Polityka Gospodarcza
Wykład nr 6
Niedziela 7 grudnia 2003
Polityka rolna
Jest częścią składową całej polityki gospodarczej. Jej podmiotami są władze państwowe i władze samorządowe. Na szczeblu centralnym z ramienia władzy wykonawczej (rządu) reprezentantem jest minister rolnictwa. Rolnictwo to nie tylko część gospodarki, ale ważny sektor z punktu widzenia ekologii. Przedmiotem polityki rolnej jest tworzenie warunków do efektywnego, dobrego rozwoju rolnictwa.
Można wyróżnić 2 podstawowe typy polityki rolnej:
Politykę bezpośrednią (polega na tym, że to władze państwowe ustalają w sposób odgórny ile, gdzie. Po jakich kosztach produkować. Taka polityka jest właściwa dla gospodarek centralnie kierowanych np. byłych gospodarek socjalistycznych)
Politykę pośrednią (polega na tym, że władze tworzą tylko warunki prawne, finansowe i część warunków organizacyjnych dla produkcji rolnej. Ten typ polityki stosowany jest w gospodarkach rynkowych, dominujących obecnie na całym świecie)
Instrumenty polityki rolnej:
Wyróżniamy 3 grupy instrumentów polityki rolnej:
Informacje ze strony władz o tym, co zamierza władza zrobić (w danym roku czy 5-leciu)
Wszelkie przepisy prawne ustalające to, co wolno, a czego nie wolno w dziedzinie omawianej.
Bodźce finansowe (instrumenty) - podatki, opłaty oraz dopłaty dla gospodarstw.
Struktura agrarna w Polsce
Struktura - układ całościowy, w którym występują poszczególne elementy (agrarna = rolna)
Struktura agrarna z punktu widzenia rodzaju własności
Struktura wielkości gospodarstw rolnych z punktu widzenia ich wielkości
Struktura upraw
Ad. 1)
Występują 3 typy własności:
Prywatna (reprezentowana głównie przez rodzinne gospodarstwa rolne - ok. 88-87% użytków rolnych)
Państwowa (7-8% areału prawnego)
Samorządowa i spółdzielcza (na tę formę własność przypada 3-4% wszystkich gruntów uprawnych)
Ad. 2)
W 2002 roku w Polsce było około 1850 tysięcy indywidualnych gospodarstw rolnych. W Polsce 56,2% gospodarstw to gospodarstwa nieprzekraczające 5 ha. Około 20% stanowią gospodarstwa powyżej 10 ha. Tylko 1/5 gospodarstw ma obszarowe warunki do samodzielnego rządzenia, aby produkcja była opłacalna. Około 80% gospodarstw stanowią gospodarstwa, które nie mają szans na samodzielny byt. Średnia wielkość gospodarstw rolnych wynosi około 8 ha.
Na tle Unii Europejskiej, gdzie średnia wielkość gospodarstw wynosi ok. 18 ha. Polska należy do krajów o małej wielkości gospodarstw, jednakże już teraz w UE są kraje o zbliżonej strukturze gospodarstw do polskiej. Są to Portugalia, Włochy, Grecja. Średnia cena 1 ha ziemi (w €) wynosi: Holandia - 24 tys. €, Włochy 12 tys. €, Niemcy 9 tys. €, Francja 3 tys. €, Polska 1-1,1 tys. €.
Zagraniczna polityka gospodarcza
Zagraniczna polityka gospodarcza jest częścią składową polityki gospodarczej danego kraju. Jej podmiotami są władze państwowe. W ramach władzy wykonawczej (rządu) tę politykę prowadzą minister spraw zagranicznych łącznie z ministrem gospodarki. Przedmiotem tej polityki jest tworzenie warunków dla korzystnego przepływu międzynarodowego towarów, kapitału i ludzi. W gospodarkach centralnie kierowanych władze odgórnie ustalają, co eksportować, importować, do jakich krajów i po jakiej cenie (polityka bezpośrednia). W gospodarkach rynkowych występuje polityka pośrednia i polega tylko na tworzeniu warunków do przepływu towarów, kapitału i ludzi. Władze te na ogół nie ustalają warunków eksportu.
Każdy raj zainteresowany jest tym, aby jego eksport był największy, bowiem z tego tytułu eksporterzy otrzymują dochody, a z tego płacą podatki na rzecz państwa.
Generalnie wyróżniamy 2 typy gospodarek gospodarek punktu widzenia ich powiązań ze światem zewnętrznym:
Gospodarki autarkiczne (zamknięte) - w czystej postaci występują bardzo rzadko np. w okresie wojen, blokady państwa.
Gospodarki otwarte - powszechne na całym świecie z tym, że stopień otwartości jest różny. Mierzy się go przez udział eksportu w PKB danego kraju. W Polsce udział eksportu w PKB waha się między 20-30%, a np. w USA około 14%, w Belgii 60%.
Jeżeli import = eksportowi to wówczas mówimy, że dany kraj ma zrównoważony bilans handlowy. Gdy eksport > import - nadwyżka handlowa, a gdy eksport < import - deficyt handlowy.
Zadaniem zagranicznej polityki gospodarczej jest dążenie do tego, by bilansować import z eksportem, albo osiągnąć nadwyżkę eksportu (np. w Japonii). W Polsce od połowy lat 90-tych do obecnej jest większy import niż eksport i ujemne saldo handlowe. Wszystkie kraje Europy środkowo-wschodniej mają także ujemne saldo handlowe. Wynika to z tego, że kraje te przeprowadzają intensywną modernizację swoich gospodarek (importują maszyny, a także gotowe produkty konsumpcyjne, których wytworzyć nie są w stanie). Wszystkie kraje te pokrywają ujemne saldo handlowe dzięki pozyskiwaniu środków finansowych ze źródeł poza eksportowych (pożyczki w bankach). Pozyskują te środki finansowe dzięki sprzedaży rządowych, krajowych papierów wartościowych, sprzedaży majątku narodowego (istniejących przedsiębiorstw hurtowni). Napływ pieniądza z tytułu emisji rządowych papierów wartościowych nazywa się zagranicznymi inwestycjami portwelowymi. Natomiast napływ pieniądza z tytułu zakupu w danym kraju już istniejących przedsiębiorstw, hurtowni nazywa się zagranicznymi inwestycjami bezpośrednimi. Jeśli napływ zagranicznego pieniądza jest dostatecznie duży to są pieniądze, aby finansować większy import niż eksport w kraju.
Bilans płatniczy kraju jest zestawieniem wszystkich transakcji danego kraju ze światem zewnętrznym. W ramach tego bilansu występują 3 ważne pozycje:
Import i eksport towarów
Import usług i eksport usług
Przepływ kapitału (import i eksport kapitału)
Wśród instrumentów zagranicznej polityki gospodarczej ważną rolę odgrywają cła oraz kurs dewizowy.
Cła - opłaty z tytułu importu jakiś towarów (jeśli występują to utrudniają import)
Kurs dewizowy - cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju. Jeśli jedna waluta traci na wartości to jest to korzystne dla eksporterów, jeśli zyskuje to korzystne dla importerów.
3
Biały®