Socjologia- nauka społeczna, której celem jest badanie i opisywanie różnych społeczeństw i grup ludzkich: do podstawowych przedmiotów analizy socjologicznej zalicza się m.in. procesy , zjawiska zachodzące w obrębie rzeczywistości społecznej, wszelkie przejawy i formy życia społecznego, struktury społeczne, zbiorowości , układy interakcji społecznych ( traktowanych jako czynnik konstruujący i podtrzymujący istnienie grup społecznych np. konformizm)

Działy Socjologii

- Socjologia empiryczna ( liczne socjologie szczegółowe)

- Socjologia teoretyczna

- Metodologia badań społecznych

- socjologia stosowana

Socjotechnika - zastosowanie wiedzy naukowej w celu uzyskania zamierzonego przekształcenia rzeczywistości społecznej, pożądanego zachowania grup czy jednostek-nastawienie na skuteczność)

- historia socjologii

Przedmiot Socjologii

1. Struktura społeczna czyli powtarzające się wzorce zachowań społecznych lub uporządkowanych związków między różnymi elementami systemem społecznego, mające byt niezależny ponad jednostkami lub grupami które w danym momencie zajmują w tych strukturach określoną pozycję (np. pozycje, statusy i role w rodzinie)

2. Wyobrażenia zbiorowe czyli znaczenia oraz sposoby poznawczego organizowania świata mające byt ponadjednostkowy, ciągły. Jednostki zaś podlegają socjalizacji do nich np. język

3. Działanie społeczne ( Weber) - Istnieją tylko jednostki i grupy wchodzące ze sobą w związki społeczne (np. interakcje pomiędzy przekonaniem a działaniem)

Inne nauki społeczne - interdyscyplinarność socjologii

Antropologia kulturowa -zajmuje się człowiekiem jako istotą wytwarzającą kulturę. Badając poszczególne kultury ( zwłaszcza kulturę społeczeństw pierwotnych) jej wytwory materialne , niematerialne, a także strukturę społecznego, porównując zebrane dane, dąży do skonstruowania uniwersalnej teorii funkcjonowania kultury

Ekonomia - Analizuje sposoby jak produkujemy, nabywamy i konsumujemy dobra, czyli bada relacje między produkcją , dystrybucją, wymianą i konsumpcją dóbr a porządkiem ekonomiczno-społecznego, odkrywa mechanizmy rozwoju gospodarczego oraz prawo rządowe ww. zjawiskami

Nauki polityczne - Analizują kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w społeczeństwie, procesy polityczne w różnych grupach, formy działania rządu

Psychologia: bada pozytywy i negatywy konsekwencje zachowania jednostek

Poznawanie Socjologii

1837 r. A. Conte ,kurs filozofii pozytywnej- jako pierwszy użył nazwy ,,socjologia''(łac. socius - stowarzyszony, towarzysz, gr logos- wiedza słowo nauka ), wcześniej używał nazwy ,, fizyka społeczna'' Jedyna nauka o społeczeństwie ( dynamika i statyka społeczna)

1892 r - E. Durkheim- pierwsze czasopismo socjologiczne -Rocznik socjologiczny, z podziałem na subdyscypliny socjologiczne

? Podstawowe regulatory życia społecznego ( wyraz naszej woli )

Prośba - świadomie lub podświadomie apeluje do pragnienia solidarności między członkami tej samej grupy - doskonalenie- etyka

Rozkaz - oparty na podporządkowaniu ( nierówność stosunków społecznych) - doskonalenie: polityka . ,,Dopóki jesteśmy pewni skuteczności naszego przekonywania i rozkazywania , nie odczujemy potrzeby wiedzy niezależnej od praktyki''

F. Zaniecki : konieczność powstawania socjologii ,,wymusiły''

1. Rozwój kapitalizmu: interes, ekonomia

2. Rozwój nauk matematyczno-fizycznych- wzorzec nauki

3. Badania historyczne i etnograficzne próby uogólnień

A. Gidens: Socjologia powstała jako próba zrozumienia głębokiej transformacji społeczeństw transcendencyjnych w nowoczesne. W miarę postępów tej transformacji jej zrozumienie staje się coraz ważniejsze

Podstawowa wiedza socjologiczna Earl Bubbie

1. Społeczeństwo istnieje sui genem

2. Istnieje możliwość naukowego badania społeczeństwa

3. Społeczeństwo tworzy się samo

4. Kultury różnią się od siebie w czasie i w przestrzeni

5. jednostek nie można oddzielić od społeczeństwa

6. Systemy mają swoje potrzeby

7. instytucje są konserwatywne

8. Wyjaśnienia socjologiczne są z natury deterministyczne

9. Paradygmaty kształtują nasze postrzeganie i rozumienie świata

10. Socjologia jest ideą , której czas nadszedł

Grupy społeczne

1. Przynajmniej trzech członków którzy mają określony rodzaj członkostwa, odpowiedni wzór fizyczny i moralny oraz wynikającą z tego członkostwa funkcję - rolę

2. identyczność czyli odrębność od innych grup i różnych zbiorowości

3. ośrodki skupienia

4. zadania i cele

5. organizację grupy utożsamioną ze strukturą , w której istotne są takie składniki jak : pozycja, rola i władza

Grupa społeczna - Zbiór przynajmniej dwóch osób o poczuciu wspólnej tożsamości między którymi dochodzi do strukturalnie uporządkowanych interakcji opartych na wspólnym zestawie oczekiwań co do zachowania partnera

Typy grup-

1. grupy pierwotne , wtórne

Grupy pierwotne - małe grupy których członkowie mają bliskie, osobiste i trwałe związki, stanowią podstawę społecznego rozwoju jednostki np. (rodzina). Silne zaangażowanie emocjonalne, trwałość

Grupy wtórne - większe grupy o określonym stopniu trwałości, grupa dążąca do wykonywania specyficznego zadania i nie wywierają trwałego wpływu na tworzące ją jednostki : słaba interakcja pomiędzy członkami grupy dotycząca głównie działań grupowych a nie potrzeb , pragnień czy problemów poszczególnych członków ( nie przejawiają chęci pogłębiania wiedzy na swój temat) np. grupa pracownicza

2. Grupy swoje ( ingroups)

My - oni

Grupa swoja MY- zbiorowość do której jednostka należy z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalności np. miejscowość)

Grupa obca ONI- zbiorowość do której jednostka nie należy i wobec której nie jest lojalna , zazwyczaj do niej jesteśmy nastawieni negatywnie, oparte często na stereotypach

3Grupy odniesienia- Wykorzystywana przez jednostki do formułowania opinii oraz porównywania i oceny własnych zachowań ( nie są w pełni grupami , raczej kategoria pomocnicza do określenia się jednostki)

Funkcje grupy odniesienia

- normatywna- określenie właściwych form zachowania ( rodzice uczą dzieci co wolno a czego nie wolno robić)

- porównawcza zapewnia wzór do naśladowania lub standard, według którego osądza się słuszność oczekiwań .Wyraża ona przez innych stosunki do jednostki ( służą za wzór naśladowania)

- audytoryjna - ocena stosowności zachowań jednostki ( okazuja aprobatę lub dezaprobatę wobec zachowań dzieci)

- styczność- fizyczna styczność zwiększa prawdopodobieństwo interakcji i wspólnych działań co powoduje powstanie grup ( badania stosunków społecznych pod względem bliskości zamieszkania)

- podobieństwo-wolimy wiązać się z osobami o podobnej charakterystyce społecznej

Normy grupowe - konformizm

Konformizm- zmiana zachowania lub poglądów ( opinii) danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażony naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób.

Czynniki kształtujące konformistyczne postawy i zachowanie

1. Cechy i skład grupy wywierającej nacisk

- stopień jednomyślności grupy

- wielkość grupy

- stopień kompetencji członków

- autorytet

- atrakcyjność grupy

2. Cechy zadania lub sprawy której dotyczy nacisk grupowy

- im mniej jasne jest zadanie tym skuteczniejszy nacisk

- im zadanie jest trudniejsze tym nacisk jest skuteczniejszy

3. Cechy osób na które wywierany jest nacisk

- płeć ( kobiety bardziej ulegają)

- inteligencja ( twórcza)

- zdolność abstrakcyjnego myślenia

- wysoka samoocena

- przekonanie o kompetencjach

- pozycja w grupie

Statusy i role

Status społeczny- pozycja w obrębie struktury społecznej ( Weber : status jako rzeczywiste dążenie do uzyskania społecznego poważania - prestiż)

Status dominujący główny status o dużym znaczeniu dla interakcji społecznych i tożsamości społecznej jednostki

Status przypisany status nadany jednostce przez społeczeństwo lub grupę , bez jej specyficznego wkładu , na podstawie cech , nad którymi ma małą kontrolę

Status osiągany pozycja społeczna która zależy od cech nad którymi jednostka sprawuje pewną kontrolę

Rola społeczna- wzory zachowań prawa i obowiązki określone jako właściwe dla danego statusu

Style kierowania grupami

1. styl autokratyczny

- kierownik określał cele grupy i czynności ich realizacji

- członkowie grupy nie brali udziału w podejmowaniu decyzji

-kierownik nie wyjaśniał decyzji

- członkowie grupy znali tylko zadania cząstkowe i nie wiedzieli czemu one służą

- nikt nie miał wpływu na to , co będzie robił

- kierownik wydawał rozkazy i polecenia

- oceny formułowane przez kierownika zarówno pozytywne , jak i negatywne były arbitralne ( bezwzględne w naruszaniu swego zadania i nie były uzasadniane)

- kierownik nie brał udziału w pracach grupy

- kierownik częściej stosował kary niż nagrody

Styl autokratyczny - wyniki

- poziom zadania : wysoki, ilość wykonanej pracy - najwyższa, jakość - gorsza

- postawa wobec pracy - agresja lub apatia

- postawa wobec uczestników - konkurencja, szukanie kozła ofiarnego

- postawa wobec przywódcy - posłuszeństwo

- kierownik wychodzi - praca ustaje

- ,,duch'' grupy - niski poziom jedności , napięcia

- reakcja na problemy - obwinianie innych

2. styl demokratyczny

- kierownik zachęcał do podejmowania decyzji co do celów grupy i środków realizacji

- w przypadku trudności nie oceniał, ale proponował alternatywne rozwiązani, a grupa decydowała o wyborze

- grupa decydowała o podziale czynności

- kierownik udzielał pochwał i nagan oceniając obiektywnie , często z uzasadnieniem faktograficznym

- kierownik pracował razem z grupą, lecz sam nie wykorzystał czynności \

Styl demokratyczny- wyniki

- poziom zadania _ umiarkowany, ilość wykonanej pracy mniejsza, ale wysoka jakość i oryginalność produktów

- postawa wobec pracy - zainteresowanie

- postawa wobec pracowników - przyjacielskie, otwarte, na współpracę

- postawa wobec przywódcy- przyjaźń

- kierownik wychodzi - praca trwa nadal

- ,,duch'' grupy - wysoki stopień jedności (częściej używano `'My'' niż `'ja''), odprężenie

- reakcja na problemy - zorganizowane atakowanie problemów

3. Styl Liberalny

- kierownik pozostawiał swobodę co do decyzji indywidualnych i grupowych

- rola kierownika ograniczała się do minimum np. dostarczał materiał do pracy

- kierownik nie uczestniczył w pracach

- informacji udzielał tylko wtedy , gdy grupa o to poprosiła

- unikał komentarzy na temat grupy

Styl liberalny - wyniki

- uczestnicy chcieli się bawić a nie pracować

- ilość wykonanej pracy najmniejsza i najgorszej jakości

- tworzyła się nieformalna struktura o charakterze autorytarnym

R o d z i n a- stosunkowo trwała grupa społeczna złożona z jednostek powiązanych przez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję

Pokrewieństwo- złożony system stosunków , w którym jednostki są wzajemnie ze sobą powiązane w ramach złożonej, wzajemnie sprężonej i rozgałęzionej struktury ( sieć stosunków społecznych, której głównym elementem jest rodzina)

Typy rodzin

Rodzina nuklearna- składa się z dwóch dorosłych osób różnej płci , które utrzymują się ze sobą społecznie , usankcjonowany związek seksualny , oraz ich własnych lub adoptowanych dzieci ( problem rodziny z jednym z rodziców, rodziny bezdzietne, związki partnerskie par homoseksualnych- funkcjonalny odpowiednik małżeństwa )

1. Rodzina nuklearna określająca orientację życiową - rodzina w której przychodzimy na świat i mamy status dziecka a członkowie tej rodziny wpływają na naszą podstawową orientację życiową

2. Rodzina nuklearna zapewniająca prokreację ( rodzina małżeńska) - rodzina, którą zakładamy wstępując w związek małżeński i w jakiej mamy status dorosłego

Większość należy do dwóch typów rodzi , co powoduje konieczność zachowania równowagi między oczekiwaniami i obowiązkami - (Sandwich generation - pokolenie kanapkowe)

Rodzina poszerzona - rodzina spokrewniona - rodzina składająca się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych opartych na więzi rodzice- dziecko i obejmujące również stosunki między rodzeństwem

Rodzina poligamiczna składa się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych i związanych węzłem małżeńskim

1. Poliandria - kobieta może mieć dwóch lub więcej mężów

2. poligynia - mężczyzna może mieć kilka żon

Reguły wyboru partnera

1. Egzogamia - wskazuje kategorie osób , jakich nie można zaakceptować w związku małżeńskim ( lub seksualnym) np. zakaz kazirodztwa

2. Endogamia - określa kategorie osób , z którymi małżeństwo nie tylko dozwolone ale i popierane ( podobna charakterystyka społeczna)

Pole wybieralności - w wyniku połączenia reguły egzogamii i endogamii powstaje zespół usankcjonowanych społecznie potencjalnych partnerów

Praktyki związane z wyborem partnera

1. Małżeństwo przez pojmanie

2. Małżeństwo przez zakup- posag panny młodej lub opłata za żonę

3. Małżeństwo przez umowę rodzin- młodzi nie powinni podejmować tak ważnej społecznie decyzji

4. Małżeństwo za zgodą obu stron ( małżeńskie zaloty)- decyzja należy do dwóch jednostek

Typy związków małżeńskich

1. monogamia- małżeństwo jednego mężczyzny z jedną kobietą w określonym czasie najlepiej dostosowany do podobnej liczby kobiet i mężczyzn - każdy ma szanse)

2. poligamia - poliandria ( rzadkie)

3. poligynia - najbardziej preferowane społecznie, ale wymaga bogactwa i wysokiego statusu społecznego )\

4. Małżenstwo grupowe

System ustalania pochodzenia

* Pokrewieństwo unilinearne - ustalamy swoje pochodzenie tylko w linii jednego z rodziców ( własność, nazwisko itd.) a) pochodzenie patrylinearne - opiera się na linii męskiej

b) pochodzenie matrylineralne - opiera się na linii żeńskiej

* Pochodzenie nieunilinearne - uwzględnia się zarówno męskich jak i żeńskich przodków

Wzory wyboru miejsca zamieszkania ( pomoc tymczasowa , bezpieczeństwo , zależności)

1. Zamieszkanie panty lokalne :dwoje ludzi po ślubie osiada w miejscu zamieszkania mężczyzny lub w jego pobliżu

2. Zamieszkanie matrylokalne : para małżeńska rozpoczyna wspólne życie w miejscu zamieszkania kobiety lub w jego pobliżu

3. Zamieszkanie bilokalne : nowa rodzina może wybrać zamieszkanie z jedną z rodzin lub w pobliżu

4. Zamieszkanie neolokalne- swobodne i niezależne

Modele władzy w rodzinie

1. Patryriachat - dominująca rola mężczyzn

2. Matriarchat- dominująca rola kobiey

3. Egalitantyzm - oboje małżonkowie

Uniwersalne funkcje rodziny

- uregulowanie życia seksualnego

- wymiana członków społeczeństwa

- socjalizacja ( reprodukcja społeczna i kulturowa)

- umiejscowienie społeczne - statusy

- intymność i partnerstwo- wsparcie emocjonalne

Dysfunkcje życia rodzinnego

- podporządkowanie kobiet

- przemoc w rodzinie

- trwanie istniejących podziałów społecznych

- deprecjacja odmiennych stylów życia ( późne zamażpójście ,kariera a dzieci)

Znaczenie miłości romantycznej

- wsparcie emocjonalne

- rozluźnienie więzi z rodzicami skłania do małżeństwa

- stanowi formę społecznie zaakceptowaną potrzeb emocjonalnych i seksualnych

Rozpad małżeństwa ( rozwody)

Przyczyny :

- nacisk na szczęście i samorealizację - brak satysfakcji

- ruchliwość geograficzna - rozluźnienie więzi

- aktywność zawodowa kobiet

- akceptacja społeczna

Kto się rozwodzi :

- wczesny związek ( przed dwudziestym rokiem życia i ciąża)

- klasa robotnicza

- kolejny rozwód

- ruchliwość społeczna - utrata stabilnego wpływu środowiska

- mieszkańcy miasta częściej niż mieszkańcy wsi

Megatrendy

Główne kierunki zmian kontekstu naszego życia

Od społeczeństwa przemysłowego Do społeczeństwa informacyjnego

- podstawa społeczeństwa to tworzenie i rozpowszechnianie informacji

- spadek trudności w przemyśle

- wzrost zatrudnienia w dziedzinie analizy i przekazywanie informacji

- firmy informatyczne są ,,mózgochlonne'' a nie ,,energochłonne''

- wartość produktu - wartość a nie praca manualna

-nowe bogactwo naturalne = informacja

- zindywidualizowane informacje dostarczone wprost do domu

-mikrokomputeryzacja - mniejsze znaczenie sprawności zawodowej luźne wymaganie dla inżynierów i kadry kierowniczej

- dehumanizacja pracy - mniejszy udział osobistej inicjatywy, mniejsza osobista odpowiedzialność, mniejsza wartość kontaktów z ludźmi

- możliwość pracy w domu - szansa dla kobiet i osób niepełnosprawnych

- konieczność nieustannego kształcenia się

- znika potrzeba specjalizacji zawodowej - potrzebna wiedza ogólna, duża zdolność adaptacji

Od technologii siłowej do ultra technologii

- rozwój dwukierunkowy : nowej wyrafinowanej technologii towarzyszy społeczna reakcja kompensacyjna( ludzie lgną do siebie)

---