Syn

Syn - W literaturze syn to nie tylko męski potomek, ale także kontynuator rodu, dziedzic nazwiska i majątku. To właśnie decyduje o tym, że nierzadko popada on w konflikt ze swoimi rodzica­mi, a przede wszystkim z ojcem. W bo­gatej galerii portretów literackich mamy synów marnotrawnych, synów posłusz­nych i zbuntowanych, synów z prawego i nieprawego łoża, godnych następców ojca i jego zdrajców.

Biblia (ST) - 1) Kain i Abel to pierwsi synowie w historii świata, jednak ani jeden z nich nie będzie ojcem ludzkości. Ten zaszczyt przypadnie najmłodszemu synowi Adama i Ewy, Setowi. 2) Izmael i Izaak to dwaj synowie Abrahama. Ten pierwszy, pochodzący z nieprawego ło­ża, musi ustąpić bratu. Jednak i dla Izaaka status syna nie jest prosty; to jego Abraham składa w ofierze Bogu. 3) Jonatan, syn Saula i przyjaciel Dawida, przedkłada przywiązanie do przyjaciela nad miłość synowską. Ostrzega Dawida o zamysłach ojca. 4) Absalom - patrz: konflikt pokoleń.

Biblia (NT) - 1) Jan Chrzciciel, syn starej Elżbiety, to dziecko z dawna wyczekiwane. Jego matka nie nacieszy się jednak długo macierzyństwem, al­bowiem Jan musi spełnić swą misję: porzucić dom, wyjść na pustynię i głosić nadejście Mesjasza. 2) Chrystus, syn Boga, syn człowieczy i syn Maryi, uka­zany jest przede wszystkim jako Mes­jasz i nauczyciel. Niewiele jest w ewan­geliach wzmianek o jego stosunku do matki czy Józefa, przybranego ojca, natomiast wielokrotnie wspomina On swego prawdziwego ojca, którym jest Bóg. Posłuszeństwo Jezusa względem Ojca było tak wielkie, że zgodził się on zejść między ludzi i poświęcić swe życie dla ich zbawienia. 3) W przypowieści o synu marnotrawnym jeden z dwóch synów opuszcza dom ojca, by w krótkim czasie roztrwonić zabrane ze sobą pie­niądze. W tym czasie, gdy on bawi się, bankrutuje i żyje w skrajnej nędzy, jego brat pracuje u ojca. Ojciec, przyjmując syna marnotrawnego, tłumaczy drugie­mu synowi (oto tyle lat ci śluzę i nigdy nie przekroczyłem twego rozkazu, ale mnie nie daleś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi!), że powinien się cieszyć, iż jego brat, którego uznano za umarłego, powrócił. Jednocześnie mówi, że dla drugiego syna zawsze było miejsce w jego domu i nic tego nie zmieni.

Mitologia - 1) Zeus, syn Kronosa, wyratowany przez swą matkę od śmie­rci, przejmie władzę po ojcu i zasiądzie na Olimpie jako władca bogów. 2) Edyp, syn Jokasty i Lajosa, zgodnie z przepo­wiednią zabił własnego ojca i ożenił się ze swoją matką. Sam był ojcem czworga dzieci (a zarazem ich bratem). Od tej postaci mitologicznej wywodzi się ter­min psychoanalityczny: „kompleks Edypa". Nowa psychoanaliza tłumaczy go jako podświadome dążenie mężczyz­ny do związania się z kobietą podobną do jego matki. 3) Ikar, lekkomyślny syn Dedala, nie usłuchał przestróg ojca i wzniósł się na skrzydłach zbyt wysoko. Kosztowało go to życie. 4) Parys i Hek­tor to dwaj synowie Priama. O ile pierwszy z nich kieruje się wyłącznie prywatą, o tyle drugi jest dzielnym wojownikiem, który walczyć będzie o Troję i odda w walce życie.

Sofokles „Antygona" - Hajmon, syn Kreona i narzeczony Antygeny, sprzeci­wia się wyrokowi ojca i próbuje go nakłonić, by uniewinnił Antygonę. Kie­dy nieustępliwy król wydał wyrok śmie­rci, jego syn, nie mogąc pogodzić się z utratą ukochanej, popełnił samobójst­wo.

J. da Yoragine „Legenda na dzień św. Aleksego" - Jedyny syn Eufemiana, Aleksy, na którym spoczywa obowiązek przedłużenia rodu, rezygnuje z życia rodzinnego i opuszcza dom. Nawet gdy po latach wróci do Rzymu, nie zamiesz­ka w rodzinnym domu, ale będzie żebrał pod gankiem, ukrywał się przed domo­wnikami. Dopiero po jego śmierci rodzi­ce dowiedzą się, że ich jedyne dziecko mieszkało obok nich przez siedemnaś­cie lat.

J. Bedier (oprać.) „Dzieje Tristana i Izoldy" - Tristan, jedyny syn Blan-cheflor, urodzony po śmierci ojca (po-grobowiec), zawdzięcza imię (smutny) swej matce, która mówi do niego po narodzinach: Smutna zleglam, smutne

jest to pierwsze święto, które ci wy­prawiam, z twojej przyczyny smutno mi jest umierać. Zaraz po narodzinach syna królowa umarła, natomiast chłopcem - sierotą zaopiekował się Rohałt Dzier­żący Słowo.

„Bogurodzica" - Chrystus, syn Maryi, to władca zasiadający w majestacie (pantokrator), do którego ludzie zwraca­ją się za pośrednictwem Jego matki, by odpuścił im grzechy. W przeciwieńst­wie do poprzedniego wizerunku Chrys­tusa, tutaj zwraca się uwagę na znamio­na boskości Jezusa, a Jego związek z matką nie jest tak bliski.

„Posłuchajcie bracia miła..." - Jezus przedstawiony został nie jako zbawiciel w majestacie, ale jako jedyny syn swej matki, cierpiący na krzyżu. Także Mary­ja odbiega od tradycyjnego wizerunku Matki Boskiej. Przepełniona boleścią mówi: Nie mam ani będę mieć jinnego, Jedno Ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.

W. Szekspir „Henryk IV", „Henryk

V" - Królewicz Henryk, na wzór syna marnotrawnego, spędził młode lata na hulankach. Nie dbał o sprawy dworu, nie przygotowywał się do objęcia tronu. Nad obowiązki syna i przyszłego wład­cy przedkładał zabawy z przyjaciółmi. Jednak kiedy jego ojciec zachorował ciężko i wiadomo było, że nie przeżyje, Henryk powrócił na dwór, rozstał się z kompanami i pogodził się z umierają­cym ojcem.

W. Szekspir „Hamlet" - 1) Hamlet, królewicz duński, chce za wszelką cenę pomścić śmierć swego ojca. Stawia on powinności wobec starego króla wyżej niż własny kodeks etyczny, a jednocześ­nie nie może się poważyć zabić człowie­ka. 2) Laertes, syn Poloniusza, nie wie, jakim człowiekiem jest jego ojciec. Wzorem synów wielkich rodów będzie chciał pomścić ojca, zabijając winnego jego śmierci, czyli Hamleta.

W. Szekspir „Burza" - patrz: zło. P. Corneille „Cyd" - patrz: rycerz.

Molier „Skajiec" - Kleant, podobnie jak Eliza, nienawidzi ojca za jego skąps­two, życzy mu śmierci, która uwolniła­by dom od tyranii Harpagona. Nie wie­dząc, czym trudni się ojciec (lichwa), pożycza od niego pieniądze na wysoki procent. Zobowiązuje się równocześnie, że w oznaczonym terminie zwróci dług, a gdyby było to potrzebne, „pomoże" w szybszym zejściu ojca z tego świata.

J.U. Niemcewicz „Powrót posła" -

Walery jest nieodrodnym synem swych rodziców. Wykształcony, obyty w towa­rzystwie, a przy tym patriota i poseł na Sejm Wielki, jest chlubą swego domu i może być wzorem dla ówczesnej pol­skiej młodzieży.

F. Schiller „Zbójcy" - 1) Karol Moor jest kochającym ojca synem. Niestety, intrygi Franciszka sprawią, że stary Mo­or wyrzeknie się Karola. Mimo to syn nie przestanie go kochać i darzyć sza­cunkiem. Dowiedziawszy się, jak okru­tnie brat postąpił z ojcem, nakaże zaata­kować rodzinną siedzibę swoim zbój­com. Doprowadzi to do ujawnienia pra­wdy o życiu Karola, co stanie się przy­czyną śmierci starego Moora. 2) Fran­ciszek Moor uważa, że ojciec darzy Karola większym uczuciem. Chcąc się zemścić, swoimi intrygami doprowadza do wydziedziczenia brata i fabrykuje dowody mające przekonać starego Mo­ora o śmierci syna. Kiedy zrozpaczony ojciec popada w omdlenie, sprawiając wrażenie martwego, Franciszek każe go złożyć w rodzinnym grobowcu, a gdy okazuje się, że nie umarł, skazuje go na śmierć głodową.

J.W. Goethe „Król Olch" - Nocna podróż ojca i syna przez las kończy się tragicznie. Dziecko, ogarnięte gorączką, nawiedzane wizjami, w których legen­darny Król Olch wabi je do siebie, wreszcie nie zrozumiane przez ojca, który nie zwraca uwagi na jego słowa, umiera ze strachu i choroby.

A. Mickiewicz „Do matki Polki" -

Prośba zwrócona do wszystkich pol­skich matek. Poeta nakazuje im, by od dzieciństwa przyuczały synów do cier­pienia i niewoli, by nie karmiły ich opowieściami o wspaniałej przeszłości. Przeznaczeniem ich synów jest bowiem klęska, a zwyciężonemu za pomnik gro­bowy zostaną suche drewna szubienicy.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. III- patrz: matka.

A. Mickiewicz „Pan Tadeusz" - Ta­deusz, syn Jacka Soplicy, wychowany został przez Sędziego i to on był dlań prawdziwym ojcem. Jemu więc wdzię­czny jest za swą edukację i jemu będzie posłuszny. Tadeusz okaże się także nie­odrodnym synem rodu Sopliców, szla­chty patriotycznej. Gdy na Litwę wkro­czą wojska Napoleona, zaciągnie się do służby wojskowej.

Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" -

Orcio, syn Marii i hrabiego Henryka, od dziecka był poetą (matka nadała mu na chrzcie takie imię). Ślepy, żyjący w in­nym niż zwykli śmiertelnicy świecie, skazany jest na przedwczesną śmierć.

A. Dumas „Królowa Margot" - Trzej synowie Katarzyny Medycejskiej, jej chluba i duma, a także nadzieja na przedłużenie dynastii Walezjuszy, są młodzieńcami chorymi i zdegenerowa-nymi. Żaden z nich nie spełni nadziei matki: Karol, we wszystkim podporząd-

kowany Katarzynie, umiera otruty; Franciszek umiera na nieznaną chorobę, natomiast Henryk, były król Polski, gi­nie zamordowany przez Vitry'ego, nie pozostawiając po sobie potomka.

A. Dumas „Trzej muszkieterowie" -

W powieści wielokrotnie nazywa się Ludwika XIII synem Henryka IV, czyli Henryka Wielkiego. Autor daje jednak do zrozumienia, że ojciec, uznawany za najdoskonalszego władcę Francji, wsty­dziłby się za syna-króla, który pozwolił sobie odebrać władzę.

A. Dumas „Wicehrabia de Bragellonne" -Powieść obejmuje czasowo pierw­sze lata panowania Ludwika XIV. Do śmierci Mazariniego był on jedynie fi-gurantem na francuskim tronie, nato­miast kiedy umiera pierwszy minister, przejmuje rządy w kraju. Okazuje się, że bardziej przypomina słynącą ze stanow­czości Annę Austriaczkę (notabene je­dyną osobę, z której zdaniem się liczy), niż zgnuśniałego ojca, Ludwika XIII.

E. Bronte „Wichrowe Wzgórza" - 1)

Hindley Earnshaw, odepchnięty przez ojca, który faworyzował przybłędę Hea-thcliffa, nigdy nie zapomni upokorzeń z wczesnego dzieciństwa. Zemści się potem na swoim rywalu w dwójnasób. 2) Linton Heathcliff, chorowity syn He-athcliffa, zdecydowanie bardziej przy­pomina rodzinę matki. Kapryśny, roz­pieszczony i słaby, nie ma własnego zdania i pozwala ojcu kierować sobą. Choć nie kocha Katarzyny, żeni się z nią, by potem, na łożu śmierci, przepi­sać jej i swój majątek ojcu. 3) Hareton Earnshaw, we wczesnym dzieciństwie zaniedbywany i oddany na wychowanie słudze Józefowi, przechodzi pod opiekę Heathcliffa, kiedy umiera jego ojciec. Choć wychowany został po spartańsku, a Heathcliff nie szczędził mu razów

i zmuszał go do ciężkiej pracy, to jego właśnie uzna za swego jedynego ojca i przez lata będzie mu ślepo posłuszny.

L.N. Tołstoj „Anna Karenina" - 1)

Aleksy Wroński, ukochany syn matki, tylko do pewnego momentu nie sprzeci­wia się jej woli. Kiedy zakochuje się w Annie, musi pogodzić się z tym, że matka nigdy nie zaakceptuje jego wybo­ru. Wbrew jej woli wiąże się na długo z panią Karenin. 2) Sierioża, jedyny syn Anny i Aleksego Kareninów, to naj­większa obok Wrońskiego miłość ma­tki. Rozpieszczany przez nią, nieustan­nie obdarzany matczynym ciepłem, zo­staje sam, kiedy Anna opuszcza męża. Karenin, zazdrosny o miłość syna, wma­wia mu, że matka umarła. Dopiero jej odwiedziny w dniu urodzin chłopca dadzą mu nadzieję, że matka kiedyś wróci, a on nie będzie już tak samotny.

E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" - 1)

Zygmunt Korczyński wywodził się z ro­dziny o silnych tradycjach patriotycz­nych. Jego ojciec zginął w powstaniu, a matka nigdy nie zdjęła żałoby noszo­nej po nim i innych powstańcach, nato­miast Zygmunt nie dostrzega wagi tra­dycji i historii polskiej. Jest kosmo-politą, który najlepiej czuje się w kra­jach południowej Europy, z dala od Polski, w której wszyscy po kimś płaczą. 2) Witold Korczyński, syn Benedykta, to typowy przedstawiciel pokolenia młodych. Wykształcony i pełen chęci do pracy, chce zmodernizować Korczyn, co staje się przyczyną jego konfliktu z ojcem. Jednak jego upór, wytrwałość i przywiązanie do ziemi zaimponują Benedyktowi i każą mu pogodzić się z synem.

S. Zeromski „Doktor Piotr" - Tytuło­wy bohater nie potrafi zaakceptować postępowania ojca, który defrauduje pieniądze, by łożyć na wykształcenie syna. Uznaje je za naganne i nie dające się usprawiedliwić ojcowską miłością, dlatego też zrywa stosunki z ojcem.

S. Zeromski „Ludzie bezdomni" - To­masz Judym to syn, który nigdy nie zapomniał ojca - wiecznie pijanego szewca z ulicy Ciepłej, i który będzie robił wszystko, by nie upodobnić się do niego. Jednakże związek emocjonalny z grupą społeczną, z jakiej się wywodzi, będzie tak silny, że dla niej poświęci swe życie. Patrz: pokolenie stracone.

G. Zapolska „Moralność pani Dulskiej" - Zbyszko Dulski, ukochany syn Anieli, stara się wyrwać z domu, by przeciąć nici wiążące go z kołtuńską rodziną. Jednakże odebrane wychowa­nie, jak i osobowość matki, są tak silne, że w momencie przełomowym (problem uznania dziecka Hanki) zdaje się na swoją ciotkę i panią Dulską, które pokie­rują jego postępowaniem. W ten sposób na zawsze przypisał siebie do rodziny. Patrz: dom, matka.

W.S. Reymont „Chłopi" - 1) Antek Boryna to niepokorny syn, który nie może pogodzić się z dominacją ojca, jego pozycją w gromadzie i statusem majątkowym (sam nie ma nic). Konflikt między nimi zaostrza także ślub Macieja z Jagną. Nienawidzący starego Antek nie zawaha się jednak stanąć w obronie jego życia, gdy chłopi pójdą walczyć o las (patrz: konflikt pokoleń). 2) Szy­mon i Jędrzej, synowie Dominikowej, we wszystkim podporządkowują się ma­tce, która kocha tylko Jagnę. Uzależ­nieni od niej ekonomicznie, ciężko pra­cują na gospodarstwie, nie mając prak­tycznie szans na to, by pójść „na swoje". Dominikowa decyduje także o ich życiu osobistym, np. nie pozwalając Szym-kowi spotykać się z biedną Nastką.

S. Zeromski „Przedwiośnie" - 1) Ce­zary Baryka, ukochany syn matki, w czasie rewolucji pozwala jej ciężko pracować i utrzymywać go. Nad miłość do niej przedkłada ideały rewolucyjne, donosząc władzom, iż Barykowa prze­chowuje kosztowności. Śmierć matki, która umarła przedwcześnie z wycień­czenia i przepracowania, dopiero z cza­sem stała się dla niego tragedią; zro­zumiał, że jest samotny i zdany tylko na siebie. Patrz: matka. 2) Rozpoznawszy w starym człowieku pracującym przy wywozie trupów swego ojca, Cezary przypomina sobie lata dzieciństwa i swą miłość do Seweryna Baryki, dlatego też zgadza się wrócić z nim do Polski. W drodze opiekuje się ciężko chorym ojcem, słucha także jego opowieści o Polsce szklanych domów. Jednak oj­ciec umiera, a Cezary zostaje sam. Patrz: powrót.

M. Dąbrowska „Noce i dnie" - 1)

Tomaszek Niechcic, ukochany syn Bar­bary, wykorzystuje miłość matki, żąda­jąc od niej finansowania jego hulanek i spłacania długów. On jeden spośród dzieci Niechciców nigdy nie ustatkował się i nie zdobył wykształcenia. 2) An­zelm i Janusz Ostrzeńscy, synowie Mi-chasi i Daniela, to dwa całkowite przeci­wieństwa. Pierwszy z nich - oczko w głowie matki - jest człowiekiem przedsiębiorczym i obrotnym; drugi - chorowity, słaby, o romantycznej na­turze nigdy nie pójdzie w ślady brata.

Z. Nałkowska „Granica" - 1) Zenon Ziembiewicz, początkowo bezkrytycz­ny w stosunku do swoich rodziców, z czasem zaczyna dostrzegać w nich same wady. Drażni go nadmierna tole­rancja matki, romanse ojca, ich tryb życia pozornie tylko wypełniony pracą, a przede wszystkim - brak wiedzy. Wszystko to sprawi, że będzie chciał uciec od schematu boleborzańskiego, co mu się jednak nie uda. 2) Karol Kolicho-wski, jedyne dziecko swej matki, wyide­alizowany przez nią, ale zupełnie jej nie znany, wraca do Polski, gdy pani Koli-chowska jest umierająca. Okazuje się wtedy, że nie ma między nimi żadnej więzi, że są sobie obcy.

B. Schulz „Sklepy cynamonowe" -

Bohater, a zarazem narrator opowiadań, patrzy na świat oczyma dziecka po­znającego życie. Najwyższym autoryte­tem jest dla niego ojciec, przypominają­cy biblijnego patriarchę. Nauki ojca staną się dlań punktem wyjścia do po­szukiwania własnej drogi. Matkę po­strzega jako kobietę zajmującą się do­mem, czuwającą nad rodziną, jednakże nie ona jest najważniejsza.

J. Andrzejewski „Popiół i diament"

- Alek, młodszy syn państwa Kossec-kich, wdaje się w niebezpieczne inte­resy. Nie waha się kraść matce pienię­dzy, by spełnić polecenie Jurka Szrettera (kupić broń). Andrzej natomiast zapo­mina o rodzinie, oddając się całkowicie działalności konspiracyjnej.

J. Andrzejewski „Bramy raju" - Ale­ksy Melissen, zabrany przez Ludwika z Yendome z płonącego Konstantyno­pola, przez lata wychowywany był jak syn i dziedzic hrabiego, który wpajał mu swoje poglądy. Kiedy Aleksy poznał prawdę o sobie (Ludwik zamordował jego rodziców), nie odwrócił się od swego opiekuna i trwał przy nim nadal. Dopiero gdy hrabia przeniósł swe uczu­cia na Jakuba, poczuł do niego niena­wiść.

L. Kruczkowski „Niemcy" - Willi Sonnenbruch darzy matkę bardzo sil­nym uczuciem. Łączą go z nią również poglądy - oboje są zwolennikami faszy­zmu. Ilekroć Willi przyjeżdża do domu, zawsze przywozi Bercie jakiś prezent.

J. Steinbeck „Na wschód od Edenu"

- 1) Cyrus Trusk ma dwóch synów: Karola i Adama. Karol, bardziej poryw-czy, stworzony do kariery żołnierza, bezgranicznie kocha ojca, któremu stara się przypodobać. Jednak to Adam bę­dzie ukochanym synem, tak różnym od Cyrusa, którego nigdy nie kochał i któ­rym pogardzał. 2) Kaleb i Aaron, dwaj synowie Adama Truska, starają się za­skarbić sobie miłość i względy ojca. Aaron, dobry i sumienny uczeń, poważ­nie myślący o przyszłości, jest jego ulubieńcem. Kiedy zaciąga się do wojs­ka, a potem ginie na wojnie, Adam przeżywa załamanie, dostaje wylewu, walczy ze śmiercią. Kaleb jest przeci­wieństwem brata: impulsywny i nieobli­czalny, walczy o miłość ojca, choćby miał ją nawet zdobyć za pomocą pienię­dzy. I choć ojciec obwiniał go o śmierć drugiego syna, to on będzie przy umiera­jącym i dostanie od niego błogosławień­stwo.

M. Hłasko „Ósmy dzień tygodnia" -

Grzegorz pogardza swoimi rodzicami zaich niezaradność i słabość. Kiedy tylko można, ucieka z domu i topi smutek w alkoholu, nie zdając sobie sprawy z tego, jakich cierpień przysparza matce i ojcu. Skoncentrowany jest wyłącznie na sobie i swoich sprawach.

E. Kazań „Układ" - patrz: bunt, dzie­ciństwo, matka, ojciec.

S. Mrozek „Tango" - Artur, syn Eleo­nory i Stomila, nie potrafi zaakceptować stylu życia swoich rodziców. W prze­ciwieństwie do nich, nie jest zwolen­nikiem rewolucji seksualnej i dąży do tego, by zaostrzyć obyczaje panujące w domu. Jednakże natrafia na mumie do przebicia: tylko jemu jednemu zależy na przywróceniu dawnych norm.

G. Garcia Marąuez „Sto lat samotno­ści" - Synowie w rodzinie Buendia otrzymują na chrzcie dwa imiona: Jose Arcadio albo Jose Aureliano. Co dziw­ne, imiona te mają magiczną moc - de­cydują o charakterze człowieka. Pierw­sze z nich nosili synowie żądni świata i przygód, naukowcy i ci zgłębiający tajemnicę życia; drugie - idealiści i ro­mantycy przywiązani do domu i rodzi­ny.

P. Shafer „Amadeusz" - Wolfgang Amadeusz Mozart, chcąc uwolnić się od dominacji ojca, podejmuje decyzję o po­zostaniu na stałe w Wiedniu, a także o ślubie z Konstancją. Kiedy Leopold Mozart odwiedza syna, traktowany jest w jego domu jak persona non grata. Dopiero kiedy ojciec umiera, młody Mozart uświadamia sobie, kim on był dla niego i jak wiele zrobił dla syna. Wskrzesi więc postać Leopolda w swej operze „Don Giovanni" (będzie to Posąg Komandora). Patrz: ojciec, sobowtór.

N.H. Kleinbaum „Stowarzyszenie umarłych poetów" - Neil Perry, ślepo posłuszny swemu ojcu, zmienia się pod wpływem nauczyciela, Johna Keatinga. Odkrywa swoje prawdziwe powołanie i pasję: chce być aktorem. Występ w amatorskim przedstawieniu „Snu no,-cy letniej" kosztować go będzie wiele: decyzję ojca o przeniesieniu do szkoły wojskowej, a w konsekwencji - życie. Patrz: samobójstwo.

* „Bo choć w pokoju zakwitnie świat cały, Choć się sprzymierzą rządy, ludy, zdania,

Syn twój wyzwany do boju bez chwały I do męczeństwa... bez zmartwychpowstania". (A. Mickiewicz)

* „Wina ojca idzie w syna;

niegodnych synowie niegodni". (S. Wyspiański)

* „Tak upływa nam życie nasze. Synowie nasi zburzą, co my budujemy. Burzymy, co zbudowali ojcowie nasi". (S. Wyspiański)

* „Ojcowie: Termopile, Synowie: za ile?" (S.J. Lec)

* „Syn irytuje ojca zupełnie inaczej niż inni ludzie, to jest inny rodzaj irytacji, kiedy ojciec jest zirytowany z powodu syna, to jest rzeczywiście prawdziwa irytacja". (G. Stein)

* „Nie liczmy na potomnych - na nas także liczyli nasi przodkowie".

(H. Jagodziński)

---