cwiczenia 6, Notatki Europeistyka Studia dzienne

ĆWICZENIA 6

NARZĘDZIA ANALIZY DEMOGRAFICZNEJ

I. NARZĘDZIA ANALIZY DEMOGRAFICZNEJ

1. WSKAŹNIKI DYNAMIKI (INDEKSY)

- relacje tego samego zjawiska w dwóch różnych momentach (okresach) w ramach tej samej populacji (np. zmiany liczby ludności w roku x w porównaniu do roku y)

2. WSKAŹNIKI STRUKTURY

- powstają podzielenia części składowej przez całą zbiorowość

3. WSKAŹNIKI będące relacją dwóch różnych, ale logicznie ze sobą powiązanych zbiorowości

4. MIERNIKI NATĘŻENIA

- podzielenie liczby interesujących faktów przez liczebność zbiorowości, której te fakty dotyczą

- wyrażają stosunek liczby określonych faktów (inaczej zdarzeń demograficznych) do średniej liczby ludności, określającej liczebność badanej zbiorowości, w której zachodzą określone zdarzenia

OGÓLNY WZÓR NA DOWOLNY WSPÓŁCZYNNIK DEMOGRAFICZNY

, gdzie

W - współczynnik demograficzny

F- ogólna liczba faktów (zdarzeń) demograficznych w danej zbiorowości

- średnia liczba ludności badanej zbiorowości

C - constans, tj. stała (1, 100, 1000 lub 10000).

ŚREDNIA LICZBA LUDNOŚCI:

- stan istniejący w połowie badanego okresu, jeśli jest nim rok, to bierzemy pod uwagę szacunek w dniu 30 czerwca

- średni stan w danym okresie, np. w roku; będzie nim średnia arytmetyczna liczba ludności, wyznaczona z dwóch stanów istniejących na początku i na końcu danego roku.

WIELKOŚCI ABSOLUTNE W DEMOGRAFII, to najczęściej:

- zasoby - badane zbiorowości, które charakteryzują stan w danym momencie (np. liczb ludności Polski, liczba mężczyzn, kobiet, czy małżeństw)

- strumienie - zdarzenia demograficzne zachodzące w tych zbiorowościach w określonych przedziałach czasu (np. liczba urodzeń, zgonów, zawartych małżeństw)

LICZBY WZGLĘDNE - wzajemne relacje ZASOBÓW I STRUMIENI

- zasobu do zasobu - np. współczynnik feminizacji, czyli stosunek liczby kobiet do liczby mężczyzn,

- strumień do strumienia - np. proces rozwodzenia się, określający liczbę rozwodów w danym roku do liczby małżeństw zawartych w tym samym okresie

- strumień przez zasób - większość współczynników demograficznych, np. współczynniki rodności, płodności, małżeństw, rozwodów, umieralności, migracji - czyli współczynniki natężenia

II. DEFINICJE

WIEK - okres od urodzenia (lub momentu rozpoczęcia obserwacji) do określonego zdarzenia demograficznego, wyrażony w --> sko[Author:,] ńczonej liczbie jednostek czasu (lat)[Author ID1: at Sun Oct 18 12:04:00 2009 ]

WIEK CHRONOLOGICZNY [Author ID1: at Sun Oct 18 12:04:00 2009 ](kalendarzowy) - liczba skończonych lat, które upłynęły od chwili urodzenia. Znajduje [Author ID1: at Sun Oct 18 12:04:00 2009 ]najczęściej zastosowanie w badaniach statystycznych [Author ID1: at Sun Oct 18 12:05:00 2009 ]

WIEK[Author ID1: at Sun Oct 18 12:05:00 2009 ] BIOLOGICZNY - [Author ID1: at Sun Oct 18 12:05:00 2009 ]wiek efektywny lub realny; sumowanie różniących się mię[Author ID1: at Sun Oct 18 12:05:00 2009 ]dzy sobą [Author ID1: at Sun Oct 18 12:06:00 2009 ]stopni fizjologicznego i psychicznego rozwoju, czyli dojrzewania i późniejszego starzenia się organizmu. Ta kategoria wieku wykazuje korelację[Author ID1: at Sun Oct 18 12:09:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 12:22:00 2009 ](choć nie ścisłą) z wiekiem chronologicznym. Różnice [Author ID1: at Sun Oct 18 12:09:00 2009 ]między obu kategoriami wieku są większe w późniejszych latach życia, co m istotne znaczenie w badaniach z zakresu demografii społeczno-ekonomicznej [Author ID1: at Sun Oct 18 12:10:00 2009 ]

II[Author ID1: at Sun Oct 18 12:10:00 2009 ]I. RODZAJE GRUPOWANIA LUDNOŚCI WG WIEKU [Author ID1: at Sun Oct 18 12:10:00 2009 ](zależą od celu analizy) [Author ID1: at Sun Oct 18 12:10:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 12:11:00 2009 ]

2. PIĘCIOLETNIE GRUPY WIEKU - [Author ID1: at Sun Oct 18 12:13:00 2009 ]0-4, 5-9, …[Author ID1: at Sun Oct 18 12:13:00 2009 ], [Author ID1: at Sun Oct 18 12:22:00 2009 ]100-104 i dalsze. Ten układ często znajduje zastosowanie w praktyce, np. przy obliczaniu cząstkowych współczynników płodności i [Author ID1: at Sun Oct 18 12:13:00 2009 ]in[Author ID1: at Sun Oct 18 12:14:00 2009 ].[Author ID1: at Sun Oct 18 12:13:00 2009 ], konstruowaniu piramid wieku, sporządzaniu prognoz itp.[Author ID1: at Sun Oct 18 12:14:00 2009 ]

3. URBANISTYCZN[Author ID1: at Sun Oct 18 12:14:00 2009 ]E - [Author ID1: at Sun Oct 18 12:14:00 2009 ]zwane też społeczno-ekonomicznymi: 02, 3-6, 7-15, 16-17, 18-19, 20-24[Author ID1: at Sun Oct 18 12:14:00 2009 ], [Author ID1: at Sun Oct 18 12:22:00 2009 ]…, 55-59, 60-64, 65-69, 70 i więcej lat. Jest ono ściśle związane z okresami rozwoju dzieci i młodzieży (wiek żłobkowy, przedszkolny), przygotowaniem miejsc pracy, miejsc w domach starców. Często [Author ID1: at Sun Oct 18 12:15:00 2009 ]znajduje zastosowanie w planowaniu urbanistycznym i gospodarczym [Author ID1: at Sun Oct 18 12:16:00 2009 ]

[Author ID-252: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

6. BIOLOGICZNE - [Author ID1: at Sun Oct 18 13:21:00 2009 ]pozwala wyróżnić: 0-14 lat (dzieci), lub 0-17 (dzieci i młodzież), 15-59 lub 15-64, albo 20-59 (młodzież i dorośli), ponad 60 lub 65 i więcej[Author ID1: at Sun Oct 18 13:21:00 2009 ] lat (ludzie w starszym wieku, starcy, emeryci). [Author ID1: at Sun Oct 18 13:21:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:22:00 2009 ]

IV. MIERNIKI ANALIZY STRUKTURY DANEJ POPULACJI [Author ID1: at Sun Oct 18 13:22:00 2009 ]

WSKAŹNIKI STRUKTURY:[Author ID1: at Sun Oct 18 13:22:00 2009 ]

- obrazują udział określonych grup w ogólnej liczbie [Author ID1: at Sun Oct 18 13:23:00 2009 ]ludności[Author ID1: at Sun Oct 18 13:23:00 2009 ] [Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- w zależności od przyjętej klasyfikacji, można rozporządzać większą lub mniejszą liczbą cząstkowych wskaźników [Author ID1: at Sun Oct 18 13:23:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:24:00 2009 ]

1.[Author ID1: at Sun Oct 18 13:34:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 13:34:00 2009 ]ANALIZA STRUKTURY WIEKU LUDNOŚCI [Author ID1: at Sun Oct 18 13:24:00 2009 ]

- [Author ID1: at Sun Oct 18 13:34:00 2009 ]WSPÓŁCZYNNIK OBCIĄŻENIA DZIEĆMI [Author ID1: at Sun Oct 18 13:25:00 2009 ](osobami w wieku przedprodukcyjnym) [Author ID1: at Sun Oct 18 13:25:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 13:26:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 13:25:00 2009 ]stosunek osób w wieku przedprodukcyjnym do osób w wieku produkcyjnym[Author ID1: at Sun Oct 18 13:26:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 13:26:00 2009 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 13:27:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:27:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:27:00 2009 ]
[Author ID1: at Sun Oct 18 13:27:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:27:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:28:00 2009 ]

*[Author ID1: at Sun Oct 18 13:28:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 13:28:00 2009 ]lub 0-15, lub 0-14; grupa wieku 0-17 stosowana w rocznikach statystycznych [Author ID1: at Sun Oct 18 13:29:00 2009 ]

- [Author ID1: at Sun Oct 18 13:34:00 2009 ]WSPÓŁCZYNNIK OBCIĄŻENIA STARCAMI [Author ID1: at Sun Oct 18 13:29:00 2009 ](ludnością w wieku poprodukcyjnym) [Author ID1: at Sun Oct 18 13:29:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ] stosunek [Author ID1: at Sun Oct 18 13:29:00 2009 ]osób w wieku poprodukcyjnym do osób w wieku produkcyjnym [Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ]
[Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:30:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:31:00 2009 ]

- [Author ID1: at Sun Oct 18 13:34:00 2009 ]WSPÓŁCZYNNIK OBCIĄŻENIA SUMARYCZNEGO [Author ID1: at Sun Oct 18 13:31:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 13:31:00 2009 ]stosunek [Author ID1: at Sun Oct 18 13:31:00 2009 ]osób w wieku nieprodukcyjnym (przed- i poprodukcyjnym) do osób w wieku produkcyjnym[Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ]
[Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 13:32:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 14:27:00 2009 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 14:28:00 2009 ]

2. TYPY SPOŁECZEŃSTW ZE WZGLĘDU NA WIEK (STOPNIE STAROŚCI DEMOGRAFICZNEJ) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:28:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 14:29:00 2009 ]

- wg ONZ - [Author ID1: at Sun Oct 18 14:29:00 2009 ]za podstawę przyjęto procentowy udział ludności starych w ogólnym stani[Author ID1: at Sun Oct 18 14:29:00 2009 ]e[Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ] zaludnienia, zaliczając do tej zbiorowości osoby powyżej 65 roku życia:[Author ID1: at Sun Oct 18 14:29:00 2009 ]

1) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]ludność młoda[Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ] - udział ludzi w wieku 65+ nie [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]przekracza [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]5%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]

2) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]ludność dojrzała[Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ] - gdy wskaźnik ten [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]wynosi [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]4-7%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]

3) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]ludność stara[Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ] gdy [Author ID1: at Sun Oct 18 14:30:00 2009 ]udział ten [Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]przekracza [Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]7%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]

- wg E. Rosseta - [Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]obniżył próg starości do 60 lat i więcej:[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

1[Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]) społeczeństwo młode[Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ] w znaczeniu demograficznym [Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ] udział [Author ID1: at Sun Oct 18 14:31:00 2009 ]starców [Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ]poniżej 8%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ][Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

2) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ]znajdujące się na przedpolu starzenia się[Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ] - udział [Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ]od 8 do 10%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ][Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

3) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ]starzejące się[Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:32:00 2009 ]gdy udział starców [Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ]wynosi 10-12%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ][Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

4) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ]stare[Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ] - z udziałem osób powyżej 60 roku życia wynoszącym [Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ]12% i więcej[Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:33:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 14:34:00 2009 ]

- uwzględniające struktur[Author ID1: at Sun Oct 18 14:34:00 2009 ]ę różnych grup wieku:[Author ID1: at Sun Oct 18 14:35:00 2009 ]

1) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:35:00 2009 ]prymitywizm demograficzny[Author ID1: at Sun Oct 18 14:35:00 2009 ] (grupa I)[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 0-14 - powyżej 35%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 15-64 - poniżej 60%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 65 i więcej - poniżej 5%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

2) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:35:00 2009 ]młodość demograficzna[Author ID1: at Sun Oct 18 14:35:00 2009 ] (grupa II)[Author ID1: at Sun Oct 18 14:35:00 2009 ]

- 0-14 - 25-35%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 15-64 - 60-65%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 65 i więcej - 5-10%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

3) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:36:00 2009 ]starość demograficzna[Author ID1: at Sun Oct 18 14:36:00 2009 ] (grupa III) [Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 0-14 - poniżej 25%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 15-64 - powyżej 65%[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- 65 i więcej [Author ID1: at Sun Oct 18 14:36:00 2009 ]-[Author ID1: at Sun Oct 18 14:37:00 2009 ] powyżej [Author ID1: at Sun Oct 18 14:36:00 2009 ]10%[Author ID1: at Sun Oct 18 14:37:00 2009 ]

- typy ludności wg G. Sundb[Author ID1: at Sun Oct 18 14:37:00 2009 ]ärg'a:[Author ID1: at Sun Oct 18 14:38:00 2009 ][Author ID1: at Sun Oct 18 14:39:00 2009 ]

1[Author ID1: at Sun Oct 18 14:39:00 2009 ]) PROGRESYWNY - społeczeństwo młode o [Author ID1: at Sun Oct 18 14:38:00 2009 ]stosunkowo[Author ID1: at Sun Oct 18 14:39:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:38:00 2009 ]dużej, rosnącej z roku na rok liczbie urodzeń, którego cechą charakterystyczna jest [Author ID1: at Sun Oct 18 14:39:00 2009 ]stały[Author ID1: at Sun Oct 18 16:11:00 2009 ] wzrost liczby ludności [Author ID512: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

2) [Author ID1: at Sun Oct 18 14:39:00 2009 ]ZASTOJOWY (stacjonarny) - roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie [Author ID1: at Sun Oct 18 14:40:00 2009 ]zgonów[Author ID1: at Sun Oct 18 14:41:00 2009 ],[Author ID1: at Sun Oct 18 14:40:00 2009 ] a każdy następny rocznik urodzeń jest liczebnie zbliżony do poprzedniego [Author ID512: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

3) REGRESYWNY - malejąca z roku na rok liczba urodzeń. Roczniki [Author ID1: at Sun Oct 18 14:41:00 2009 ]dziecięce i młodzieżowe są w niej najmniej liczne, a udział roczników starszych jest duży. To typ ludności demograficznie starej. [Author ID1: at Sun Oct 18 14:42:00 2009 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 14:42:00 2009 ]

3. PIRAMIDA WIEKU [Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

[Author ID1: at Sun Oct 18 14:42:00 2009 ]

[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- buduje się ją w układzie współrzędnych prostokątnych, odkładając na osi odciętych (x) odpowiednie liczby (absolutne lub względne, [Author ID1: at Sun Oct 18 14:49:00 2009 ]np.[Author ID1: at Sun Oct 18 14:50:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:49:00 2009 ]w promilach), w prawo od punktu zerowego liczebności kobiet, w lewo - mężczyzn; na osi rzędnych (y) wiek, najczęściej ujęty w [Author ID1: at Sun Oct 18 14:50:00 2009 ]przedziałach[Author ID1: at Sun Oct 18 14:51:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 14:50:00 2009 ]pięcioletnich [Author ID1024: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- na wykresie tym można dodatkowo zaznaczyć grupy wieku przed - i poprodukcyjnego, ewentualną przewagę mężczyzn lub kobiet w poszczególnych grupach, liczebnoś[Author ID1: at Sun Oct 18 14:51:00 2009 ]ć kobiet w wieku rozrodczym [Author ID768: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- odczyt piramidy powinien polegać na ocenie:[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

1) proporcji między liczbami ludności określonych grup [Author ID1: at Sun Oct 18 14:52:00 2009 ]wieku i płci oraz na uzasadnieniu określonych nieregularności wykresu [Author ID1: at Sun Oct 18 15:54:00 2009 ]

2) zmian dynamicznych, polegających na przesuwaniu się ku górze kolejno wszystkich prostokątów piramidy, w miarę upływu czasu [Author ID512: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- w piramidach mogą występować wklęśnięcia wywołane epidemiami, wojnami, [Author ID1: at Sun Oct 18 15:55:00 2009 ]emigracją[Author ID1: at Sun Oct 18 15:56:00 2009 ], a [Author ID1: at Sun Oct 18 15:55:00 2009 ]także[Author ID1: at Sun Oct 18 15:56:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 15:55:00 2009 ]wybrzuszenia spowodowane wyżami demograficznymi lub imigracją [Author ID768: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

[Author ID256: at Mon Dec 4 13:48:00 1899 ]

- zakłócenia te, obserwowane w danym momencie nie tylko przypominają dawne wydarzenia, lecz będą również wywierały [Author ID1: at Sun Oct 18 15:56:00 2009 ]wpływ[Author ID1: at Sun Oct 18 15:57:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 15:56:00 2009 ]na przyszłe struktury ludności według płci i wieku; z kształtu piramid ludności żyjącej współcześnie można odczytać czekające w [Author ID1: at Sun Oct 18 15:57:00 2009 ]przyszłości[Author ID1: at Sun Oct 18 15:58:00 2009 ] [Author ID1: at Sun Oct 18 15:57:00 2009 ]zmiany [Author ID1: at Sun Oct 18 15:58:00 2009 ]