PODSTAWY PSYCHOLOGII Z ELEMENTAMI TEORII OSOBOWOŚCI

Wykład XV

Podstawowe pojęcia
z psychopatolologii i higieny psychicznej

Zagadnienia:

1. Główne rodzaje zaburzeń psychicznych

2. Anomalie psychiczne

3. Stany chorobowe

4. Zasady /reguły/ zdrowia psychicznego

Zagadnienie 1. Główne rodzaje zaburzeń psychicznych

PSYCHOPATOLOGIA - to nauka, która zajmuje się opisem zaburzeń psychicznych, bez wnikania w materialną przyczynę ich powstawania. Psychopatologię dzielimy na ogólną i szczegółową. Psychopatologia ogólna wyjaśnia i określa pojęcia i terminy charakteryzujące poszczególne objawy oraz zespoły objawów choroby psychicznej. Psychopatologia szczegółowa zajmuje się opisem jednostek chorobowych. Psychopatologia jest dziedziną psychiatrii. Higiena psychiczna zajmuje się poznawaniem przyczyn zaburzeń psychicznych oraz ustalaniem norm i sposobów powrotu do zdrowia

Wg Światowej Organizacji Zdrowia

„ Zdrowie psychiczne to pełny dobrostan fizyczny, umysłowy i społeczny, a nie tylko nieobecność choroby czy kalectwa”

- to stan równowagi psychicznej /homeostazy / między:

• pracą a wypoczynkiem

• snem a czuwaniem

• wydatkowaniem energii i jej zachowanie

- to zdolność do harmonijnego współżycia z otoczeniem i do przekształcania tego otoczenia

- to zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków życia

Podział zaburzeń psychicznych

Zagadnienie 2. Anomalie psychiczne.

Oligofrenia, czyli upośledzenie umysłowe, to najczęściej wrodzona anomalia psychiczna, charakteryzująca się brakami, w zakresie intelektu.

• stopnie niedorozwoju umysłowego:

-nieznaczny: I.I.= 68-85 - infantylizm

-lekki: I.I. = 67-52 - debilizm

-umiarkowany: I.I.=51-36

-znaczny: I.I.=35-20

-głęboki: I.I.=19 i niżej - idiotyzm /kretynizm/

Cechy charakterystyczne dla umysłowości debila

•niezdolność do myślenia abstrakcyjnego

•sugestywność i łatwowierność

•naśladownictwo, niesamodzielność

•niezdolność przewidywania, planowania

•niezdolność odróżniania rzeczy istotnych od mało ważnych, stereotypowość, schematyzm

•powolność przebiegu procesów psychicznych, takich jak: myślenie, spostrzeganie, zapamiętywanie, przypominanie

Cechy charakterystyczne w imbecylizmie

•zasób słów 50-150 wyrazów

•wypowiedzi są niegramatyczne, a wymowa przeważnie wadliwa

•pojmują większość prymitywnych poleceń, w związku z czym mogą uczyć się wykonywania prostych czynności

•ze względu na kompletny bezkrytycyzm popadają w konflikt z prawem

•nierzadko popełniają przestępstwa seksualne

•wyraz ich twarzy, postawa, ruchy sygnalizują głęboki niedorozwój, aczkolwiek zdarzają się imbecyle o inteligentnym wyrazie twarzy

Cechy charakterystyczne w idiotyzmie

•tępy wyraz twarzy, nieproporcjonalna budowa czaszki i ciała, nieporadny chód, wadliwa koordynacja ruchów

•starszy wiekiem, dysponuje zwykle kilkoma szczątkowymi wyrazami

•większość z nich jest niemrawa, odrętwiała

•bywają idioci wykazujący tendencje niszczycielskie, są podnieceni ruchowo

•nie mogą przystosować się do samodzielnego życia, pracy, zabawy

•potrafią najwyżej sami jeść, utrzymywać czystość, rozróżniać przedmioty

P

Psychopatie

Psychopatie to trwałe anomalie osobowości w zakresie charakteru, a w szczególności w dziedzinie życia emocjonalnego /uczuć wyższych-moralnych/, popędowego i napędu psychoruchowego.

•Anomalię charakteru, która rozwinęła się pod wpływem szkodliwych wpływów środowiska społecznego u osobnika z nieuszkodzonym mózgiem, określamy mianem socjopatii.

•Anomalie charakteru, uwarunkowane organicznym uszkodzeniem mózgu, nazywamy encefalopatią z zaburzeniami charakteru bądź ( za Bilikiewiczem ) charakteropatią lub zespołem rzekomo psychopatycznym.

Cechy psychopatyczne

•chęć ciągłego czynienia krzywdy (dokuczania) kolegom i innym osobom

•nadmiernie rozwinięty egoizm, dbanie tylko o swoje interesy (wygody)

•kłamstwo

•lenistwo

•niechlujstwo

•skłonności do nałogów i popełniania przestępstw

Zaburzenia osobowości

•Osobowość schizoidalna - nadmierne zamykanie się w sobie, izolowanie się od otoczenia społecznego, od grupy i kolegów, dążenie do samotności

•Osobowość paranoidalna - nadmierna podejrzliwość. Łatwe i szybkie obrażanie się, chroniczne poczucie krzywdy, mściwość, przyjmowania postawy wyniosłej

•Osobowość cyklotymiczna: maniakalna i depresyjna. Stan nieustannego wesołego podniecenia. Tendencje do nieustannego błaznowania. Drugi wariant, ciągły stan ciężkiej melancholii. Jest to życiowy pesymista, wszystko widzi w czarnych barwach. Może ujawnić tendencje samobójcze

•Osobowość histeryczna - potęgowanie wszystkich objawów uczuć, zachowanie się przesadne, drastyczne. Nieustanna zmienność myśli, nastrojów
i postaw: np. od skrajnego optymizmu i radości do pesymizmu i smutku, od bezmyślnej odwagi do panicznego strachu, od aprobaty wszystkiego do negatywizmu itd.

•Osobowość kompulsywna - nadmierna przezorność. Postępowanie bardzo rygorystyczne nieimpulsywne. Przesadne przestrzeganie prawa, brak wyrozumiałości, giętkości (elastyczności) w zachowaniu, pedantyzm

Zagadnienie 3. Stany chorobowe.

Nerwice to najczęściej spotykane zaburzenia psychiczne polegające na czasowych zaburzeniach psychobiologicznych organizmu.

Nerwice - powstają w określonej sytuacji, trwają jakiś czas i zanikają, są uleczalne.

P

rzyczyny to silne napięcia (urazy) psychiczne np. wywołane przez wypadek, śmierć osoby bliskiej, nagła strata majątkowa, zdrada małżeńska, przewlekła choroba, zmęczenie, zła atmosfera w miejscu pracy, w domu rodzinnym, kłopoty finansowe itp.

Rodzaje nerwic

•Neurastenia - zaburzenie działania układu krwionośnego, pokarmowego, zakłócenia snu (bezsenność), poczucie zmęczenia, drażliwość, chwiejność uczuciowa, obniżone samopoczucie, niepokój, niemożność skupienia się, rozproszenie uwagi itp.

•

Histeria - nieświadome granie jakiejś roli, płacz, krzyk lub porażenia histeryczne (np. tak zwany łuk histeryczny), “ucieczka w chorobę” przed trudnościami lub zagrożeniem

•Nerwice lękowe (fobie) - silne przeżywanie i objawianie nieuzasadnionego lęku

-agorafobia - lęk przed otwartą przestrzenią

-dromofobia - lęk przed podróżowaniem

-klaustrofobia - lęk przed zamknięciem

-hipsofobia - lęk przed wysokością

-nyktofobia - lęk przed ciemnością

-pyrofobii - lęku przed ogniem itp.

•Nerwice ruchowe - to tiki, jąkanie się i zacinanie oraz skurcze zawodowe /zajęciowe/

•Nerwice natrętcze - to narzucające się myśli lub czynności, uniemożliwiają wykonywanie zadań życiowych. Nerwice te można podzielić na

-obsesje (przymus myśli)

-kompulsje (przymus czynności)

•Nerwice płciowe:

-zakłócenia w pożyciu seksualnym normalnych partnerów

-zboczenia płciowe

Psychozy można podzielić na:

PSYCHOZY ENDOGENNE

PSYCHOZY ENDOGENNE - czynnik wywołujący je zależy od zmian zachodzących wewnątrz organizmu:

- schizofrenia

- psychoza maniakalno - depresyjna

- paranoja / obłęd /

- psychozy inwolucyjne / okresu przekwitania i starzenia się/

SCHIZOFRENIA

To rozszczepienie osobowości chorego, zachwianie równowagi pomiędzy współdziałaniem intelektu, uczuć i woli

• w większości przypadków schizofrenii intelekt pozostaje nietknięty, podczas gdy znacznemu upośledzeniu ulegają wola i uczuciowość

• powoli narastające stępienie uczuciowe, brak zainteresowania nauką, pracą, sztuką, unikanie towarzystwa

• powoli narastające urojenia głównie prześladowcze; urojeniom towarzyszą halucynacje wzrokowe, słuchowe, węchowe, dotykowe

• w rozwiniętej chorobie pacjent stroi dziwaczne miny i gesty, mówi do siebie

PSYCHOZA MANIAKALNO- DEPRESYJNA

• charakteryzuje się występującymi okresowo, najczęściej na przemian po sobie, stanami manii lub depresji

• okresy chorobowe, nie leczone, trwają przeciętnie 2-3 miesiące i są od siebie oddzielone okresami pełnego zdrowia, często kilkuletnimi

• niektórzy pacjenci cierpią wyłącznie na stany maniakalne, inni maja wyłącznie stany depresji; na ogół jednak manie przeplatają się z depresjami

• psychoza ta rozpoczyna się zwykle w okresie pokwitania i trwa całe życie

• u kobiet zdarza się dwa razy częściej niż u mężczyzn, często występuje rodzinnie

PARANOJA ( OBŁĘD)

PARANOJA ( obłęd) - przewlekła choroba psychiczna, o nieznanej przyczynie, której zasadniczym objawem są urojenia typu paranoicznego, powiązane w pozornie logiczne systemy

•urojenia te coraz bardziej narastają, aż stają się tak wybujałe, że zwracają uwagę otoczenia

•w rozwiniętej chorobie, obok urojeń prześladowczych pojawiają się urojenia wielkościowe; inteligencja, orientacja, pamięć zachowane są przez cały czas choroby

•rozróżnia się szereg form obłędu : obłęd pieniaczy, wynalazczy, z urojeniami niewiary małżeńskiej

PSYCHOZY INWOLUCYJNE

A. PSYCHOZY OKRESU PRZEKWITANIA ( klimakteryczne )

- mogą mieć początek przewlekły, najczęściej jednak rozpoczynają się nagle, wyzwolone jakimś ciężkim przeżyciem( śmiercią bliskiej osoby, aresztowaniem itd.), infekcją ( grypa, angina), intoksykacją

- czynnikami zwiększającymi możliwość wybuchu psychozy są: przemęczenie, alkoholizm, wyniszczenie organizmu chorobą somatyczną, niedobór witamin itp.

- chorzy popadają w stan depresji, stronią od otoczenia, przestają jeść, opuszczają się pod względem ubioru i czystości, charakteryzuje ich niepokój ruchowy, są trwożliwi, niespokojni

B. PSYCHOZY PRZEDSTARCZE

- objawy: zaburzenia pamięci, orientacji, osłabienie krytycyzmu, chwiejność uczuciowa itp.

- zespoły depresyjne i urojeniowe

- psychozy przedstarcze często przechodzą w otępienie starcze

C. OTĘPIENIE STARCZE

- rozpoczyna się zwykle po 70, niekiedy po 60 roku życia

- objawy: osłabienie pamięci, orientacji, krytycyzmu, zmienność nastrojów ( od smutku do radości), egoizm, skąpstwo, bezsenność, gadatliwość

PSYCHOZY EGZOGENNE

PSYCHOZY EGZOGENNE - czynnik wywołujący je leży poza organizmem
- pourazowe / po urazie mózgu /

- poinfekcyjne - zakaźne / wywołane przez zakażenie organizmu /

- intoksykacyjne - wywołane zatruciem organizmu / alkoholem, lekami, środkami chemicznymi, narkotykami itp. /

- reaktywne - w przebiegu padaczki / epilepsja /

Zagadnienie 4. Zasady (reguły) zdrowia psychicznego.

Zasady (reguły) zdrowia psychicznego:

1. Unikanie bezczynności

2. Umiejętne wypoczywanie

3. Rozszerzanie zainteresowań i posiadanie swojej pasji życiowej

4. Unikanie niepotrzebnych napięć psychicznych

5. Dbałość o swoje zdrowie fizyczne

6. Utrzymywanie kontaktów społecznych

7. Unormowanie swojego trybu życia

8. Panowanie nad swoja psychiką i postępowaniem

9. Posiadanie wielkich celów życiowych i małych na co dzień

10. Świadome kształtowanie swojej osobowości

Unikanie bezczynności

•działanie jest podstawowym czynnikiem rozwoju psychicznego

•działanie odciąga człowieka od pewnych dolegliwości, zapobiega ich wyolbrzymianiu

•dzięki działaniu człowiek wchodzi w kontakty z innymi ludźmi

•działanie daje poczucie wartości i przydatności społecznej

•działanie umożliwia osiąganie celów

Umiejętne wypoczywanie

•zmęczenie fizyczne i psychiczne, stwarzają warunki dla rozwijania się wielu zaburzeń, przede wszystkim nerwicy

•

zmęczenie jest zjawiskiem normalnym, jeśli ustępuje po krótkim okresie np. po normalnie przespanej nocy

•

dla zdrowia psychicznego groźne są przemęczenie i wyczerpanie

•przemęczenie doprowadza do wyczerpania, objawy to: uczucie “rozbicia”, zniechęcenie, wzmożona nerwowość i drażliwość, bezsenność lub trudność zasypiania, roztargnienie, zawroty głowy, brak łaknienia itp.

•

wyczerpanie: spadek wagi ciała, znaczne osłabienie wszystkich funkcji psychicznych, apatia, zaniedbywanie obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych, niedbałość o wygląd zewnętrzny itp.

Rozszerzanie zainteresowań i posiadanie swojej pasji życiowej

•im człowiek ma mniej zainteresowań, tym częściej skazany jest na bezczynność

•zainteresowania, kształtują osobowość człowieka, przyczyniają się do rozwoju różnych funkcji psychicznych

•sprzyjają większej aktywności i angażowaniu się w sprawy społeczne

•zainteresowania pracą ułatwiają jej wykonywanie i zapobiegają zmęczeniu

•zainteresowania mogą być szczególnie rozwinięte, są to tzw. pasje lub hobby

•

Unikanie niepotrzebnych napięć psychicznych

•fizyczne unikanie sytuacji, w których dochodzi do powstawania napięć psychicznych

•w przypadku konieczności przebywania w takiej sytuacji - wyłączanie się psychiczne

•nie stwarzanie sobie samemu napięć

•stwarzanie podstaw do zadowolenia, powiększanie przyjemności, radości

•zaufanie czasowi

Dbałość o swoje zdrowie fizyczne

•„w zdrowym ciele zdrowy duch”

•uprawianie ćwiczeń fizycznych ( gimnastyka, spacer, turystyka i sport )

•utrzymywanie higieny osobistej ( mycie się, ubiór, pomieszczenie do pracy, snu itp.)

•system odżywiania się (co człowiek je, ile, kiedy i w jakich warunkach)
Utrzymywanie kontaktów społecznych

•człowiek jest z natury istotą społeczną

•konieczność uświadomienia sobie swej zależności od społeczeństwa

•przyjmowanie życzliwej postawy wobec społeczeństwa

Unormowanie swojego trybu życia

•stała praca zawodowa, która daje zadowolenie

•stałe i ulubione formy spędzania wolnego czasu

•stały porządek dnia

•rzetelne załatwianie i w porę (punktualność) wszystkich spraw

•zachowanie odpowiednich proporcji między obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi, odpoczynkiem i rozrywkami

Panowanie nad swoją psychiką i postępowaniem

•panowanie nad swymi popędami, myślami, uwagą, pamięcią, mową, ruchami, zachowaniem się itd. świadczy zawsze o dużej równowadze psychicznej
Posiadanie wielkich celów życiowych i małych na co dzień

•posiadanie celów życiowych i dążenie do ich osiągnięcia to najkrótsza recepta na szczęście
Świadome kształtowanie własnej osobowości

•osobowość zdrowa to osobowość zintegrowana, o wysokim stopniu uspołecznienia

•wgląd, we własną osobowość pozwala na lepsze poznanie siebie, na samokontrolę i panowanie nad sobą

Pytania kontrolne.

1. Jakie są główne rodzaje oligofrenii i czym się charakteryzują?

2. Co to jest psychopatia i jakie są zaburzenia osobowości?

3. Jakie są główne rodzaje nerwic i ich przyczyny?

4. Co to są psychozy i ich rodzaje?

5. Na czym polegają podstawowe reguły zdrowia psychicznego?

} imbecylizm /głupactwo/

---