LEKI STOSOWANE W ZIMNICY -zimnica (malaria, febra) jest najważniejszą i najbardziej rozpowszechnioną choroba pierwotniakową a jednocześnie groźna chorobą zakaźną -w ciągu roku notuje się 300-500 milionów zachorowań, liczba zgonów szacowana jest na 1-3 miliony -występuje na obszarach endemicznych (głównie w klimacie tropikalnym), w Europie Śr. występuje wskutek niedostatecznej profilaktyki osób podróżujących -wywołana jest przez pierwotniaki z rodzaju Plasmodium: P.vivax/P.ovale - zimnica trzeciaczka, P.malariae - czwartaczka, P.falciparum - zimnica złośliwa (tropikalna) -malaria charakteryzuje się regularnymi (co 48h w trzeciaczce i co 72h w czwartaczce) lub nieregularnymi (złośliwa) napadami gorączki, dreszczami i anemią, w ciężkich przypadkach delirium i kwasicą metaboliczną; zaburzenie funkcjonowania wielu narządów może prowadzić do śmierci; ma charakter przewlekły i nawracający -zarodźce zimnicy rozmnażają się płciowo w przewodzie pokarmowym komara i bezpłciowo w organizmie człowieka; dojrzewają w wątrobie, następnie wnikają do erytrocytów, gdzie powstają postaci potomne. Wysiew postaci potomnych powoduje napad choroby, kolejne osobniki wnikają do erytrocytów i cykl się powtarza -do najważniejszych leków należą: hydrochlorochina, chlorochina, meflochina, pirymetamina i primachina; niektóre z tych leków łączy się z sulfonamidami, sulfonami lub tetra cyklinami -leki te stosowane są doustnie; podanie w postaci ciągłego wlewu wskazane jest po wystąpieniu śpiączki i silnych biegunek
lek	Mechanizm działania	wskazania	kinetyka	DN/PW/I
Chinina	-inhibitory hemopolimerazy -działają na krwinkowe postacie zarodźca (schizonty) -zarodźce wykorzystują ten enzym w celu uniknięcia nagromadzenia metabolitu hemu, który uszkadza ich błonę komórkową -w celu zahamowania hemopolimerazy niezbędne jest uzyskanie wysokiego stężenia w wakuoli pokarmowej zarodźca -dodatkowo chlorochina hamuje proliferację fibroblastów i może zahamować postęp choroby w niektórych kolagenozach i chorobach reumatycznych	-szczególnie skuteczna na P.falciparum -skuteczna w przypadku oporności na chlorochinę	-wchłania się szybko -wydalana przez nerki po metabolizmie wątrobowym	-DN:-może powodować zaburzenia laryngologiczne -upośledzenie widzenia -nudności, wymioty -szczególna ostrożność w zaburzeniach rytmu serca
Chlorochina			-zakażenia P.vivax i P.falciparum -jeśli nie rozwinie się oporność jest to lek z wyboru w leczeniu zimnicy -aktywność bójcza wobec trofozoidów pełzaka czerwonki (Entamoeba histolytica) oraz Giardia lamblia	-po podaniu doustnym wchłania się szybko i całkowicie -t1/2 średni ok. 20 dni	DN: nudności, wymioty, wzdęcia, biegunki -rzadko zawroty i bóle głowy -↓ cieśn. Tętniczego krwi -zaburzenia słuchu i wzroku -świąd, pokrzywka skórna PW: nadwrażliwość -uszkodzenia siatkówki, nerwu wzrokowego -uszkodzenie wątroby/nerek -porfiria, łuszczyca -nidobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
Hydroksychlorochina
Meflochina			-środek schizontobójczy działający także na wielolekooporne szczepy Plasmodium falciparum -zastosowanie należy ograniczać do przypadków oporności na inne leki	-wchłania się dobrze po podaniu p.o. -t1/2 ok. 21 dni	-DN: często zaburzenia ośun PW: (ze względu na powyższe) u osób chorych na padaczkę i z zaburzeniami psychicznymi
Pirymetamina	-hamuje syntezę kwasu nukleinowego poprzez hamowanie reduktazy dihydrofolianu -działa na schizonty tkankowe (słabiej na schizonty krwi) -ze względu na narastającą oporność skuteczność leku w monoterapii jest niewystarczająca	-zimnica -toksoplazmoza, pneumocystodoza, czerwienica -stosowana w połączeniu z inhibitorami syntezy kwasu foliowego (np. dapsonem lub suladoksyną)	-wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego	-dobrze tolerowana -nadwrażliwość -objawy hematologiczne -zaburzenia ośun -zmiany na skórze i błonach śluzowych -zaburzenia żołądkowo-jelitowe -większe dawki mogą powodować u ludzi objawy niedoboru kwasu foliowego
Prymachina	-jako jedyna działa na hipnozoity (postać spoczynkowa), działa też na schizonty tkankowe i gametocyty	-nie może być stosowana w ostrych napadach (nie działa na schizonty krwi) -wskazana w celu całkowitego wyleczenia trzeciaczki	-po podaniu doustnym wchłania się całkowicie	-utrata łaknienia, skłonność do wymiotów -powstanie methemoglobiny -w przypadku niedoboru dehydrogenazy G6P wywołuje ostrą hemolizę
LEKI STOSOWANE W PEŁZAKOWICY
Emetyna	-p/pierwotniakowo na pełzaka czerwonki i motylicę wątrobową -w ↑ dawkach drażni zakończenia nerwu błędnego w ścianie żołądka powodując wymioty i kaszel	-podawana wyłącznie w przypadkach oporności na metronidazol	-podawana podskórnie lub domięśniowo	-dłuższe podawanie prowadzi do kumulacji leku w organizmie, co prowadzi do podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego, uszkodzenia miąższu wątroby lub nawet zatrzymania akcji serca
Metronidazol	-uszkadzanie DNA -mechanizm bójczy -wnikają do komórki, gdzie ulegają redukcji na grupie nitrowej do reaktywnych rodników -rodniki nitrowe tworzą związki addycyjne z DNA i prowadzą do rozerwania łańcucha	-czerwonka pełzakowata	-dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego -metabolizowany w wątrobie, wydalany głównie przez nerki	-metaliczny smak i suchość w ustach -zapalenie jamy ustnej i języka -rzadko zapalenie nerwów obwodowych lub drgawki -reakcja disulfiramowa!! -nudności i wymioty po podaniu doustnym
Paromomycyna	-antybiotyk aminoglikozydowy	-czerwonka pełzakowata -tasiemczyce	-w nieznacznym stopniu wchłaniany z przewodu pokarmowego -wydalany całkowicie z kałem
Mepakryna	-lek p/pierwotniakowy	-lamblioza -czerwonka pełzakowata		-może wywoływać objawy ośrodkowe (pobudzenie, psychozy) -żółte zabarwienie skóry i moczu
Dehydroemetyna
LEKI STOSOWANE W LAMBLIOZIE
Furazolidon	-pochodna nitrofuranu -bakteriobójcza (g+/g-) -Giardia lamblia, Trichomonas vaginalis	-lamblioza -rzęsistkowica, zakażenia bakteryjne przewodu pokarmowego	-działa w przewodzie pokarmowym, słabe wchłanianie	-inhibitor MAO, nasila działanie i toksyczność inhibitorów MAO -nie należy spożywać produktów bogatych w tyr minę (sery żółte, wędzone ryby i mięso, czekolada, czerwone wino), bo jest ona metabolizowana przez MAO i może dojść do niebezpiecznej kumulacji
Mepakryna	-lek p/pierwotniakowy	-lamblioza -czerwonka pełzakowata		-może wywoływać objawy ośrodkowe (pobudzenie, psychozy) -żółte zabarwienie skóry i moczu
LEKI STOSOWANE W RZĘSISTKOWICY
Chlorchinaldol	-p/pierwotniakowi -p/grzybiczo, p/bakteryjnie (g+/g-) -szczególnie skuteczny na Trichomonas vaginalis, G+ ziarenkowce, Candida albicans	-leczenie i zapobieganie zakażeń T.vaginalis dróg rodnych - miejscowe leczenie stanów zapalnych skóry i błon śluzowych wywołanych zakażeniami bakteryjnymi lub grzybiczymi	-niewielka część wchłania się z przewodu pokarmowego i przedostaje do krwioobiegu	-może wywołać ciężkie uszkodzenia ośun -nudności, bóle, zawroty głowy, alergiczne reakcje skórne, objawy dyspeptyczne
Natamycyna	-antybiotyk tetraenowy -p/grzybiczy, p/pierwotniakowy	-grzybice skóry i błon śluzowych głównie wywołane drożdżakiem Candida -rzęsistkowica	-po podaniu p.o. wchłania się słabo -zastosowana miejscowo na skórę lub błony śluzowe również się nie wchłąnia
Policresulen	-bakterio i rzęsistkobójcze -hemostatyczne (koagulacja białek, ↓ krwawienia, miejscowe obkurczanie naczyń)	-w ginekologii w postaci globulek lub roztworu w nadżerkach, zakażeniach, stanach zapalnych dolnych dróg rodnych kobiet, pleśniawki, krwawienia po zabiega		-przejściowe podrażnienia w miejscu podania
Metronidazol
LEKI P/ROBACZE -robaki są organizmami wielokomórkowymi (w przeciwieństwie do bakterii i pierwotniaków), posiadającymi w pełni wykształcone narządy i układ nerwowy; rozmnażają się płciowo, powstają larwy wydalane z organizmu z kałem -w Europie Środkowej dominują zakażenia glistą ludzką, owsikiem i tasiemcem (ostatnio niebezpieczne choroby wywołane bąblowcem psim) -tasiemce - wewnętrznie pasożytujące płazińce; żywicielem pośrednim są bezkręgowce lub kręgowce, żywicielem ostatecznym zazwyczaj kręgowce, u których żyją w przewodzie pokarmowym; do objawów tasiemczycy należą: osłabienie, chudnięcie, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, zaparcia; znacznie groźniejsze jest, gdy człowiek jest żywicielem pośrednim (larwy otorbiają się w wielu narządach, co może prowadzić do poważnych uszkodzeń wraz ze śmiercią) -wyróżniamy: tasiemca uzbrojonego (Taenia saginata), nieuzbrojonego (Taenia solium), bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobothrium latum), bąblowiec wielojamowy, tasiemiec bąblowcowy, tasiemiec karłowaty (Hymenolepis Nana) -nicienie (glista ludzka, owsik, tęgoryjec dwunastnicy, nitkowiec ludzki, włosień kręty, włosogłówka ludzka) *glista ludzka - żyje w jelicie cienkim, składa dzienne do 2 tys jaj, które są wydalane z kałem, rozwijają się larwy i czekają na połknięcie przez żywiciela; jest pasożytem występującym jednego żywiciela - człowieka); po połknięciu larwy wydostają się z osłonek, przechodzą przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych i rozpoczynają wędrówkę do płuc; po dojrzewaniu wymagającym tlenu w pęcherzykach wędrują w górę do tchawicy, zostają odruchowo połknięte i dostają się do jelita, gdzie rozmnażają się płciowo; glistnica = osłabienie, zawroty głowy, przy masowym zakażeniu niedrożność jelita; zakażenie - niedomyte warzywa, wypicie zanieczyszczonej wody *owsik ludzki - pasożytuje wyłącznie w organizmie człowieka w jelicie grubym, wyrostku robaczkowym, dolnej części jelita cienkiego -przywra krwi (Schistosoma haematobium) - pasożytnicza przywra. Wywołuje chorobę zwaną schistosomatozą lub bilharcjozą narządów moczowo-płciowych i przyjmuje formę krwotocznego zapalenia pęcherza, a w niektórych przypadkach pojawia się brodawczakowa ty rozrost. W organizmie człowieka żyje w naczyniach krwionośnych i żywi się krwią. Postać dorosła może żyć nawet do kilkunastu lat. Wyróżniamy też: Schistosoma mansoni (przywra jelitowa) i Schistosoma japonicum (przywra żylna japońska) wywołują bilharcjozę jelitową,dochodzi do zapalenia okrężnicy, czemu towarzyszy intensywna biegunka i w jej przebiegu może dojść do tworzenia polipów i powstania marskości wątroby
LEKI STOSOWANE W ZAKAŻENIACH TASIEMCAMI
Parazykwantel	-wskutek wywołania stałej depolaryzacji płytki ruchowej powoduje on u pasożytów spastyczne porażenie mięśniówki -następnie robaki są usuwane z kałem -bardzo dobre działanie na przywry z rodzaju Schisostoma polega prawdopodobnie na zniszczeniu powierzchni pasożyta; związane z tym uwalnianie struktur antygenowych ułatwia eliminację pasożytów przez układ odpornościowy organizmu	-zarażenia Schistosoma, przywrami wątrobowymi, płucnymi -inwazje tasiemcami: uzbrojonym, nieuzbrojonym, karłowatym i bruzdogłowcem szerokim -wągrzyca (człowiek żywicielem pośrednim, larwy tworzą się w różnych narządach m.in. w OUN) -w leczeniu wągrzycy podanie z deksametazonem (zapobieganie reakcjom związanym z rozpadem wągrów - bóle głowy, drgawki, gorączka, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe)	-dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego	-DN: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki -bóle i zawroty głowy -uderzenia gorąca, ↑ temperatury -reakcje alergiczne -objawy toksyczno-alergiczne związane z rozpadem pasożytów -PW: wągrzyca gałki ocznej, -ostrożnie u chorych z niewydolnością serca, leczonych glikozydami naparstnicy, u chorych z uszkodzoną wątrobą i nerkami
Niklozamid	-hamuje cykl beztlenowego wytwarzania ATP	-zakażenia tasiemcem nieuzbrojonym, bruzdogłowcem szerokim i tasiemcem karłowatym -druga dawka w skojarzeniu z lekiem przeczyszczającym	-nie wchłania się z przewodu pokarmowego	-nietoksyczny
LEKI STOSTOWANE PRZECIW PRZYWROM
Stibofen	-organiczny związek antymonu	-zaburzają metabolizm przywr
Lukanton	-pochodna tioksantonu
Niridazol	-pochodna nitro tiazolu
parazykwantel	-pochodna chinoliny
LEKI STOSOWANE W ZAKAŻENIACH ROBAKAMI OBŁYMI
Pyrantel	-zahamowanie przewodnictwa nerwowo-mięsiniowego pasożytów (blok depolaryzacyjny) znajdujących się w świetle przewodu pokarmowego	-zakażenia glistą ludzką, owsikiem -działa też na tęgoryjce	-z przewodu pokarmowego wchłania się w nieznacznym stopniu	-DN: rzadko wymioty i biegunka -niewielkie ↑ aktywności aminotransferaz -wyjątkowo bóle i zawroty głowy, senność lub bezsenność
Mebendazol	-nieodwracalnie zaburza przyswajanie glukozy (wskutek upośledzenia czynności mikrotubuli) przez pasożyty powodując ich obumieranie z powodu braku związków energetycznych	-owsiki, glista ludzka, tęgoryjec amerykański i dwunastniczy, włosogłówka, węgorek jelitowy	-słabo wchłaniany z przewodu pokarmowego, metabolizm wątrobowy	DN: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, reakcje alergiczne, ↑ aktywności aminotransferaz, leukopenia, ↓ stężenia hemoglobiny, zawroty głowy łysienie
Tiabendazol			-glistnica, włośnica -lek z wyboru w zakażeniu węgorkiem kałowym	-szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego -wydalany przez nerki	-zaburzenia żołądkowo-jelitowe, -splątanie -szum w uszach -hipotoniczne zaburzenia regulacji ciśnienia krwi
Albendazol			-przede wszystkim w chemioterapii bąblowicy -stosowany przedoperacyjnie ↓ niebezpieczeństwo rozsiewu pasożytów z otwartej tkanki	- może wchłaniać się z przewodu pokarmowego -aktywną postać stanowi sulfotlenek albendazolu, powstający w dużym stopniu w wyniku efektu pierwszego przejścia przez wątrobę	-częstsze działania niepożądane

---