2010.10.20

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. nr 60, poz. 625)

Załącznik nr 2

Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zgłaszania i zwalczania”

1) pryszczyca (Foot and mouth disease - FMD);

2) pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej (Vesicular stomatitis);

3) choroba pęcherzykowa świń (Swine vesicular disease - SVD);

4) księgosusz (Rinderpest);

5) pomór małych przeżuwaczy (Peste des petits ruminants - PPR);

6) zaraza płucna bydła (Contagious bovine pleuropneumonia - CBPP);

7) choroba guzowatej skóry bydła (Lumpy skin disease - LSD);

8) gorączka doliny Rift (Rift valley fever);

9) choroba niebieskiego języka (Bluetongue);

10) ospa owiec i ospa kóz (Sheep pox and goat pox);

11) afrykański pomór koni (African horse sickness);

12) afrykański pomór świń (African swine fever - ASF);

13) klasyczny pomór świń (Clasical swine fever - CSF, Hog cholera);

14) grypa ptaków (Avian influenza);

15) rzekomy pomór drobiu (Newcastle disease - ND);

16) wścieklizna (Rabies);

17) wąglik (Anthrax);

18) gruźlica bydła (Bovine tuberculosis);

19) bruceloza u bydła, kóz, owiec i świń (B. abortus, B. melitensis, B. suis);

20) enzootyczna białaczka bydła (Enzootic bovine leucosis - EBL);

21) przenośne gąbczaste encefalopatie przeżuwaczy (Transmissible spongiform encephalopathies of ruminants - TSE);

22) zgnilec amerykański pszczół (American foulbrood);

23) (uchylony);

24) zakaźna martwica układu krwiotwórczego ryb łososiowatych (Infectious haematopoietic necrosis - IHN);

25) zakaźna anemia łososi (Infectious salmon anaemia - ISA);

26) wirusowa posocznica krwotoczna (Viral haemorrhagic septicaemia - VHS);

27) krwotoczna choroba zwierzyny płowej (Epizootic haemorrhagic disease of deer - EHD);

28) bonamioza (Bonamia ostreae);

29) marteilioza (Marteilia refringens);

30) bonamioza (Bonamia exitiosa);

31) perkinsoza (Perkinsus marinus);

32) mikrocytoza (Microcytos mackini);

33) zespół Taura (Taura syndrome);

34) choroba żółtej głowy (Yellowhead disease);

35) zespół WSS (White Spot Syndrome);

36) zakażenie herpeswirusem koi (Koi herpes virus - KHV);

37) epizootyczna martwica układu krwiotwórczego (Epizootic haematopoietic necrosis - EHN);

38) zakaźny zespół owrzodzenia (Epizootic ulcerative syndrome - EUS).

Choroby nigdy nie notowane w Polsce:

1. pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej (Vesicular stomatitis);

2. pomór małych przeżuwaczy (Peste des petits ruminants - PPR);

3. choroba guzowatej skóry bydła (Lumpy skin disease - LSD);

4. gorączka doliny Rift (Rift valley fever);

5. choroba niebieskiego języka (Bluetongue);

6. afrykański pomór koni (African horse sickness);

7. afrykański pomór świń (African swine fever - ASF);

8. influenza drobiu (Fowl plague)

Księgosusz, s. Pestis

• Pestis bovina

• Cattle plague

• Peste bovine

• Rinderpest

• Czuma krupnogo rogatogo skota

Ostra, wirusowa, bardzo złośliwa choroba zwierząt parzystokopytnych, głownie bydła i bawołów, którą charakteryzuje gorączka, wiremia, wybroczyny oraz zapalenie dyfteroidalno-martwicowe błony śluzowej przewodu pokarmowego i układu oddechowego.

Występowanie

• Zachodnia Afryka

• Wschodnia i południowa Azja

• Ostatni przypadek w Polsce - 1926r.

• W latach 80-tych rejestrowano ogniska w: Arabia Saudyjska, Somalia, Liban, Iran, Syria, Egipt, Etiopia, Ghana, Indie, Jemen, Kenia, Mali, Niger, Nigeria, Tanzania, Uganda

W latach 1962-1976 prowadzono w Afryce program kontroli tego zakażenia.

Najbardziej niebezpieczna choroba zaraźliwa bydła, największe straty w hodowli - zachorowalność do 100%, śmiertelność do 90%.

Na zakażenia wrażliwe są oprócz bydła także owce i kozy, świnie oraz antylopy, bydło afrykańskie i dzikie świnie.

Etiologia: Morbiliwirus

Z rodziny Paramyxoviridae

Spokrewniony z:

• CVD

• Wirusem nosówki fok

• EMP - Morbiliwirus pneumonii koni - bardzo niebezpieczny dla ludzi

• PPPV - wirus pomoru małych przeżuwaczy

Cechy czynnika zakaźnego:

• RNA

• 120 - 300nm

• Namnaża się na zarodkach kurzych oraz komórkach nerki bydlęcej wywołuje CPE

• Indukuje ciałka wtrętowe typu B Cowdry

• Łatwo ulega atentacji poprzez wielokrotne pasaże przez sztuczne hodowle - produkcja szczepionki

• Mało oporny na czynniki środowiskowe

• W pomieszczeniach, w warunkach Afryki zakaźny jest przez 3 dni

• Wrażliwy na gnicie

• Stabilny w pH 7,2-7,9

• Ginie natychmiast w temp. 56^oC i pod wpływem klasycznych środków dezynfekcyjnych zawierających rozpuszczalniki tłuszczowe

• Niskie temperatury oraz zamrażanie konserwują go przez 2-3 lata

Źródła zakażenia:

• Nowe epizootie wybuchały po wprowadzeniu zwierząt chorych i ich bezpośrednim kontakcie ze zwierzętami zdrowymi

• Najniebezpieczniejszym źródłem zarazka są zwierzęta wkrótce po przebyciu księgosuszu

• 3 tyg. po przechorowaniu brak szewstwa - immunitas sterilisans

• Zakażenie pośrednie - możliwe, ale nie odgrywa praktycznej roli

Wrota zakażenia:

• Droga aerogenna na odległość do 100m

• Poprzez spojówki

• Brak zakażenia alimentarnego

• Na terenach endemicznych rozprzestrzenia się powoli, głownie u młodych zwierząt z przerwami 3-4 miesięcznymi

Patogeneza

• Okres inkubacji zwykle 2-6 dni zwykle do 15 dni

• Błona śluzowa górnych dróg oddechowych i płuca -> krew (wiremia) -> namnażanie się w monocytach

• Najwyższe miano wirusa we krwi w czasie gorączki, które spada 2-7 dnia - postać ostra

• Wirus przechodzi do wszystkich płynów i tkanek, głownie do:

• Tkanki limfatycznej, śledziony, płuc i bł. Przewodu pokarmowego powodując ogniska martwicy rozpływanej prowadzące do rozległych owrzodzeń, na obwodzie których wydziela się włóknik i tworzą się charakterystyczne błony rzekome

• Po ok. 2 dniach zmiany zapalne przewodu pokarmowego - ciągła biegunka, silne odwodnienie, zapaść krążeniowa co prowadzi do śmierci

Dochodzenie epizootyczne:

1. Wywiad epizootyczny: ustalenie źródła zakażenia co dotyczy głównie przemieszczeń zwierząt z terenów zapowietrzonych

2. Badanie kliniczne:

1. Okres inkubacji 2-6 dni lub dłużej

2. Nagły wzrost temp. Do 41^oC, niepokój, zaparcie i suchość śluzawicy

3. 1-2 dzień - wypływ z nosa i worków spojówkowych, brak przezywania, światłowstręt, pragnienie, nastroszenie włosa

4. 2-3 dzień - zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej i innych naturalnych otworów ciała

5. 3-4 dzień - szczyt gorączki - spada po pojawieniu się biegunki - silna krwawa lub z domieszką bł. Rzekomych, objawy kolkowe, przyspieszone tętno, oddechy i kaszel

3. Zmiany AP:

1. Zwłoki zwierząt bardzo wychudzone i odwodnione, włos nastroszony, bł. Śluzowe silnie zaczerwienione z ogniskami martwicy powierzchownej w postaci złogów koloru szaro-żółtego, po odsłonięciu owrzodzenia złogi włóknika

2. W księgach wybroczyny i ogniska dyfteroidalno-martwicowe, jelito cienkie - zapalenie krwotoczne z ogniskami martwicy, podobnie w jelicie grubym

3. Obraz histopatologiczny - meningoencephalitis lymphocytaria non purulenta

4. Badania laboratoryjne:

1. Izolacja wirusa na komórkach nerki cielęcia, śledziony lub węzłów chłonnych z leukocytów pochodzących z odwirowania pełnej krwi

2. Identyfikacja antygenu - IF, ID, IPMA, PCR pochodzącego ze śledziony lub węzłów chłonnych po około 10 dniach od gorączkowania lub zmian nekrotycznych pyska

3. Badanie serologiczne - SNT (1-4 tyg.), IF, ELISA

4. Badanie histopatologiczne - wewnątrzplazmatyczne i wewnątrzjądrowe ciałka wielojądrowe (?) obecne w komórkach nabłonka

5. Rozpoznanie różnicowe:

1. BVD-MD

2. BHV-1 i BHV-5

3. FMD

4. Choroba Jembrana

5. Ostra kokcydioza

6. Ostre robaczyce

7. Zatrucia arsenem

Postępowanie przeciwepizootyczne

Leczenie zabronione. Chore zwierzęta należy poddać bezkrwawemu ubojowi i utylizacji.

Profilaktyka ogólna:

• Przestrzeganie rygorów sanitarnych:

• Zakaz importu zwierząt

• Zakaz importu mięsa mrożonego i innych produktów z krajów zapowietrzonych (12 m-cy)

• Szczepienia kordonowe w pasie 30-50km

• Izolacja od dzikich przeżuwaczy

Profilaktyka swoista:

• Jedynie w krajach z enzootycznie występującą chorobą

• Szczepionka atentowana - oparta na 90 pasażach na komórkach nerki cielęcia

• Odporność siarowa 5-6 m-cy

• Szczepienia dwukrotnie w odstępie 6-12 m-cy

• Odporność poszczepienna utrzymuje się przez okres do 8 lat

Zaraza płucna bydła (mykoplazmoza)

• Contagious bovine pleuropneumonia (CBPP)

• Peripneumonia

• Pleuropneumonia contagiosa novum

Choroba zakaźna wywołana przez Mycoplasma mycoides var. mycoides, która przebiega wśród objawów krupowego zapalenia płuc i surowiczo-włóknikowego zapalenia opłucnej.

Występowanie:

• W Europie zlikwidowana na początku XX w., choć endemicznie występuje w Hiszpanii, Portugalii, Włoszech

• Obecnie stacjonarnie stwierdzana w Afryce, Azji, Ameryce płd.

• W Polsce ostatni przypadek kliniczny w 1936r.

Etiologia:

Mycoplasma mycoides var. mycoides

• W 1898r. - Nocard i Roux uzyskali hodowlę na zwierzętach doświadczalnych, a potem na pożywkach bezkomórkowych z dodatkiem surowicy i 5% CO₂

• Wielkość 0,1-0,3 um

• Wywołuje hemolizę

• Występują w 2 antygenowo pokrewnych formach:

• LC (patogenna dla owiec i kóz)

• SC (izolowane ze stawów cieląt i wymion krów)

• Wrażliwy na „zwykłe” środki dezynfekcyjne

• Wrażliwy na czynniki środowiskowe

• W tkankach przeżywa do 10 dni

• W temp. 4-6^oC do 3 miesięcy

Źródła zakażenia

1. Wrażliwość gatunkowa

1. Bydło, bizony, yaki

2. Renifery, antylopy

3. Rzadziej owce i kozy (tu przebieg z objawami polyarthritis, mastitis i pneumonii)

2. Pierwotne źródła zakażenia:

1. Zwierzęta chore

2. Nosiciele, ozdrowieńcy

3. „Cartier animale” - obszary enzootyczne

3. Wtórne źródła zakażenia:

1. Zanieczyszczona pasza

2. Ściółka

3. Sprzęt

4. Siewstwo

1. W okresie bakteriemii

2. Wydychane powietrze, wydzielina z nosa

3. Mocz

4. Mleko

Wrota zakażenia: drogi oddechowe, droga ……….., zakażenia kropelkowe.

Patogeneza:

Początkowo zmiany zapalne w oskrzelikach -> tkanka międzypłatowa -> obrzęk, zakrzepica naczyń, ogniska martwicowe -> miąższ płuc -> krupowe zapalenie z ogniskami martwicy -> otorbienie tkanką łączną - sekwestry -> okresowe pękanie i wysiew

Dochodzenie epizootyczne

Okres inkubacji 2-4 do 6 tyg.

Objawy kliniczne

• U wrażliwego bydła objawy już po 10-14 dniach

• Wzrost temperatury do 42 ^oC

• Kaszel początkowo suchy, bolesny i rzadki przechodzący w wilgotny i częsty

• Objawy ogólne- obrzęki

• Objawy zapalenia płuc i opłucnej (wypuk i wysłuch)

• Łokcie na boki

• Odgięta głowa

• Po wysiłku oddech utrudniony (chrząka, kaszle)

Objawy kliniczne u cieląt

• Tropizm do płuc nie jest ogólną zasadą

• Zakażone cielęta uwidaczniają zakażenie zwykle jako obrzęki stawów

Współistnienie objawów płucnych u dorosłych i stawów u młodych zwierząt powinno służyć do podejrzenie CBPP.

Diagnostyka

• Wydzieliny, płyn wysiękowy. Pośmiertnie tk. Płucna

• Serologia, ELISA, PCR, OWD, ID, IFA, FA, immunoblotting

Rokowanie

Zachorowalność 100%

Śmiertelność 30-50% (na terenach enzootii różna)

Różnicowanie

• Pastereloza - zespół oddechowy

• Posocznica krwotoczna

• Nietypowe postacie pomoru bydła

• Traumatyczne zapalenie osierdzia

• Choroby przewlekłe:

• Ropnie, torbiele wodne w jamie piersiowej

• Actinobacillus

• Gruźlica - tylczak

Postępowanie

• Stamping uot - w krajach wolnych od CBPP

• Zakaz obrotu zwierząt z krajów enzootycznie zapowietrzonych

• Okres kwarantanny - 180 dni (długie nosicielstwo)

• Ujemne 2x badanie OWD w odstępie 3-4 tyg.

• W Polsce postępowanie reguluje rozporządzenie z września 2007: kwarantanna, ubój zwierząt zakażonych i narażonych, ograniczenia ruchu, nie leczymy

• W krajach enzootycznych - leczenie: tyrozyna, tiamulina, chloramfenikol oraz profilaktyka: czyszczenie, dezynfekcja, ograniczenie stresu, likwidacja nosicieli, szczepienie (szczep T1 żywe lub zabite)