AGRESJA JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE I METODA JEJ ZAPOBIEGANIA
Cel: uświadomienie nauczycielom mechanizmu powstawania agresji i zapoznanie z nową metodą zastępowania agresji
Metoda: wykład
Wstęp:
Agresja, przemoc to największy problem w dzisiejszych czasach. W Polsce istnieje on od około 10 lat, natomiast w krajach zachodnich narastająca agresja rozpoczęła się w latach osiemdziesiątych. Wzbudziło to ogromny niepokój, powstało EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE RODZICÓW
I NAUCZYCIELI, jak również rozpoczęto w tych krajach działania niwelujące bądź hamujące to zjawisko. W Polsce to dopiero początek podejmowanych działań.
Powstał Zespół do opracowania programu zapobiegania przestępczości.
Opracowano procedury postępowania w trudnych sytuacjach.
Stwierdzono, że przeciwdziałanie przemocy- to powinny być długofalowe działania we współpracy
z innymi instytucjami (szkoła, sąd, policja itp.).
W statucie szkoły powinny być jasne i precyzyjne zapisy dotyczące przemocy i konsekwencji.
Program profilaktyczny powinien być spójny z programem wychowawczym szkoły.
CZYNNIKI RYZYKA WYSTĄPIENIA AGRESJI U DZIECI I MŁODZIEŻY.CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z DZIECKIEM I JEGO ROZWOJEM - DZIECKO WYSOKIEGO RYZYKA
Trudny charakter - występują takie cechy osobowości jak drażliwość, nadpobudliwość. Dziecko rodzi się „niezadowolone” (nieregularny sen, nieregularne karmienie - świadczy to o braku koordynacji biologicznej). Dzieci te są nadpobudliwe, najmniejszy hałas je wybudza. Wówczas kołyszą się do snu, gryzą róg prześcieradła, ssą kciuk. Dziecko takie ma problem z ponownym zaśnięciem i stają
się coraz bardziej rozdrażnione. Potrzebują osoby, która je utuli. Jeśli takiej osoby nie będzie
to
w przyszłości dzieci te nie będą w stanie panować nad emocjami. Pojawia się u nich niskie poczucie wartości - jeśli matka odpycha to znaczy że nie zasługuje na miłość.
Groźby przemocy - dorośli często je ignorują, zakładają , że dziecko nie ma takiego zamiaru. Często przekazują dzieciom że nie wolno się gniewać, być złym czyli tak naprawdę nie pozwalają okazać uczuć tkwiących w dziecku. Np. dziecko mówi „Nienawidzę tatusia” - tak naprawdę to komunikuje
w ten sposób „jestem zły, chcę żebyś mnie wysłuchała”. Dziecku należy pozwalać na wyrażanie swoich uczuć werbalnie i zachęcać go do tego, pokazując jednocześnie w jaki sposób należy to zrobić aby nie ranić innych.
Często dziecko układa szczegółowy plan zdarzenia. Jeśli np. chce kogoś zaatakować to przygotowuje listę zakupów - co będzie potrzebne, kreśli wzory chemiczne czy zastanawia się jakiego rodzaju
to ma być broń.
Obwinia innych za swoje zachowanie mówiąc „to nie ja, to oni”, „to on zaczął”. Występuje skłonność do obwiniania bo miesiąc temu lub więcej ktoś mu coś zrobił. Dzieci nie czują się odpowiedzialne
za wywołanie tej bójki.
CZYNNIKI RYZYKA ZWIAZANE Z RODZINĄ - jej wpływ jest ogromny na wychowanie młodego człowieka
Brak nadzoru, niedostateczna kontrola zachowań
( rodzice nie wiedzą co się dzieje z dzieckiem - należy skłonić rodziców do przejęcia odpowiedzialności za czyny dzieci).
Wzory zachowań - większość tych dzieci było świadkami lub ofiarami przemocy w domu (rodzice dyscyplinowali dzieci fizycznie lub dzieci widziały jak rodzice się biją). Wiemy,
że jeżeli dziecko wielokrotnie to widzi, to się tego nauczy.
Niekonsekwentne zachowanie, niespójny system wychowawczy np. 6 latek uderzy siostrę - czasami matka mówi, że tak nie wolno, a czasami zbywa to milczeniem
Kłopoty w domu (nieumiejętność kompromisu, rozwiązywania problemu).
Nadużywanie alkoholu
Toksyczność rodziny - dzieci spełniają prośbę rodziców, gdy jest najwyższy poziom agresji
u rodzica (np. rodzic krzyczy wołając kolejny raz na kolację).
CZYNNIKI RYZYKA WIĄŻĄCE SIĘ ZE SZKOŁĄ BĄDŹ RÓWIEŚNIKAMI:
Odrzucenie przez grupę.
Często dziecko jest odrzucone przez grupę ponieważ nie ma umiejętności nawiązywania kontaktów, nie jest towarzyskie, nie umie się bawić, nikt nie zaprasza go na urodziny. Wówczas sadzi ono, że jest
do niczego. Takie dziecko zdobywa więc zainteresowanie gdy jest niegrzeczne.
Popadnięcie w złe towarzystwo.
W gimnazjum, dziecko, które było odrzucone w szkole podstawowej spotyka inne dzieci również odrzucone przez kolegów. Łączy je wspólny problem, więc zaczynają się spotykać. Po raz pierwszy czują się akceptowane, (ktoś do nich dzwoni, ktoś ich zaprasza na urodziny, wreszcie w wieku 13 lat ktoś
ich zaakceptował). Zwykle jednak jest to młodzież, która ma złe wyniki w nauce, nie uprawiają sportu,
nie mają zainteresowań. Czas wolny i energię poświęcają na to aby coś zbroić. Ta młodzież często wystaje na podwórkach i dopuszcza się różnych czynów , jednak staje się też rodziną zastępczą.
Bieda lub bezczynność, bezradność.
Dzieci z ubogich rodzin są niezadowolone z takiej sytuacji. One chcą mieć to co inni,
a takie rzeczy można zdobyć z wykorzystaniem przemocy.
CZYNNIKI RYZYKA ZWIĄZANE Z MEDIAMI - kolejny czynnik ryzyka wystąpienia agresji.
Dzieci wysokiego ryzyka obsesyjnie oglądają filmy z dużą dozą agresji, grają w tego typu gry, słuchają głośnej muzyki gloryfikującej przemoc.
RODZAJE ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH;
Agresja fizyczna
Do 7 roku życia chłopcy i dziewczynki wykazuj w tym samym stopniu agresję, potem jednak się różnią. Starsze dzieci wyrażają agresję niszcząc mienie (np. coś tłucze).
Agresja werbalna (przezywanie, wyśmiewanie, groźby).
Agresja społeczna (trudno ją zrozumieć i leczyć).
Chłopcy przeważnie stosują agresję werbalną lub fizyczną. Natomiast dziewczynki po 7 roku życia stosują agresję społeczną.
Agresja społeczna bezpośrednia polega na manipulowaniu związkami międzyludzkimi
(np. nie będziesz kolegować się z nią bo ona Cię nie lubi).
Agresja społeczna pośrednia to plotkowanie szczególnie występujące u nastolatek ( nikt się do niej nie odzywa, plotkują za jej plecami, dopóki ktoś jej tego nie powie lub tzw. wykluczenie 9np. nie powiem Ci- obiecałam , nie przysiadanie się itp.).
Jest to bardzo groźne zjawisko, ponieważ plotkę można przesłać bardzo szybko SMS-em lub emailem. Dziewczynki uczy się, że nie można używać przemocy fizycznej i nie chcą mieć kłopotów. Uczą się,
że najważniejsze są związki międzyludzkie i na tym tle można wyrządzić największą krzywdę. Ofiara nie ma jak zareagować.
TEORIA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH;
Prowokacja lub bodziec (np. zabranie zeszytu).
Reakcja (np. oddaj to moje..).
Skutek
Gdy jest pozytywny, agresja powtórzy się w przyszłości (odzyskanie zeszytu i nauczenie kolegi żeby nie zaczynał).
Jeżeli agresja nie przyniesie efektu, to znaczy że się nie opłaca. Jest szansa że takie zachowanie się nie powtórzy.
Pomiędzy prowokacją a reakcją mamy czas na zastanowienie się. Jeśli myślimy poprawnie to nie wybierzemy reakcji agresywnej.
CHARAKTERYSTYKA DZIECI AGRESYWNYCH;
Dzieci agresywne myślą inaczej niż dzieci nie agresywne. Mają one braki przetwarzania informacji aspołecznych. Występuje u nich brak hamulców, brak zdań hamujących - wewnętrznego monologu.
Dzieci agresywne nie są w stanie przewidzieć skutków.
Nasze wybory zależą od przewidywanych skutków. Dzieci agresywne myślą tylko o czasie teraźniejszym (np. wyszarpie zeszyt koledze i jest zdziwione, że otrzymuje naganę.
Mają problem z rozpoznawaniem kolejności zdarzeń.
Muszą się nauczyć rozpoznawać kolejność zdarzeń np. (najpierw to, potem to itd.).
Żyją w chaosie - mają postrzeganie chaotyczne i własne spojrzenie na świat.
Osoby te są nastawione na wrogość. Obojętne wydarzenia traktują jak wrogość np. ktoś je potracił - dziecko agresywne uzna to za atak na siebie, zaczepkę.
Zawsze usprawiedliwiają swój odwet - jeśli ktoś mnie prowokuje to dlaczego mam nie oddać. „Czyja wina tej bójki? - jego bo on na mnie wpadł”.
Cechuje je poczucie bezkarności - nie uświadamianie konsekwencji.
Dzieci agresywne nie myślą , że mogą mieć kłopoty z tego powodu. W tym momencie mają poczucie mocy.
Każdy ma prawo odczuwać złość, gniew, ale to nie znaczy że należy posunąć się do agresji, przemocy. Należy pomóc dzieciom, młodzieży i pokazać im jak wyładować gniew w formie społecznie akceptowanej a nie w stosunku do innej osoby w formie agresji. Mówimy np. To nie ładnie”, „Nie zachowuj się tak”, Bądź grzeczny” - nie dając nic w zamian. Metodą która, pokazuje te umiejętności jest metoda ART.
TRENING ZASTĘPOWANIA AGRESJI JAKO METODA PROFILAKTYKI AGRESJI
I PRZEMOCY.
Jest ona szeroko stosowana w krajach zachodnich jak również od kilku lat w Polsce. Metoda ART składa się z trzech komponentów:
Trening umiejętności zachowań prospołecznych.
Umiejętności te ujęte są w bloki tematyczne. Uczestnicy poznają umiejętności prospołeczne (słuchanie, prowadzenie rozmowy, zadawanie pytań, dziękowanie, mówienie komplementów itp.) i uczą
się je stosować w życiu codziennym. Zapoznają się z umiejętnościami emocjonalnymi (Znajomość
i wyrażanie uczuć, radzenie sobie ze strachem itd.) , oraz alternatywnymi umiejętnościami wobec agresji (proszenie o przyzwolenie, dzielenie się czymś, pomaganie, obrona własnych praw, unikanie bójek). Uczą się radzenia sobie ze stresem i planowania.
Trening kontroli złości.
Trening zasad etycznych (wartości) - uczenie podejmowania właściwych decyzji.
Metoda ta jest efektywna i prosta w użyciu. W szybkim czasie zmienia się zachowanie agresywne osób poddanych treningowi, zmianie ulega także ich sfera emocjonalna; stają się łagodniejsi, bardziej refleksyjni, przyjaźni względem otoczenia, lepiej się uczą, mniej mają konfliktów. Trening Zastępowania Agresji jest jednocześnie warsztatem kształtującym zdolności asertywne. Warto wprowadzić tę metodę do szkół i umożliwić szkolenie nauczycieli z tej dziedziny.
Opracowała: Leokadia Wróbel