedzi na pytanie o istotę społeczeństwa. Interesuje się człowiekiem jako całością, jego istotą którą cechuje różnorodność kultur
KULTURA Wartościujące rozumienie kultury dominujące w XIX w zawierało ocenę poszczególnych zbiorowości ludzkich. Kultura była pojmowana jako zjawisko kumulujące się i narastające w toku dziejów.
W znaczeniu nie wartościującym kultura to zespół wielu zjawisk których wzajemne powiązania uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane lecz nigdy nie wartościowane
ATRYBUTYWNE I DYSTRYBUTYWNE ROZUMIENIE KULTURY-
Kultura jako cecha stała (atrybut życia ludzkiego) jest znamieniem ludzkości jako całości lub też człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W sensie atrybutywnym kultura może występować wyłącznie w liczbie pojedynczej "kultura"
Kultura w sensie dystrybutywnym może być używana zarówno w liczbie poj. jak i mnogiej "kultury"
DEFINICJE KULTURY zjawisko kultury jest złożone. Nie ma jednej definicji określającej kulturę.
Kultura jest związana z człowiekiem (człowiek jest jej twórcą i jest przez nią kształtowany za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia
Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) Związana jest z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia zbiorowego
Kultura jest regularna do kultury zaliczamy zjawiska rozgrywające się w zbiorowości (zachowania, przeżycia) które odznaczają się powtarzalnością
Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale na procesie uczenia się
Kultury można się uczyć w sposób celowy i świadomy a także w sposób nieintencjonalny a nawet nie świadomy. Do kultury może należeć wszystko czego człowiek może się nauczyć.
CECHY ZJAWISK KULTUROWYCH kultura ma wymiar czasowy charakteryzuje się rozciągłością w czasie. W sensie atrybutywnym jako cecha ludzkości zmieniała się i rozwijała w miarę upływu czasu. W sensie dystrybutywnym- jako zbiór cech określonej zbiorowości rozwija się przeżywa rozkwit i upada.
Kultura ma wymiar przestrzenny zarówno w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym. Charakteryzuje się rozciągłością w przestrzeni. Kultura jest systemem zarówno w sensie astr. Jak i dystr. Jest zjawiskiem złożonym z elementów tworzących całość. Między jej elementami zachodzi proces integracji.
Kultura jest prawidłowa- trwa i zmienia się według pewnych praw i regularności. Można ją opisywać i szukać zasad jej działania. Kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka- jest pośrednikiem między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym w którym on żyje. Jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka
CECHY KULTURY kultura związana jest z człowiekiem. Człowiek jest jej twórcą i przez nią kształtowany. Za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia. Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) jest związana z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia. Kształtuje indywidualnie życie ludzi a poszczególne jednostki mogą wnosić do jej skarbnicy poważny wkład lecz istnieje tylko dzięki życiu zbiorowości. Jest sposobem organizacji życia zbiorowego. Kultura jest regularna. Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale w procesie uczenia się.
WZÓR KULTUROWY to mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia ( w innym znaczeniu to pewien znamienny dla danej zbiorowości układ cech kulturowych) Antropologa interesują nie tyle pojedyńcze elementy działania i myślenia jednostek ile stałe regularne zespoły działań i myśli ludzi na podstawie których można odtworzyć pewne zasady i reguły. Antropolog bada indywidualne działanie jako przejaw względnie stałych charakteryzujących daną zbiorowość układów zachowań przeżyć i wyobrażeń.
KRĄG KULTUROWY (krąg cywilizacyjny) zbiór kultur spokrewnionych ze sobą genetycznie i historycznie lub wykazujących wspólnotę zasadniczych cech. O kręgach kulturowych mówimy zazwyczaj w odniesieniu do kultur mających pewne ramy terytorialne.
EWOLUCJA KULTUROWA pojecie to pojawiło się w związku z badaniem zmiany kulturowej a więc zmiany obyczajów, przekonań, sposobów postępowania, gustów. Zmiana ewolucyjna jest zawsze kierunkowana, prowadzi do bardziej lub mniej określonego celu, polega na ciągłej kumulacji, wzroście dorobku form kulturowych. Jest to proces od woli ludzkiej niezależny rozgrywa się zgodnie z wewnętrznymi prawami kultury.
DYFUZJA KULTUROWA służy do opisu i konceptualizacji zmian zachodzących w kulturze. Słowo dyfuzja oznacza przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów) w drodze zapożyczania. Jest dziś pojmowane jako zjawisko oczywiste wynikające z faktu uczenia się kultury i przekazywania jej na drodze pozabiologicznej
AKULTURACJA jedna ze swoistych form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa, które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy, społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej, a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych..
SYNKRETYZM KULTUROWY jest jednym z podstawowych następstw dyfuzji które dostrzeżono po zauważeniu i nazwaniu zjawiska akulturacji. Synkretyzm polega na wiązaniu w jednorodne całości elementów pochodzących z różnych genetycznie i historycznie odrębnych kultur. Można powiedzieć że wszystkie kultury są synkretyczne, gdyż wszystkie zdradzają obecność elementów pochodzących z odmiennych tradycji zbiorowości często odległych od siebie w przestrzeni
EWOLUCJONIZM KULTUROWY pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX w. W naukach społecznych i filozofii uznające ewolucję kulturową i ewolucję społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury. Przyjmując założenia o jedności świata i jedności natury ludzkiej, wszechobecności dynamiki i postępu, który wyznacza kierunek ewolucji o globalnym charakterze zmian oraz istnieniu jednego punktu wyjścia dla wszystkich społeczeństw, ewolucjoniści w duchu naturalizmu i ahistoryzmu stosując przede wszystkim metodę porównawczą starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury a także określić rządzące nim prawa. Twórcy kierunku to Spencer, Morgan, Tylor
DYFUZJONIZM KULTUROWY podejście badawcze w antropologii kulturowej obejmujące różne orientacje uznające, że wszystkie kultury rozwinęły się z jednej bądź kilku tzw. Kultur zasadniczych które rozprzestrzeniły się dając początek tzw. Kulturom wtórnym na które składają się różne elementy kultur zasadniczych. Za główny czynnik procesu zmiany i rozwoju kultury dyfuzjonizm uznaje więc dyfuzję kulturową. Do przedstawicieli zalicza się Ratzela, Frobeniusa,Smitha