HEMATOLOGICZNE POWIKŁANIA POLEKOWE

Dotyczą wszystkich el. Krwi obwodowej i wpływu na szpik kostny.

NIEDOKRWISTOŚĆ APLASTYCZNA

Najgroźniejsze powikłanie, występuje rzadko (0,5%)

Wywołane przez:

• Leki przeciwnowotworowe

• środki alkilujące ( BUSULFAN, CYKLOFOSFAMID )

• antymetabolity ( ANALOGI NUKLEOTYDÓW, ANTAGONIŚCI KW. FOLIOWEGO)

• środki antymitotyczne (WINIKRYSTYNA, WINBLASTYNA)

• antybiotyki (DAUNORUBICYNA, DOKSORUBICYNA )

• chloramfenikol

• NLPZ (FENYLOBUTAZON, INDOMETACYNA)

• l. p/drgawkowe (KARBAMAZEPINA, ETOSUSKSYMID, poch. hydantoiny)

• sulfonamidy

• l. p/tarczycowe (METYLOTIURACYL, PROPYLOTIURACYL)

Powstaje w mechanizmie toksycznym i immunologicznym.

NIEDOKRWISTOŚĆ HEMOLITYCZNA

1. n. immunohemolityczna

MECH. RECEPTOROWY - połączenie rec. insulinowych na erytrocycie z insuliną → wytw. przeciwciała p/insulinie → terapia jest nieskuteczna.

2. wynikająca z oksydatywnej denaturacji hemoglobiny

1. utl. i denaturacja prawidłowej Hb w metabolicznie prawidłowych erytrocytach.

2. utl. i denaturacja nieprawidłowej Hb ( Hb niestałej) w metabolicznie prawidłowych erytrocytach (SYLFONAMIDY)

3. utl. i denaturacja prawidłowej Hb w metabolicznie nieprawidłowych erytrocytach, wykazujących wrodzone defekty enzymatyczne → niektóre erytroenzymopatie (SULFONAMIDY, METYLDOPA, CHININA, NITROFURANTOINA)

3. mikroangiopatyczna n. hemolityczna

• rozpad krwinek cz. na skutek gromadzenia się wewnątrznaczyniowych zakrzepów

• chemioterapia

• doustne leki antykoncepcyjne

NIEDOKRWISTOŚĆ MEGALOBLASTYCZNA

obraz krwi jest najczęściej wynikiem zaburzenia metabolizmu kw. foliowego lub wit. B₁₂ lub każdego składnika DNA (puryn pirymidyn)

• antymetabolity kw. foliowego (METOTREKSAT)

• cytostatyki z gr. antymetabolitów puryn i pirymidyn (MERKAPTOPURYNA, FLUOROURACYL)

• upośledzenie wchłaniania lub/i zużycie kw. foliowego ( FENYTOINA, METFORMINA, NITROFURANTOINA, doustne śr. antykoncepcyjne, BARBITURANY, etanol przewlekle stosowany)

• upośledzenie wchłaniania lub/i zużycie wit. B₁₂ (NEOMYCYNA, KW. PARAAMINOSALICYLOWY→PAS, METFORMINA, etanol)

NIEDOKRWISTOŚĆ SYDEROBLASTYCZNA

zaburzenie syntezy hemu i gromadzenie żelaza w mitochondriach erytrocytów na skutek zaburzeń metabolicznych wit. B₆ lub ham. aktywności ferochelatazy

• chloramfenikol

• 
  
  cykloseryna

• izoniazyd

• pirazynamid

• fenacetyna

GRANULOCYTOPENIA

około 40% wszystkich powikłań (razem z agranulocytozą)

pojawia się po około 7 dniach od zadziałania cytostat.

• zmniejszenie wytwarzania - uszkodzenie szpiku

• naświetlanie promieniami RTG

• preparaty cytostatyczne

• chloramfenikol

• ryfampicyna

• aminofenazon

• zaburzenie dojrzewania granulocytów w szpiku

• niedobory wit. B₁₂, B₆, kw. foliowego

• metotreksat

• fenytoina

• ↑ zużycia lub skrócenie czasu przeżycia granulocytów

• zaburzona dystrybucja dojrzałych granulocytów

wywoływane przez:

1. l. p/bólowe, p/zapalne (aminofenazon, diklofenak, fenylobutazon, ibuprofen, indometacyna, ASA)

2. l. chemioterapeutyczne (ampicylina, chloramfenikol, gentamycyna, gryzeofulwina, izoniazyd, metronidazol, nitrofurantoina, penicylina, ryfampicyna, sulfonamidy, cytostatyki)

3. l. p/padaczkowe (etosyksymid, fensuksymid, fenytoina, karbamazepina)

4. l. p/malaryczne (chinina)

5. l. p/tarczycowe (metylotiouracyl, propylotiouracyl, tiamazol)

6. l. sercowo - naczyniowe (chinidyna, metyldopa, prokainamid)

7. l. moczopędne (acetozalamid, hydrochlorotiazyd)

8. l. p/cukrzycowe (chloropropamid, tolbutamid)

9. l. psychotropowe (poch. fenotiazyny, klozapina, amitryptylina, imipramina, diazepam, klomipramina, mianseryna)

AGRANULOCYTOZA

immunogranulocytopenia indukowana lekami - nagłe zniszczenie wszystkich granulocytów oraz części ich prekursorów

• metamizol ( ryzyko 1:17000) i inne NLPZ

• l. ham. agregację płytek (tiklopidyna)

• l. tyreostatyczne (karbimazol, tiamazol)

• sulfonamidy (sulfasalazyna, ko - trimoksazol ( biseptol ))

• neuroleptyki (klozapina)

• l. p/depresyjne (klomirapina)

Hapteny łączą się z białkami osocza tworząc pełny Ag, ponowne podanie leku powoduje wytworzenie Ab. Kompleksy Ag - Ab odkładają się na pow. granulocytu i przy udziale dopełniacza powodują leukolizę.

Liczba granulocytów może ↓ do 0 i powrócić do normy w ciągu tyg. od odstawienia leku

Objawy:

• gorączka z dreszczami

• zapalenia migdałków (czasem wrzodziejące)

• nadżerkowe zap. j. ustnej

• możliwość posocznicy

LIMFOPENIA

• leczenie przeciwnowotworowe

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ POLEKOWA

• toksyczna

• immunologiczna

wywołana przez:

• heparyny (niefrakcjonowana, drobnocząsteczkowa (rzadko))

• alkaloidy drzewa chinowego (chinina, chinidyna)

• p/nowotworowe (cisplatyna, cyklofosfamid)

• p/reumatyczne (sole złota)

• p/bakteryjne (sulfonamidy, wankomycyna)

• uspokajające, p/drgawkowe (karbamazepina, fenytoina, kw. walproinowy, diazepam)

• antagonista rec dla histaminy (H₂-cymetydyna, ranitydyna)

• p/bólowe (diklofenak, naproksen)

• moczopędne (chlorotiazyd, hydrochlorotiazyd)

• immunosupresyjne (cyklosporyna)

• P/ WIRUSOWE (adefowir, ritonawir)

• inhibitory płytek (tiklopidyna, abcyksymab, eptyfibatyd, tiofiban)

• Ab monoklonalne (rituksymab)

• środki kontrastowe zawierające jod

HEPARYNA NIFRAKCJONOWANA

małopłytkowość występuje u 1 - 6% chorych leczonych heparyną ( tzw. wczesna i późna trombocytopenia)

trombocytopenia wczesna - zwykle o średnim nasileniu i może wystąpić w 3 -5 dniu

trombocytopenia późna - zwykle o dużym nasileniu, występuje po ok. 8 dniach stosowania i polega na wytwarzaniu Ab p/płytkowych i powstawaniu zakrzepów wew. naczyń

POWIKŁANIA ZATOROWO - ZAKRZEPOWE

• nadciśnienie tętnicze

• cukrzyca

• niewydolność krążenia

• żylaki

• 
  l. hemostatyczne→ KW. AMINOKAPRONOWY, KW. TRANEKSAMOWY, APROTYMINA

• estrogeny ( HTZ, doustne śr. antykoncepcyjne)

• antyandrogeny ( cyproteron, flutamid )

• SERM ( raloksifen, tamoksifen )

• l. p/nowotworowe (asparaginaza, bleomycyna, karboplatyna, cisplatyna, docetaksel, paklitaksel)

fibrynogen
czynnik VII
czynnik VIII
czynnik X

stosowane leki:

• p/psychotyczne (chloropromazyna, klozepina)

• COX-2 inhibitor (celekoksyb, rofekoksyb)

• VIOXX (rofekoksyb) - ↑ prawdopodobieństwa zawału serca

• śr. kontrastowe (jopamidol)

• penicylina prokainowa i benzatynowa

1

PENICYLINY METYLDOPA

MECH. HAPTENOWY

łączą się z białkami błony erytrocyta, stają się Ag

AUTOPRZECIWCIAŁA

IgG

l. p/gruźlicze

DIC

odstawienie l. trombolitycznych

fenytoina

HTZ, doustne śr. antykoncepcyjne, estrogeny

---