Temat : Ochrona radiologiczna
Ochrona radiologiczna to ochrona przed promieniowaniem jonizującym, czyli zarówno przed promieniowaniem cząsteczkowym (alfa, beta, neutronowe), jak i promieniowaniem elektromagnetycznym .Spośród wielu źródeł promieniowania elektromagnetycznego wyróżnia się przede wszystkim promieniowanie gamma i promieniowanie rentgenowskie.
Ochrona radiologiczna obejmuje całość zagadnień związanych z ochroną ludzi i środowiska przed szkodliwym działaniem promieniowania jonizującego. Na ochronę radiologiczną składają się :
przepisy prawne,
system kontroli,
metodyka podczas postępowanie podczas awarii,
szkolenia i profilaktyka
Oba rodzaje promieniowania, których istota jest wysyłanie energii, w przypadku promieniowania jonizującego w postaci strumieni cząstek alfa, beta i gamma albo w przypadku promieniowania elektromagnetycznego w postaci fal elektromagnetycznych, są szkodliwe dla ludzi i dla środowiska.Stopień ich szkodliwości zależy od ich energii, od rodzaju, zasięgu i czasu oddziaływania promieniowania, a także od osobniczej wrażliwości organizmu na promieniowanie. Z pośród trzech postaci strumieni cząstek pojawiających się przy jonizacji atomów-alfa, beta i gamma, w przypadku promieniowania jonizującego, najpoważniejsze zagrożenia wiążą się z promieniowaniem gamma. Promieniowanie gamma z łatwością przenika przez żywe organizmy. Cząstki alfa pokonują w powietrzu niewielkie odległości i są zatrzymywane przez okrywające tkanki roślin i zwierząt. Może je zatrzymywać zwykła kartka papieru .Cząstki beta mogą już przenikać do tkanek organizmów na głębokość kilku centymetrów i może je zatrzymać cienka blacha metalowa. Większe dawki promieniowania gamma mogą wywoływać mutację, tzn. trwałą dziedziczną zmianę właściwości organizmu, w obrębie genu wywołanej mutagenami. Bardzo podobne do promieniowania gamma oddziaływanie na organizmy mają promienie x. Wyróżniamy dwa rodzaje biologicznych skutków promieniowania jonizującego:
somatyczne, które występują bezpośrednio w napromieniowanych organizmach żywych,
genetyczne- pojawiają się u potomstwa na skutek napromieniowania komórek rozrodczych.
Somatyczne skutki promieniowania jonizującego dzieli się następnie, zależnie od stopnia popromiennego uszkodzenia organizmu , na:
skutki wczesne lub ostre, które pojawiają się po kilku dniach , w ciągu paru tygodni lub miesięcy,
skutki późne, które mogą się ujawniać przez wiele miesięcy a nawet lat, a objawy uszkodzeń organizmu na skutek promieniowania mogą występować do końca życia.
Ochrona radiologiczna jest to ogół środków podejmowanych dla ochrony środowiska, a zwłaszcza dla ochrony człowieka, zwierząt gospodarskich i żywności przed promieniowaniem jonizującym. Ochrona radiologiczna obejmuje swym zakresem przede wszystkim pracowników, stykających się ze źródłami promieniowania jonizującego. Polega ona na stosowaniu zespołu różnorodnych środków takich jak: osłon źródeł promieniowania(np. mury betonowe, płyty ołowiane, warstwy wody), odzież ochronnej ( n. fartuchy tzw.. gumy ołowianej), racjonalnego odżywiania się, stałej kontroli dawek promieniowania otrzymywanych przez ludzi( w tym badanie krwi, prześwietlenie kości).
Unieszkodliwianie odpadów to również zakres ochrony radiologicznej.
Poziom promieniowania niejonizującego oraz stopień jego częstotliwości to podstawowe czynniki, które wpływają na stopień szkodliwego oddziaływania elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na organizm. Niebezpieczne elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące może być powodowane w szczególności przez:
pola elektromagnetyczne, występujące w otoczeniu stacji i linni elektromagnetycznych( o częstotliwości 50 Hz),
pola elektromagnetyczne występujące w otoczeniu anten telewizyjnych i radiokomunikacyjnych oraz urządzeń radionawigacyjnych, w otoczeniu urządzeń wielkiej częstotliwości stosowanych do celów przemysłowych, medycznych i naukowych(w zakresie częstotliwości 0,1 - 300 000 MHz
Na skutek elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego mogą wystąpić dwojakiego rodzaju objawy, nazywane jako efekt termiczny i efekt nietermiczny. Efekt termiczny polega na podwyższeniu temperatury ciała, natomiast efekt nie termiczny charakteryzuje się spowodowaniem zaburzeń czynnościowych niektórych układów organizmu, w szczególności układu nerwowego, krwiotwórczego, hormonalnego i sercowo-naczyniowego. Zaburzenia powyższe mogą objawiać się ogólnym osłabieniem, zaburzeniem snu, osłabieniem pamięci, zawrotami bólami głowy. Efekt termiczny wywoływany jest promieniowaniem występującym w najbliższym otoczeniu źródła elektromagnetycznego jak również w miejscu eksploatacji urządzeń. W różnych krajach przyjmowane są różne wartości promieniowania elektromagnetycznego. W Polsce przepisy prawa ochrony środowiska uwzględniają promieniowanie niejonizujące w postaci pól elektromagnetycznych:
o częstotliwości 50 Hz, wytwarzanych w szczególności przez stacje i linie elektromagnetyczne,
częstotliwościach od 0,1 do 3000 Mhz, wytwarzanych w szczególności przez urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne.
Promieniowanie jonizujące, jak i elektromagnetyczne mogą być spowodowane w sposób naturalny, docierające z Kosmosu bądź ze skorupy ziemskiej tj. wywoływane wyładowaniami atmosferycznymi lub związane z promieniowaniem Słońca i galaktyki. Tego rodzaju promieniowanie nie jest przedmiotem ochrony prawnej środowiska.
Przedmiotem ochrony prawnej środowiska, są działania człowieka polegające w szczególności na wytwarzaniu, przewarzaniu , stosowaniu i transporcie substancji promieniotwórczych, materiałów jądrowych, eksploatacji urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne .Eksport i tranzyt materiałów jądrowych są przedmiotem ścisłej współpracy międzynarodowej, która ma za cel ustanawianie odpowiednich konwencji międzynarodowych i przestrzeganiu ich postanowień.
Centralnym organem administracji rządowej w Polsce w sprawach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej objętych prawem atomowym jest Prezes Państwowej Agencji Atomistyki.Ustawa - prawo atomowe określa działalność z zakresie pokojowego wykorzystania energii atomowej, uwzględniając w tej działalności potrzeby przeciwdziałania zagrożeniom powodowanym przez promieniowanie jonizujące, którego źródłem mogą być materiały jądrowe, odpady promieniotwórcze, wypalone paliwo jądrowe, a także sztuczne źródła tego promieniowania. Ustawa ta wskazuje organy właściwe w sprawach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, a także ustala zasady odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe .Ustawę tę stosuje się również do działalności wykonywanej w warunkach zwiększonego narażenia na naturalne promieniowanie jonizujące. Wykonywanie działalności w zakresie pokojowego wykorzystania energii atomowej oraz działalności wykonywanej w warunkach zwiększonego narażenia na naturalne promieniowanie jonizujące jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zastosowano określone w przepisach środki zapewniające bezpieczeństwo i ochronę życia oraz zdrowia ludzi, a także bezpieczeństwo mienia i ochronę środowiska. Podstawowym instrumentem ochronnym służącym celom ochrony radiologicznej lub bezpieczeństwa jądrowego jest decyzja administracyjna w sprawie udzielenia zezwolenia na działalność związaną z wykorzystaniem energii atomowej, wydawana przez właściwy organ administracji publicznej do spraw bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, głównie przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Zezwolenie jest wymagane na następujące rodzaje działalności:
wytwarzanie, przetwarzanie, obrót, składowanie i stosowanie materiału jądrowego,
budowę, rozruch, eksploatację lub likwidację obiektu jądrowego,
budowę i eksploatację składowisk odpadów promieniotwórczych,
produkowanie i stosowanie urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze,
produkowanie i stosowanie urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące.
Przygotowanie transportu i transport materiałów jądrowych oraz źródeł i odpadów promieniotwórczych powinien się odbywać przy uwzględnieniu zagrożenia dla ludzi i środowiska a także musi spełniać wymogi obowiązujące w transporcie materiałów niebezpiecznych.Postój pojazdu z materiałem promieniotwórczym, oznaczonego nalepkami ostrzegawczymi z napisem PROMIENIOWANIE , może się odbywać, niezależnie od znaków drogowych, tylko w miejscach położonych w odległości co najmniej 300 m od :budynków przeznaczonych do przebywania osób, miejsc użyteczności publicznej, mostów, wiaduktów, tuneli i torów kolejowych, oraz zbiorników wodnych naturalnych lub sztucznych, rzek i ścieków.
Odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe oznacza odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu albo w środowisku spowodowaną promieniotwórczym, toksycznym, wybuchowym lub innym działaniem materiału jądrowego i jego produktów rozszczepienia.
Zarządzeniem Prezesa PAA wprowadzono obowiązek sporządzania planu ustalającego postępowanie w razie nadzwyczajnych zagrożeń w obiekcie jądrowym, kreślony terminem plan awaryjny. Plan awaryjny ma na celu przeciwdziałanie wydarzeniom nadzwyczajnym w obiekcie jądrowym, a w razie ich wystąpienia-ograniczenie skutków tych wydarzeń, mogących zagrażać ludziom i środowisku.
BIBLIOGRAFIA
R. Paczuski. Prawo Ochrony Środowiska Oficyna Wydawnicza Branta
Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych sporządzona w Wiedniu i Nowym Jorku dnia 3 marca 1980 r.(Dz.U.z 1989 r.zał.do Nr 17,poz.93),
Konwencja o wczesnym powiadamianiu o awarii jądrowej, przyjęta w Wiedniu dnia 26 września 1986 r.( Dz.U. z 1988 r.Nr 31, poz. 217),
Konwencja o pomocy w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiologicznego, przyjęta w Wiedniu dnia 26 września 1986 r.( Dz.U. z 1988 r. Nr 31, poz.219)
Konwencja wiedeńska o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową, sporządzona w Wiedniu dnia 21 maja 1963 r.(Dz.U. z 1990 r.Nr 63, poz.370 i poz.371)
Ustawa z dnia 29 listopada 2000 roku-Prawo atomowe
R. Paczuski „ Prawo Ochrony Środowiska ”Oficyna Wydawnicza Branta s.345
R. Paczuski „ Prawo Ochrony Środowiska ”Oficyna Wydawnicza Branta s.346
przepisy uoś rozdziału 9-ochrona przed promieniowaniem(dział II,art.59-63), przepisy wykonawcze uoś; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 listopada 1980 r. w sprawie szczególnych zasad ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym szkodliwym dla ludzi i środowiska(Dz.U.Nr 25,poz.101)
Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych , sporządzona Wiedniu i Nowym Jorku w dniu 3 marca 1980 r., konwencja o wczesnym powiadamianiu o awarii jądrowej , przyjęta w Wiedniu dnia 26 września 1986 r., konwencja o pomocy w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiologicznego przyjęta w Wiedniu dnia 26 września 1986 r., konwencja wiedeńska o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową, sporządzona w Wiedniu dnia 21 maja 1986 r.
Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r.-prawo atomowe
art.1 ust.1 pkt.1 i ust.3 oraz art.3 prawa atomowego
art.21 ust.1 pr.atom.
art. 4 i art. 14-19 pr.atom
art.30 ust.2 pr.atom.
art.36-42 pr.atom.
art.4 ust.4 pr.atom
.