Zatrucia grzybami
Budowa chemiczna grzybów
87% - woda
3-5% - zw. Azotowe (niepełnowartościowe białko i nieprzyswajalne mykochityny)
4-6% - węglowodany
0,3% - tłuszcze
Metale: Ca, Fe, Mg, P, K. Co, Zn, Cu, F, Se, J,
60% masy grzyba ulega strawieniu.
Witaminy: B1, B2, B3, B6, PP, C, kw foliowy
B-karoten -> kurka
Epidemiologia zatruć grzybami.
Z danych Regionalnych ośrodków toksykologicznych wynika że w latach 1990 - 2005 ogółem zatruciu uległy 4022 osoby w tym:
- 248 śmiertelnie
- 1230 muchomorem sromotnikowym (w tym śmiertelnych 216)
- 780 olszówką (krowiak podwiniety) 10 śmiertelnie
Corocznie liczba zatruć wahała się od 354 do 66 przypadków a 98% pacjentów wymagało hospitalizacji. W ostatnich latach wzrosła ilość zatruć grzybami halucynogennymi (łysiczka lancetowata), szczególnie wsród osób młodych używających substancji psychoaktywnych.
Najczęstszymi sprawczmi zatruć są:
- muchomor sromotnikowy 29%
- Krowiak podwinięty 26,8 %
- muchomor plamisty 2,9%
- muchomor czerwony 1,1%
- strzępniaki 1%
- piestrzenica kasztanowata 0,7%
- zasłoniak rudy 0,3%
- zatrucie grzybami jadalnymi 13-20%
Przyczyny zatruć
- zmienność gatunkowa grzybów
- podobieństwo grzybów jadalnych i trujących
- mała znajomość grzybów w społeczeństwie i błędne kryteria rozpoznawania
- zwyczaj obcinania tuż powyżej kapelusza
- zbieranie osobników młodych z niepełnymi cechami morfologicznymi
- grzybobranie przez dzieci
- złe przygotowanie i przechowywanie
Podział ze względu na patomechanizm zatrucia
Zatrucie wywołuje uszkodzenie narządów miąższowych - cytytropizm
Zatrucie neurotropowe
Zatrucie gastryczne
Zatrucie nieswoiste - grzybami jadalnymi
Zatrucia cytotropowe
Muchomor sromotnikowy i jego odmiany wiosenny i jadowity
Piestrzenica kasztanowata
Zasłoniak rudy
Ad a)
Występuje w lasach liściastych lub mieszanych, zwłaszcza w pobliżu dębów lub brzóz. Dostępny od lipca do połowy pażdziernika.
- kapelusz początkowo wypukły, później spłaszczony o barwie zielonkawo-oliwkowej a niekiedy w odcieniach brązu
- blaszki białe, czasami z zielonkawą poświatą
- na długim prostym trzonie u góry występuje duży zwisający pierścień
- trzon na podstawie bulwiasto rozszerzony
- na trzonie delikatny zygzakowaty deseń
Toksyny:
Oktapeptydy - amanitotoksyny
- działają 10 - 20x silniej od fallotoksyn
- odporne na wysokie temperatury, kwasy i enzymy
- uszkadzają błonę śluzową przewodu pokarmowego
- powodują martwicę komórek wątroby i kanalików nerkowych
- uszkodzenie trzustki, jąder, serca, mózgu, neutrofili, erytrocytów
2) Fallotoksyny
- heptapeptyd
- skrajny hepatotropizm
- mała odporność na temperaturę
Obraz kliniczny zatrucia zależy od:
- wchłoniętej dawki toksyn,
- indywidualnej wrażliwości,
- wieku chorego,
- stanu zdrowia przed zatruciem,
- rodzajem potrawy grzybowej
Przebieg zatrucia
Okres utajenia
- 8 - 24 h
- brak jakichkolwiek oznak zatrucia
2) Zespół sromotnikowy
- nudności i nawracające wymioty
- bóle brzucha
- gwałtowne i bardzo częste wypróżnienia
- odwodnienie
- sinica i zaostrzenie rysów twarzy
- bolesne kurcze mięśni łydek
- bóle głowy i ogólne osłabienie
- szybkie i słabo napięte tętno, spadek diurezy
- wstrząs
- objawy gastryczne utrzymują się 1-3 dni
3) Okres pozornej poprawy
- trwa kilkanaście godzin
- ustępują bóle brzucha, nudności, wymioty
- spadek liczby oddawanych stolców
4) Okres z dominującym uszkodzeniem narządów miąższowych
- hepatomegalia
- narastająca żółtaczka
- biochemiczne cechy uszkodzenia wątroby
- śpiączka wątrobowa (przeciętnie 3-5 dzień)
- stopniowo narastające i pogłębiające się zaburzenia świadomości
- głęboka śpiączka, zaburzenia oddychania i ośrodka termoregulacji oraz krzepnięcia
Diagnostyka
W każdym podejrzeniu zatrucia:
- b. Dokładny wywiad
- badanie mykologiczne popłuczyn żołądka, kału i potrawy
- pomocnicze badania pracowniane
Terapia
- płukanie żołądka
- usunięcie toksyn z krwo
- uzupełnienie elektrolitów
- zobojętnienie toksyn wchłoniętych do krwi
- terapia hepatoprotekcyjna
- terapia uszkodzenia wątroby
Możliwość pomylenia:
- czubajka kania - nie zawiera zielonych elementów
- gołąbek zielony
- pieczarka
Ad b)
Występuje w lasach sosnowych od kwietnia do końca maja. Często mylona ze smardzem stożkowym lub jadalnym. Toksyna - gyromytryna. Objawy występują po stosunkowo długim okresie utajenia (6 - 15 h). Objawy to :
- nudności, wymioty,
- bóle brzucha, głowy
- biegunka
- stan podżółtaczkowy z bolesnym uszkodzeniem wątroby i powiekszeniem wątroby
- hemolityczne działanie gyromytryny
- czasem ciężkie zatrucia z niewydolnością nerek i wątroby
Ad c)
Występuje w niektórych regionach polski w lasach mieszanych od sierpnia do października.
Zawiera zespół toksyn - orellanina, która selektywnie uszkadza kanaliki nerkowe.
Powoduje rozległe zmiany zwyrodnieniowe i martwicę wątroby, śledziony, żołądka i węzłów chłonnych. Objawy chorobowe po bardzo długim okresie utajenia( 2-4 dni a nawet 14 - 21 dni).
Początkowy przebieg zatrucia może być lekki, dominują bóle brzucha i wymioty. W ciągu 2 - 3 tygodni może rozwinąć się pełny obraz niewydolności nerek. Przy spożyciu dużej ilości grzybów objawy mogą wystąpić już po 2 - 3 dniach. Śmiertelność sięga 15%. Bardzo trudna diagnostyka ze względu na długo okres utajenia.
Zatrucia neurotropowe
Objawy muskarynowe
Krowiak podwinięty
Strzępiak ceglasty
Objawy psychotropowe:
Muchomor czerwony
Muchomor plamisty
1a)
W wilgotnych lasach iglastych i liściastyh w okresie od lipca do października. Toksyny:
- muskaryna
- betaina
- acetylocholina
W większości przypadków zatrucia o charakterze lekkim, 30% hospitalizacji. Objawy występują 1-2 dniach po spożyciu.
- wzrost wydzielania gruczołów potowych, łzowych i ślinowych
- nudności, wymioty, biegunka
- bóle brzucha i głowy
- podwyższona temperatura
- w zatruciach ciężkich zaburzenia gosp. wodno - elektrolitowej i RKZ, cechy uszkodzenia wątroby, zwężenie źrenic i hipotonia.
1b)
W lasach liściastych od końca maja do lipca. Toksyna to głównie muskaryna. Objawy występują szybko (0,5 - 1h). Nudności, wymioty, zaczerwienienie twarzy, poty, ślinotok, zaburzenia widzenia i oddychania, objawy gastryczne i bradykardia.
2b)
W każdym lesie, szczególnie na skraju i przy drogach. Od lipca do początku listopada.
2a)
Najczęściej w młodnikach brzozowych, lasach liściastych, iglastych i mieszanych. Od lipca do początku listopada.
Toksyna - muskaryna. Silne pobudzenie układu przywspółczulnego. Kw. Ibotenowy i muscymol mają działanie psychotropowe podobne do atropiny. Bujetamina odpowiada za objawy halucynogenne. Objawy po 2 godzinach. Niewielkie zaburzenia gastryczne, niepokój, szum w uszach, uczucie lęku i zawroty głowy. Pobudzenie psychoruchowe z napadami szału włącznie. Halucynacje wzrokowo - słuchowe. Tachykardia i zaczerwienienie twarzy, podwyższenie temperatury. Wzmożone napięcie mięśniowe. W cięższych przypadkach śpiączka z hipotonią i zaburzeniami oddychania.
Grzyb trujący warunkowo - czernidlak pospolity
Często rośnie w ogrodach, łąkach, nieużytkach. Występuje od maja do listopada. Spożyty z alkoholem powoduje zatrucie (efekt disulfiramowy). Kopryna blokuje dehydrogenazę aldehydu octowego. Toksyna - kopryna. Objawy po 20min - 2 h od wypicia alkoholu. Nawet po 24 - 48 a nawet 72 h od wypicia może wystąpić zatrucie. Objawy:
- metaliczny smak w ustach,
- nudności, wymioty,
- pobudzenie,
- zaczerwienienie twarzy
- niemiarowości nadkomorowe,
- hipotonia,
Zatrucia gastryczne
Bardzo wiele gatunków:
- gąska rózgowata i siarkowata,
- gołąbek wymiotny,
- maślanka ceglasta,
- mleczaj wełnianka
- goryczak żółciowy
- borowik szatański
Toksyny nie są poznane. Napprawdopodobniej są to substancje żywicowe. Objawy typowe dla tropizmu.
Zatrucia nieswoiste.
Grzyby to potrawy ciężkostrawne. Maślaki i kurki zalegają w ukła pokarmowym i mogą być przyczyną zaburzeń u osób starszych, dzieci i chorych. Grzyby zaparzają się przy nieprawidłowym przechowywaniu i wówczas cholina przechodzi w neurynę - toksyna podobna do muskaryny.