ABC młodego nauczyciela - wskazówki do planowania i prowadzenia zajęć z pedagogiki
PLANOWANIE ZAJĘĆ
przypomnij sobie treści wykładów część IV Kompetencje dydaktyczne nauczyciela
zapoznaj się dokładnie z treścią wykładu, którego kontynuacja jest twój temat zajęć
dokładnie przestudiuj literaturę przewidzianą do twoich zajęć -
zastanów się co szczególnie interesuje cię w tym temacie.
pamiętaj: Twój nastrój jest zaraźliwy - możesz zarazić zarówno entuzjazmem w podejściu do tematu jak i znudzeniem, brakiem motywacji !
nie bój się innowacji - podejście do zadania w sposób twórczy, oryginalny to podstawa sukcesu. Staraj się tak zaplanować zajęcia, by zmusić uczestników do przyjmowania perspektywy przyszłego nauczyciela a nie danego ucznia, czy studenta ! Uważaj, by zajęcia nie przebiegały w tonie: ,,nic nie można zmienić, wszystko jest utopią, szkoła jaka jest - każdy widzi”. Zachęcaj do szukania pozytywnych rozwiązań, doceniaj przejawy optymizmy w myśleniu i działaniu, pytaj o pozytywne doświadczenia wyniesione ze szkoły i przyczyny sukcesów !!!
formułując cele zastanów się co jest dla ciebie najważniejsze w tym temacie- czego na pewno chcesz nauczyć uczniów, na co uwrażliwić itp. Pamiętaj, że liczy się nie ilość a jakość sformułowanych celów i możliwość ich zrealizowania na twojej lekcji !
przygotowując scenariusz przestrzegaj ,,Wskazówek do planowania lekcji” ( koperta). Poprawnie formułuj cele ogólne i operacyjne !
pamiętaj o różnych stylach uczenia się - jak zaktywizujesz na zajęciach swoich uczniów? Może wykorzystasz swój strój do skoncentrowania uwagi uczniów na sobie i nawiązania do tematu lekcji ?
wybierając metodę pracy zastanów się , czy umożliwi ona zaktywizowanie różnych typów uczniów ( także tych nieśmiałych, obserwatorów). Zastanów się - czy można ją tak zmodyfikować, by lepiej aktywizować wszystkich uczniów ?!
przygotowując materiały do zajęć pamiętaj, by były czytelne
(także z ostatniej ławki), folie nie powinny zawierać zbyt wiele treści
uwzględnij w scenariuszu ćwiczenia, zadania które zrealizujesz, gdy skończysz przed czasem ( zaplanuj z czego zrezygnujesz, gdy czasu ci zabraknie)
realizując scenariusz lekcji bądź konsekwentny i stanowczy - założyłeś przecież realizację określonych celów, ale pamiętaj, że scenariusz można i należy modyfikować uwzględniając potrzeby i aktywność grupy - to przygnębiające, gdy uczniowie czują, że na pierwszym planie jest scenariusz lekcji a nie oni sami
pamiętaj, że zbyt szybkie tempo zajęć, poczucie pośpiechu nie sprzyjają aktywności uczniów - lepiej zrezygnować z jakiegoś ćwiczenia i dobrze wykonać jedno, niż robić wiele pobieżnie
jeżeli przygotowujesz zajęcia z kolegą/koleżanką - ustalcie zakres prac do wykonania i podział ról podczas prowadzenia zajęć ( podczas lekcji jest za późno na ustalenia i wzajemne konsultacje !) Zróbcie to zwłaszcza, gdy doświadczasz pokusy zrobienia wszystkiego samemu - będzie ci przykro , gdy w podsumowaniu dowiesz się, że nie dopuściłeś innych prowadzących do głosu
pamiętaj, że możesz skorzystać z konsultacji w Centrum Edukacji Nauczycieli - na tym etapie pracy rady i uwagi udzielane są ze zrozumieniem i bez konsekwencji !!!
PROWADZENIE ZAJĘĆ
Przed wejściem uczniów
przygotuj sobie miejsce pracy: zmaż tablicę, uporządkuj materiały, pomoce (porządek na biurku to część informacji o tobie samym)
przygotuj potrzebny sprzęt, sprawdź, czy potrafisz go obsługiwać !
jeśli planujesz zmianę ustawienia ławek, krzeseł możesz poprosić kilku uczniów i zrobić to przed zajęciami
Wprowadzenie
wprowadź do tematu zajęć: sprowokuj namysł nad tematem
(intrygujące pytanie, nawiązanie do doświadczeń uczniów), spróbujcie zrozumieć dlaczego to zagadnienie warte jest analizy, zgłębienia )
nawiąż do treści odpowiedniego wykładu, zadanej literatury lub tego o czym mówiliście ostatnio
zapisz temat na tablicy - pisz wyraźnie i dużymi literami !
przedstaw plan lekcji - zapowiedz co czeka uczniów i jakie atrakcje przewidziałeś po drodze ( nie musisz zdradzać wszystkich szczegółów, ale zbytnia tajemniczość i zaskakiwanie niespodziankami może rodzić poczucie niepokoju)
pamiętaj o zasadzie dobrego startu - jeśli zanudzisz uczniów na wstępie trudno będzie ich później zaktywizować ( i na odwrót) Uśmiech, pozytywne nastawienie, zaangażowanie - to połowa sukcesu
nie podawaj gotowych rozwiązań, tez na początku lekcji - pamiętaj, że odkrywanie, poszukiwanie, dochodzenie do głównych wniosków jest istotą aktywizowania uczniów: wiedza jest ważna, ale nie zapominaj o procesie jej konstruowania
Organizacja pracy w grupach
Przestrzegaj zasad poznanych na wykładzie!
gdy chcesz podzielić zespół na grupy, pamiętaj że im mniejszy zespół, tym większa szansa na aktywność wszystkich jego członków. (gdy zespół liczy powyżej 5 osób jest prawie pewne, że odpowiedzialność się rozmyje i nie wszyscy będą pracować, wychodząc z założenia, „że przecież i tak ktoś się tym zajmie”.)
ustal wcześniej jak podzielisz uczniów na grupy - pamiętaj, że pozostawienie decyzji w ich rękach może zabrać ci wiele cennego czasu; możesz stanowczo, ale łagodnie narzuć odgórnie sposób podziału grupy
( patrz wykład)
stosuj ciekawe, różnorodne zasady podziału na grupy ( ławki, kąty i odliczanie to już norma)
gdy łączysz uczniów w pary, nie dopuść, by ktoś pozostał sam. Możesz sam do niego dołączyć lub wyznaczyć mu np. rolę obserwatora jednej lub kilku dwójek
na zakończenie poproś grupę, by spróbowała ocenić własną aktywność wg przygotowanych kryteriów oceny - wyciągnij odpowiednie wnioski, jeśli aktywność ta była niska
Aktywizujące metody nauczania
Pamiętaj: zanim zastosujesz wybraną aktywizującą metodę nauczania zapoznaj się z zasadami poprawnego jej przeprowadzania !!!
( koperty) - dotyczy to także wykładu, dyskusji !
Ćwiczenia, zabawy
Jeśli przeprowadzasz ćwiczenie, zabawę lub zadajesz zadanie
szukając ochotników do ćwiczenia zapowiedz ( jeśli nie zakłóci to przebiegu) czego będzie ono dotyczyło, jakiej formy aktywności oczekujesz od uczniów (śpiew, taniec a może pomysłowość?) - pomoże to uczestników podjęciu decyzji i zachęci obawiających się (pamiętaj: komunikat ,,nie bójcie się - to nic trudnego” niewielu pomaga)
zapoznaj uczestników z celem ćwiczenia! (jasny cel zwiększa motywację: gdy wiem co mam robić i po co - robię to chętniej)
dokładnie omów instrukcję. Poprawnie wprowadzona instrukcja, to połowa sukcesu, zatem dobrze ją przemyśl - gdy uczeń nie pracuje na lekcji, być może zwyczajnie nie wie JAK i CO ma robić
nie podawaj instrukcji w trakcie rozdawania pomocy
zadbaj, by, gdy podajesz instrukcję, w klasie panowała cisza, by wszyscy Cię słuchali
sprawdź, czy wszyscy Cię dobrze zrozumieli.
gdy zespoły już pracują, Ty nie masz wolnego czasu! (to nie jest czas na uzupełnianie dziennika, ani czytanie prasy - czuwaj nad pracą uczniów) - może ktoś potrzebuje Twojej pomocy
zadbaj o estetykę środków dydaktycznych (chętniej wykonuje się zadanie np. na zielonej, równej kartce, niż na właśnie wydartej z zeszytu i postrzępionej, łatwiej wykonać zadanie, gdy nie trzeba się domyślać co jest napisane na słabej odbitce ksero itp.)
Symulacje;
pamiętaj, że nie dla każdego ucznia odegranie roli w scence jest prostym zadaniem - jeśli to możliwe zapowiedz czego będzie dotyczyła odgrywana rola, nie wyciągaj ochotników ,,na siłę” - raczej apeluj do kinestetyków, staraj się dostrzegać osoby, które ,,chciałyby i boją się” wziąć udział w zabawie-zachęć je, ochotników nagradzaj
przed symulacją uprzedź widzów na co mają zwrócić uwagę, co obserwować
gdy osoby przygotowują się do odegrania scenki zorganizuj czas oczekującym !
po przeprowadzonym ćwiczeniu (odegranej scence) dokładnie przeanalizujcie je, wyciągając jak najwięcej kształcących wniosków
na zakończenie ,,odczaruj role” - przypomnij wszystkim obecnym, że uczestniczyli w symulacji: aktorzy odgrywali role a nie samych siebie i że zabawa już się zakończyła
Dyskusja
wytłumacz uczniom na czym polega twoja rola, jako osoby prowadzącej dyskusję
przedstaw jasno cel dyskusji - do czego zmierzacie, jaki ma być jej efekt
oddając głos uczniom ustal zasady zabierania głosu i bąź stanowczy w przestrzeganiu ich (!!!)prowadząc dyskusję pamiętaj o problemie, który analizujecie - wiodące pytanie zapisz na tablicy i powracaj do niego, gdy sytuacja tego wymaga. Jeśli w trakcie dyskusji pojawia się wiele wątków, pytań możesz sporządzić ,, graficzna mapę dyskusji” i ustalić z uczniami, który problem warto byłoby przeanalizować na kolejnych zajęciach
pamiętaj, że to błąd, gdy dyskusja sprowadza się do rozmowy prowadzącego z aktualnie wypowiadającą się osoba, a nie jest dyskusją na forum. Błędem jest także takie prowadzenie dyskusji, gdy wypowiada się i dyskutuje grupa ,,wybrańców”- przestrzegaj czasu wypowiedzi poszczególnych osób ! (uwzględnij to ustalając zasady dyskusji)
uprzedź uczestników ile minut zostało do końca dyskusji i udzieleniu ostatnich 2-3 głosów
pamiętaj o podsumowaniu - ma być ono nawiązaniem do tego, co działo się na zajęciach a nie przeczytaniem wniosków, które przygotowałeś w domu. Jeżeli wnioski odbiegają od głównych tez prezentowanych w literaturze , zastanówcie się nad przyczynami ( ta część może mieć charakter pracy domowej)
Wykład interaktywny
Forma wypowiedzi:
by mówić w sposób jasny, zrozumiały i zmieścić się w zaplanowanym czasie dobrze jest potrenować (można przed samym sobą, można przed publicznością)
mów głośno i wyraźnie, patrząc na słuchaczy (dajesz tym samym do zrozumienia, że wiesz o czym mówisz i czujesz się pewnie w roli wykładowcy) .Pamiętaj chcesz ,,mowie ciała”
jeśli chcesz przekazać wiedzę, podziel ja na małe porcje. Oddziel jedną ważną informację od drugiej pauzą - zwiększysz szansę zapisu ich w pamięci.
Dobrze zbudowany wykład:
nie referuj przeczytanej przez studentów literatury - niewiele osób lubi słuchać dwa razy o tym samym (możesz natomiast przedstawić tekst w nowym świetle, wykorzystać jako podstawę do własnych refleksji)
przedstaw plan wykładu (wprowadzenie, rozwinięcie, zakończenie) i czas, jaki mu poświęcisz
zaplanuj czas na pytania słuchaczy i poinformuj ich o tym
definiuj wprowadzane, kluczowe pojęcia
gdy zadajesz pytanie, nie bój się ciszy w klasie - daj im czas na namysł i odpowiedź. Inaczej sam będziesz odpowiadał na swoje pytania, a uczniowie chętnie na to przystaną zwalniając się z wszelkiej aktywności
nigdy nie odczytuj treści wykładu - chyba, że zależy Ci na tym, by nic nie zostało zapamiętane
nie mów tyłem do klasy (np. pisząc na tablicy)
„Przykuwacze” uwagi:
dowcip (możesz wykorzystać sytuację, lub skorzystać z jakiegoś „gotowca” - zadbaj jedynie, by jego ofiarą nie padł któryś z uczniów)
ruch (nie siedź nieruchomo za biurkiem - wstań, wejdź w klasę, dobrze, gdy umiarkowanie gestykulujesz, zaangażuj w to co mówisz także swoje ciało)
modulacja głosu (gdy przestają Cię słuchać - zrób pauzę - zainteresują się, co się stało, nie mów na jednym tonie, bo ich uśpisz, akcentuj, to co istotne, gdy chcesz, by nasłuchiwali - przejdź do szeptu)
obraz (obraz działa silniej niż słowo - pokaż planszę, plakat, zapisz na tablicy, używaj koloru). Zapisy na tablicy powinny być czytelne !
Aktywizacja słuchaczy
zadawaj pytania (ciekawe, prowokujące pytania zmuszają do myślenia)
odwołuj się do doświadczeń własnych oraz uczniów - chętniej się zaangażują i lepiej zapamiętają wiedzę, którą przekażesz potem w oparciu o nie. Doceń doświadczenia uczniów, jako istotny element ich wiedzy - odwołuj się do nich jak najczęściej. Starajcie się interpretować doświadczenia uczniów w oparciu o poznaną literaturę !
nie daj się zwieść pozornej aktywności klasy ( zadajesz pytanie kierowane do całej klasy, a wciąż odpowiadają dwie, trzy osoby - wtedy reszta może się nudzić. Skuteczniej zaktywizujesz klasę, gdy o odpowiedź na te same pytania poprosisz niewielkie grupy)
wprowadzaj różnorodność (przeplataj wprowadzanie nowych treści pracą w zespołach, zamiast podawać gotową wiedzę, tak organizuj pracę, by uczniowie sami mogli poszukiwać)
chwal za ciekawe wypowiedzi, uwagi, pytania (zwłaszcza uczniów mało aktywnych), doceniaj aktywność: ,,dziękuję - bardzo obrazowo, z humorem odegraliście te scenki” , ,,to było trudne zadanie - bardzo dokładnie je wykonaliście”
zachęcaj do rozumienia, słuchania - nie pozwalaj na atak , agresywną krytykę
nie krytykuj, unikaj ironii ( ,,ale jesteście dzisiaj niemrawi” , ,,no tak jak zawsze - mnóstwo chętnych…”) , zachęcaj i dostrzegaj każdy przejaw aktywności
pamiętaj, że możesz poprosić uczniów uczniów o pomoc w rozdaniu materiałów, zapisywanie głównych tez na tablicy itp
Dyscyplina:
nie przepraszaj, gdy prosisz o ciszę - to Twoje prawo, nie mów gdy ktoś Ci przeszkadza !
jeśli ktoś sprawia Ci kłopot swoim zachowaniem, zastanów się co może leżeć u jego podstaw, z czego wynika? Skuteczniej oddziaływać na przyczynę niż leczyć objawy
uczniów zakłócających przebieg lekcji zaktywizuj przez działanie ( podejście do tablicy, odczytanie fragmentu tekstu itp.)
nie bój się krytyki, ironii, sceptycyzmu ucznia - staraj się zrozumieć jego racje ucznia i pomóż mu samemu je ujawnić, zrozumieć. To może być bardziej kształcące dla wszystkich niż ogólna aprobata i zachwyt
nie mów, gdy wchodzą spóźnialscy i powodują szum - poczekaj na ciszę
nie bój się trudnych pytań ucznia - nie pozwól, by uczeń sprowokował cię i wciągnął w konfrontacje na forum klasy. Pamiętaj: to nie ring a uczniowie to nie widownia - w pierwszej kolejności zapytaj uczniów o odpowiedź na zadane pytanie ( w tym czasie przemyśl własną odpowiedź i podsumuj nią wypowiedzi uczniów). Zawsze możecie przeanalizować problem w domu i wrócić do niego na następnej lekcji
gdy ktoś ci przeszkadza nie upominaj go wprost -skupisz wtedy uwage wszystkich na tej osobie, przerwiesz swój tok myślenia - stosuj ingerencje dyskretne ( poznane m.in. na wykładzie)
jeśli przeszkadza ci kilka osób zapowiedz, że zaraz zmienisz rodzaj aktywności, ale prosisz jeszcze o chwilę skupienia
gdy spada koncentracja - zmień rodzaj aktywności (gdy uczniowie siedzą - niech wstaną, gdy Ty mówiłeś - oddaj im głos, gdy pracują indywidualnie - zarządź pracę w grupkach itp.)
nie bój się ruchu w klasie (zmieniaj organizację przestrzenną grupy: praca w parach, zespołach, zmiana składu zespołów). Ruch wprowadza urozmaicenie, podnosi energię grupy
pamiętaj, że zmiana miejsca pracy np. wyjście w teren z uczniami wymaga większego wysiłku w utrzymaniu dyscypliny - zanim się zgodzisz na propozycje uczniów oceń swoje siły i możliwości zrealizowania zaplanowanych zajęć w terenie !
ZAKOŃCZENIE
podsumowując zajęcia wykorzystaj efekt świeżości (możesz to zrobić sam, lub zaprosić do tego uczniów), zapytaj gdzie i w jaki sposób uczniowie mogą wykorzystać to , czego się nauczyli - dzięki temu zwiększysz szansę na lepszą asymilację przekazanych treści.
jeśli planowałeś - zadaj zadanie domowe
podziękuj uczniom za aktywność, współpracę , zaproś na następne spotkanie - zapowiedz jego temat, wzbudź zainteresowanie
!