4681


N wybrzeża Morza Egejskiego

- od pocz. V BC mennictwo nie tylko greckich kolonii, ale także lokalnych plemion (edonowie, derronowie) => monety tracko-macedońskie: duże krążki, na awersie przedstawienia figuralne, na rewersie kwadrat wgłębiony + często inskrypcja

- region ze złożami srebra i złota => plemiona bija duże nominały monet

- związane z formą exportu srebra? W skarbach poświadczają szlak handlowy prowadzący do Egiptu, np. w SW Turcji „skarb dekadrachm”

- podporządkowanie państwu Achemenidów w V BC - forma spłacania daniny

Mennictwo greckich miast:

- Potidaja:

awers: Posejdon na koniu, trzyma trójząb

rewers: kwadrat wgłębiony

- Akantos

Awers tetradrachm: ew pożerający byka (odniesienie do sił światła i ciemności: lew - słońce, był - ciemność; lub rzeczywista sytuacja)

Awers mniejszych monet: protoma byka

Rewers: kwadrat wgłębiony podzielony na 4 części

- Sermylia

Awers: jeździec uderzający włócznią

Rewers: kwadrat wgłębiony

- Tazos (wyspa lub N wyb. Morza Egejskiego) & polis greckie na wyspie

I poł V awers: Satyr porywający nimfę (związki z kultem dionizosa), na rew kwadrat wgłębiony podzielony na 4 części

=> „monety Lete” - awers: Satyr ściga nimfę (na rew. Kwadrat wgłębiony)

S Italia

- kolonie greckie od VIII BC. Bardzo bogate tereny, żyzna rola

- bogactwo z handlu: z miastami greckimi na E, Etruskami. Bardzo bogate miasto Sybaris

- Sybaris zniszczone w 510 przez Kroton (oba założone przez kolonistów z Achaji). Później na miejscu Subaris - Turioi założone dzięki pomocy Ateńczyków (V BC) na planie hippodamejskim.

- Kroton => Milon z Kroton (siłacz)

- dość wczesne bicie monety, najwcześniej Sybaris i Metapont ok. 550 BC - srebrna. Reszta miast trochę później (Kroton ok. 530 BC)

I faza mennictwa - ewenement dzięki technice bicia - wypukłemu awersowi odpowiada identyczne wklęsłe przedstawienie na rewersie (intencjonalne, a nie jak gdzie indziej - błąd menniczy). Nie był to ten sam stempel, ale 2 osobne zgrane ze sobą. Zazwyczaj dokładne zgranie osi monet (ale np. w Kroton nie). Monety te nazywane są staterami wklęsłymi

- Sybaris - byk z głową do tyłu (nawiązuje do pieniądza niemonetarnego => hodowla). W odcinku inskrypcja czytana od tyłu - SYB

- Kroton - trójnóg

- Metaopnt - kłos zboża + inskrypcja META

Koniec tej techniki w k. V BC

II faza mennictwa

- Metapont

Awers: głowa nimfy

Rewers: kłos zboża + inskrypcja

- Kaulonia (kolonia Sybaris) - Apollin Katarsios + jelonek + na ręku mała postać, w drugiej ręce gałązka. + inskrypcja (technika wklęsła)

- Posejdonia

Awers: Posejdon z trójzębem + inskrypcja POS (technika wklęsła).

Rewers: byk (wypukły) + inkrypcja

- Region (miasto na czubku buta) - głowa/skalp lwi frontalnie

- Terina

k. V BC awers: głowa nimfy

rewers: Nike siedząca na ołtarzu

- Turion

Awers: głowa Ateny Partenos

Rewers: byk atakujący

- Tarent

Od V BC awers: młodzieniec siedzący na delfinie + inskrypcja Taras (młodzieniec to Taras - bóstwo eponimiczne Tarentu lub mityczny założyciela miasta - Parantos - uratował go delfin)

Rewers: hippokamp lub koło ze szprychami

Sycylia

- Syrakuzy - nie biły monety najwcześniej na Sycylii, dopiero w ost dziesięcioleciu VI BC

Awers tetradrachm: jeździec

Rewers: kwadrat wgłebiony lub kwadrat wgł i w nim głowa kobiety/nimfy Aretuzy (potem Aretuza w otoczeniu delfinów)

Później tetradrachmy awers: zaprzęg często zwieńczony Nike

Rewers: głowa nimfy Aretuzy + otaczające ją delfiny + inskrypcja

- archaiczny wyraz tych monetg

- włosy Aretuzy - perełki

=> w całej Sycylii popularny motyw zaprzęgu (bo wyścigi wozów były główną rozrywką arystokracji)

- II poł V BC /ost ćw V BC - zmiana => najpiękniejsze monety w świecie greckim. Rytownicy umieszczają na stemplach swoje imiona (Kimon, Euainetos => I ćw IV BC za Dionizjosa I)

awers: ożywienie kwadrygi, dynamika koni i woźnicy, nad nimi Nike

rewers: Aretuza nabiera elementów stlu V BC, fryzura jak w okresie klasycznym (nie perełki), włos rozwiany

- sygnatury artystów w różnych miejscach

- w odcinku na awersie może pojawić się delfin

- monety te bite na opłacenie wojsk najemnych (starcie z Atenami)

- głowa Ateny z ¾, stempel Kimona

- dekadrachmy Syrakuz - najwcześniejsze '60 V BC, potem znów od k. V BC. Identyczne typy jak na tetradrachmach

- w odcinku na awersie tarcza, nagolenniki, pancerz i hełm oraz czasem inskrypcja atla => łupy wojenne

- k. V BC - pierwsze złote monety

Awers: głowa Heraklesa

Rewers: kwadrat wgłębiony + głowa Aretuzy + inskrypcja

- bite na opłacenie wojska gdy zabrakło srebra. Tetradrachmy, didrachmy i drachmy

- IV BC Syrakuzy potrzebują pomocy - pomaga Timoleon z Koryntu => monety w typie korynckim

Awers: pegaz

Rewers: Atena w hełmie

- Akragas (Agrygent)

Awers: orzeł + inskrypcja AKRAGAS (kult Zeusa)

Rewers: krab

Awers: orzeł rozszarpujący zająca + inskrypcja

Awers: kwadryga

Rewers: orzeł rozszarpujący zająca

=> k. V dekadrachmy w związku… (zagr? Z Agr?) oraz monety złote

- Naxos - najstarsza kolonia grecka na Sycylii

Awers: głowa Diniozosa w wieńcu bluszczowym

Rewers: Satyr trzymający kantaros + inskrypcja NAXION

- Gela

Awers: jeździec (zbiegiem czasu na awersie kwadryga)

Rewers: protoma bóstwa rzecznego (byka z męską głową) - rzeki Gelas

Monety punickie

- często nawiązują do mennictwa greckiego

Awers: głowa kobiety jak Aretuzy + delfiny

Rewers: głowa konia, palma + inskrypcja punicka

Morze Czarne

- charakterystyczna forma pieniądza - jako płacidło grociki brązowe (nie nadawały się do użytku). OD VII BC od Apolloni Partyjskiej, przez Istrię aż po Olbię, B…… Nie wiadomo z jaką tradycją można je łączyć (barbarzyńcy). Produkowane przez Greków

- tzw delfinki - ok. końca VI do pocz. IV, produkowane w Olbii.

- duże (100 g - 15 g brązu) rzadkie

- małe (4 - 1 g)

- beznapisowe

- napisowe (APIXO w 2 poł V BC, ΘY w 2 poł V i pocz IV BC)

- asy olbijskie (na skutek podobieństwa technologicznego do monet rzymskich). Odlweane. 4 serie:

I. najstarsza - przed pocz. 2 ćw V BC. Duże (do 100 g, śr 7 cm)

Awers: głowa Ateny otoczona delfinkami

Rewers: koło solarne o 4 szprychach + isnkr ΓAY∑

II. z insktrypcją APIX. Charakterystyczny typ dla tego regionu

Awers: gorgonejon

Rewers: orzeł trzymający w szponach delfina

III. niewielkie, kilkanaście gramów. Po raz pierwszy pojawia się nazwa polis!! - OLBIO (V/IV BC)

Awers: gorgonejon

Rewers: orzeł

IV. 2 poł IV. Frontalnie głowa Demeter

Brązowa moneta

- Moneta brązowa bardzo wcześnie na N wybrzeżu Morza Czarnego, ale nie z tego rejonu rozpowszechniła się na Grecję. Grecja monety brązowe przejęła z Sycylii i S Italii (tam pierwsze monety brązowe już ok. poł V BC): Himera, Syrakuzy, Agrygent. Dość masywne krążki

- Agrygent - odlewana moneta- stożek

- Moneta brązowa na terenie Grecji właściwej w II poł V BC.

- w k. V BC dociera do W wybrzeży Azji Mn

- Efez, Milet - monety wybijane (nie odlewane). Bardzo małe (poniżej 1 g, mała średnica)

- od k. B BC coraz bardziej popularna, w IV BC wiele emisji

Królestwo Bosforańskie

- E Krym

- stolica: Pantikajon - monety początkowo ze srebra, od IV BC brązowe zaczynają dominować, w II poł IV złote statery - piękne, kilka typów

Awers: głowa satyra z wieńcem bluszczowym

Rewers: gryf trzymający włócznię/strzałę + kłos (bogactwo) + inskr PAN

=> jeden z władców miał na imię Satyros

Azja Mniejsza - mennictwo perskie

„emisje satrapie” (mennictwo satrapów)

- Pergmamon

awers: głowa Apollina w wieńcu laurowym

rewers: głowa brodatego mężczyzny w nakryciu głowy (tiara lub kyrbazja) + inskr. PERG

- ok. 400 BC? Bita przez greckiego renegata? (potomka Dongylosa z Eretrii - nagrodzonego przez króla Persów posiadłością w Pergamonie)

- Farnabazos - Satrapa. Frygia Hellespontyńska, W część Imperium

- ślub z córką królewską => przenosiny do Persepolis

- jeden z najwcześniejszych portretów (najwcześniejszy w ost. dzieś V BC). Nie oddaje w pełni rysów, raczej przedstawia typ. Srebrne, bite zimą 394/3 (wtedy F. formalnie był dowódcą floty Perskiej pod Knidos - pokonanie Sparty /realnie dowodził nią Ateńczyk Konon)

Awers: portret Farnabazosa w tiarze przewiązanej szarfą (szarfa => kokardka :D - oznaka wysokiej rangi) + inskrypcja FARNABA

Rewers: dziób okrętu (prora => bo F. był dowódcą floty perskiej) zdobiona wizerunkiem uskrzydlonego, przykucniętego gryfa + tuńczyk (czyli bite w Kyzikos) + po bokach 2 delfiny

- Tisafernes - satrapa Karii (siedziba w Sardes) i Lidii. Wojny z Agesilaosem

- moneta ze skarbu w Karaman w Turcji - jedyny egzemplarz, bita w imieniu wielkiego króla

Awers: portret w tiarze i szarfie z kokardką. Wg jakiegoś szwaba znajduje się tam jeszcze inskrypcja TISSA, ale Bodzek tego nie widzi :D

Rewers: sowa (jak na monetach ateńskich) + inskr BAS (basileos)

- 2 emisje monet brązowych, ok. 3 g wagi, bite między 400-395 (w 395 śmierć)

Awers: portret (bez wieńca, jest broda) w stylu greckim + napis TISSA

Rewers: Artemida + inskr ASTYRE (bicie w miejsc. Astyra)

Awers: głowa Ateny w hełmie attyckim

Rewers: perski jeździec w perskim stroju, z tiarą na głowie, włócznią (Tisafernes?) + inkr TISSA

- monety kryte srebrem, bite najprawdopodobniej w Fenicji (w mieście Dora?), aby fałszerstwo było wiarygodne - ciężkie (3 g)

Awers: głowa mężczyzny w tiarze

Rewers: sowa z inskr BA (basileos)

- Karia - dyn Hekatomnidów (Hekatomnos => Mauzolos) od Mauzolosa:

Awers: Apollon w ¾ w wieńcu laurowym

Rewers: Zeus Labrandeus trzymający podwójny topór i berło + inskr

Cylicja

- monety od pocz. II poł V BC (Tars) oraz bicie przez Satrapów

- Farnabazos - '70 IV BC w trakcie przygotowań do wojny z Egiptem

Awers: głowa Demeter w ¾, nawiązuje do osiągnięć syrakuzańskich

Rewers: głowa Aresa (raczej nie wizerunek Farnabazosa) + inskr FARNABAZ

- Tars

Awers: Baal z Tarsu siedzi na tronie, przed nim kadzielnica + inskr aramejska BAAL TARS. Liniowy otok (obwódka) => symboliczne przedstawienie miasta Tars

Rewers: postać naga (heros) i postać odziana, kadzielnica + inskr oznaczająca, że moneta bita przez Datarnesa?

- ok. 440:

Awers: nergal strzelający z łuku na hippokampie (uskrzydlony konik morski)

Rewers: Nergal uzbrojony w trójząb (nawiązanie do sztuki wschodu - sztywna postać) + kłos + inskr TARS

- 425 BC 2 egzemplarze:

Awers: Bellerofont na pegazie z włócznią, zabija chimerę

Rewers: Nergal w sztywnej pozie trzyma 2x siekierę, za nim drzewo życia

- Soli

Awers: Herakles (lwia skóra pod szyją)

Rewers: portret + inskr

Licja

- ok. 500 BC mennictwo. Wczesne bardzo jednolite

Awers: protoma dzikiej świni

Rewers: kwadrat wgłębiony

- później na ramieniu świni inskrypcja KYB (Kyberniskos?)

- następnie bogactwo ikonograficzne

- najważniejszy ośrodek Licji to Xantos

Awers: głowa Ateny w hełmie, na którym wieniec oliwy (naśladownictwo monet Ateńskich)

Rewers: głowa w Tiarze + inskr w lokalnym alfabecie HEREI + ARNAHE (miejscowa nazwa Xantos)

=> być może portet na monetach Licji pojawił się wcześniej niż na satrapich

- 1 egzemplarz monety w imieniu Tisafernesa bity w Xantos

Pizydia i Pamfilia

- Aspendos

Awers: zapaśnicy (walka)

Rewers: procarz + inskr w lokalnym alfabecie mówiąca, że moneta bita w Aspendos

Fenicja

- mennictwo w II poł V BC

- Sydon - nawiązanie do źródeł potęgi

Awers: mury Sydonu + galera wojenna

Rewers: Royal Heroe (:D Sydonu? Bóstwo?) walczy z lwem => sztuka ikon. E

Awers: okręt + fale morza

Rewers: rydwan + woźnica + król

- Tyr

Awers: Nergal z łukiem (podróż morzem)

Rewers: sowa z egipskimi atrybutami

Palestyna - Samaria

- początki mennictwa w Samarii w 375 BC

- większość ikonograficznych typów monet zapożyczonych. Czerpanie ze sztuki E (Grecko-perskiej)

- często posiadają 2x inskrypcje (po jednej stronie grecka, po drugiej aramejska)

- np. Farnabazos & inskr w aramejskim, że wybita w Samarii

- moneta, na awersie której Zeus w szatach we E stylu (z inskr ZEUS)

Macedonia i mennictwo diadochów

- monety władców bite od Alexandra I

- często pojawia się koń + jeździec w macedońskim kapeluszu

- Filip II - zmiana, 2 typy monet:

- tetradrachma

Awers: głowa Zeusa w wieńcu laurowym

Rewers: jeździec + inskr „Filipa”

- statery

Awers: głowa młodzieńczego Apollina

Rewers: biga (rydwan) + inskr FILIPOU

- standard attycki

- był w stanie bić liczne emisje, gdyż miał kopalnie. Po raz pierwszy w historii mennictwa złotego był w stanie konkurować z królem perskim

- interesował się ikonografią monet

- Alexander Wielki

- te same monety co ojciec + swoje (po zdobyciu Tarsu lub później)

- część emisji pośmiertnych bitych przez jego następców

- przemyślany wybór przedstawień na monetach

- najbardziej rozpowszechnione typy - srebrne tetradrachmy, drachmy, dekadrachmy, bite od Macedonii po Babilon (także po śmierci Alexandra oraz naśladownictwa plemion barbarzyńskich, docierają także na ziemie Pl)

Awers: głowa młodzieńczego Heraklesa w lwim skalpie

Rewers: siedzący na tronie Zeus trzyma na ręku orła (Zeus Aetoforos) + insk ALEXANDROU lub BASILEOS ALEXANDROU

- kult Zeusa: 2 sanktuaria; Matka Alexandra była kapłanką Zeusa w Dodonie (=> Zygmunt Minejko - „odkrywca” ;)

- za życia Alexandra Herakles = Herakles; po jego śmierci rysom Heraklesa nadano cechy Alexandra

- Herakles protoplastą rodu Alexandra

- na monetach emitowanych w Azji Mn i w Egipcie Alexander w tiarze => jest to jego portret (wbrew temu co pisze Mielczarek)

- złote monety:

Awers: głowa Ateny w hełmie korynckim (nawiązanie do związku korynckiego?)

Rewers: Nike trzymająca wieniec, w drugiej ręce stylix (element okrętu => zwycięstwo morskie) + inskr ALEXANDROU lub BASILEOS ALEXANDROU

- emisje Alexandra bite bezpośrednio pod jego nadzorem

- dekadrachma bita w Babilonie

Awers: słoń bojowy z 2 osobami na grzbiecie odwracający się do tyłu ucieka przed jeźdźcem, który atakuje go sarissą

Rewers: postać w stroju macedońsko-perskim trzymająca błyskawicę (Alexander)

- tetradrachmy z nieco inną ikonografią

- Alexander nadal bił darejki, ale różnią się one nieco od wcześniejszych - mimo braku obrazka na rewersie kwadrat wgłębiony regularny, pojawiają się greckie litery.

- oprócz zwykłych darejek także darejki podwójne (distatery), nawiązują do tradycji Achemenidzkiej

- po śmierci Alexandra początkowo kontynuowano typy jego monet - brak zmian poza inskrypcją (np. => Filippou, Basileos Filippou)

- po podziale państwa Alexandra:

- Tracja - Lizymach (+ władza w części Azji Mn)

- konflikt z Seleukosem I => bitwa => śmierć Lizymacha

- monety w typie Alexandra (złote) z inskrypcją Basileos Lizymachou + na rewersie dodatkowo protoma lwa

- monety srebrne także początkowo kontynuują typ Alexandra (+ inna inskrypcja)

- po 305 BC nowe typy (złote i srebrne):

Awers: Alexandre Wielki (portret) w diademie (symbol władzy królewskiej), na głowie rogi barana (Zeus-Amon /istniała opcja, że ojcem Alexandra mógł być Zeus ;)

Rewers: siedząca Atena, obok tarcza, na ręce siedzi Nike + inskr Lizymacha. Pod Ateną wizerunek trójzębu => bicie w Bizancjum

- bita długo po śmierci Lizymacha, tylko ulegała barbaryzacji

- stater w typie Lizymacha z Istrii

- Pergamon - Filetajros (założyciel królestwa Pergamonu => Attalidzi, pocz. oficer Lizymacha)

- monety z jego portretem

Macedonia

- Kasander

- monety brązowe w typie Alexandra Wielkiego + inskr

- monety brązowe: hełm, grot sarissy + inskr

- wybite przez generała Eupolemosa - Awers: 3 tarcze nachodzące na siebie

- dyn. Antygonidów - nazwa od Antygona Jednookiego. Monety nawiązują do typów Alexandra + inskr BASILEOS ALEX.

- Demetriusz Poliorketes (syn Jednookiego) - zmiana

- w 305 zwycięstwo pod Salaminą nad flotą Ptolemeusza I i przyjęcie wraz z ojcem tytułu królewskiego

- 301 - przegrana wojna, Antygon ginie => Demetriusz pozostaje bez posiadłości lądowych, ma tylko flotę => stąd odwoływanie się do zwycięstw morskich

- na złote statery wprowadził swoje imię

- monety srebrne

Tetradrachma, awers: Nike stoi na złamanym dziobie okrętu (zwycięska ląduje na dziobie pokonanego okrętu Ptolemeusza)

Rewers: Posejdon w dynamicznej pozie zamierza się do uderzenia trójzębem + inskr

Awers: Portret Demetriusza - w diademie, z rogami (element nadludzkiej mocy)

Rewers: Posejdon trzymający trójząb, noga wsparta o skałę + inskr

Awers: Portret Demetriusza

Rewers: Posejdon siedzący na skale, trzyma ozdobne zakończenie rufy okrętu (aplaston)

- monety brązowe także nawiązują do zwycięstw morskich

- Pyrrus i Lizymach najeżdżają => Demetriusz traci władzę, umiera w niewoli

- Antygon Donatas (syn Demetriusza) - wielki władca

- pokonanie Celtów przy pomocy boskiej

- złote monety:

Awers: Atena w hełmie

Rewers: stojąca Nike trzyma w ręku aplaston (z dziobu okrętu) + inskr BASILEOS ANTIGONOU

- nowy typ srebrnych monet:

Awers: tarcza macedońska ze zdobieniami, w jej centrum głowa Pana (koźle rogi). Za jego plecami peolum (laska Pana)

Rewers: Atena + inskt (przekazanie idei politycznych)

- monety brązowe

Awers: Zeus

Rewers: ta sama Atena co na srebrnych

Rewers: Pan wznosi tropajon

- Antygon Dozon

- nawiązywał do tematyki morskiej

Awers: głowa Posejdona (wieniec z wodorostów)

Rewers: dziób okrętu (niezłamany), na nim siedzi Apollo. Na okręcie inskr BASILEOS ANTIGONOU

=> wyobrażenie rzeczywistego pomnika z Delos

- upamiętnia zwycięstwo morskie nad Seleukidami

- Filip V

Awers: tarcza macedońska, w środku głowa Perseusza

Rewers: basileos Filippou + maczuga (nawiązanie do Heraklesa) w otoczeniu wieńca dębowego (nawiązanie do Zeusa => gaj dębowy w Dodonie)

Awers: portret Filipa V w diademie

Rewers: podobny jak w/w

awers: tarcza

rewers: inskrypcja MAKEDONON

- Perseusz - ostatni władca

Awers: portret Perseusza

Rewers: orzeł stojący na błyskawicy + iskr BASILEOS PEREOU + miecz (odwoładnie do Perseusza, który zabił Gorgonę Meduzę)

Po podboju Macedonii przez Rzym

- srebrne monety

Awers: tarcza macedońska, w środku głowa Artemidy

Rewers: naokoło wieniec dębowy, maczuga + inkr MAKEDONON


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
4681
4681
4681
praca-licencjacka-b7-4681, Dokumenty(8)
4681
4681

więcej podobnych podstron