REFORMOWANIE OŚWIATY W POLSCE W III RP (1989-1999)

Reformowanie oświaty zostało zapoczątkowane pod wpływem radykalnej zmiany ustroju społeczno - politycznego Polski w latach 1989-1999. Reformy przeprowadzone w tym okresie charakteryzują się brakiem regularności
i kumulowania zgromadzonych doświadczeń. Projekty reform natrafiały na opór struktur politycznych oraz niechęć
ze strony samych nauczycieli.

Reformy w okresie PRL-u -

ich celem była ideologiczna uniformizacja myślenia obywateli, uzależnienie ich od centrum dyspozycyjnego oraz polityczne umocnienie zależności, posłuszeństwa i dyscypliny wobec władzy.

Rodzaje reform w III RP ze względu na ich źródła:

1. Reformy oddolne - są efektem nowatorstwa pedagogicznego proponowanego przez pojedynczych nowatorów (naukowców, społeczników, rodziców, stowarzyszeń, wspólnot) do systemu szkolnego na zasadzie indukcji l
   ub dyfuzji

2. Reformy odgórne - są efektem planowania przez centralne władze państwowe, ich cele są nieedukacyjne
   i niejasne dla społeczeństwa

Typologia reform oświatowych w III RP ze względu na ich zakres i jakość zmian:

1. Reformy naprawcze

Zapoczątkował je Henryk Samsonowicz, pierwszy w III RP Minister edukacji.

• oddolny ruch tworzenia szkół niepaństwowych (prywatnych, społecznych itp)

• odejście władzy od centralistycznego formułowania kierunków polityki oświatowej

• redukcja kontroli instytucji w postaci likwidacji inspektoratów szkolnych

• przywrócenia prawa do pobierania nauki religii w szkołach państwowych, a także wprowadzenie nauczania religii w przedszkolach państwowych, ale tylko przez osoby dysponujące odrębnymi kwalifikacjami i misją kanoniczną

• uwolnienia praw nauczycieli do wprowadzania innowacji pedagogicznych

• uwolnienie procesu kształcenia od narzucanych odgórnie programów nauczania

1990r. - 1996r.	powołanie Biura ds. Reformy Szkolnej celem przygotowania pierwszej reformy podstaw programowych w zakresie przedmiotów ogólnokształcących. Kierujący nim Stanisław Sławiński przygotował projekt długofalowej reformy oświaty Dobra i nowoczesna szkoła
1991r. -	oderwanie od dyktatury dyrektorów szkół, wprowadzenie konkursów na dyrektorów szkół (na 5 lat) i kuratorów oświaty
1991r. -	utworzenie Rady Szkoły. Jej przedstawicielami byli nauczyciele, uczniowie (w szkole podstawowej - nie, w gimnazjum - za zgodą dyrektora szkoły, w szkołach ponadgimnazjalnych - tak) i rodzice, którzy wspólnie opracowywali strategie szkoły

2. Reformy modernizacyjne

Pierwszą poważną próbę zreformowania podstaw programowych podjęło w 1990r. Biuro ds. Reformy Szkolnej.
W ramach Departamentu Analiz i Prognoz Edukacyjnych powstały Podstawy Programowe obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących.

1998r. -

ogłoszony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej konkurs na podstawy programowe dla nowego typu szkoły podstawowej i gimnazjum

• wprowadzenie programów międzyprzedmiotowych oraz zintegrowanych

• opracowanie standardów wymagań egzaminacyjnych zarówno dla potrzeb kształcenia ogólnego jak
  i zawodowego dla wszystkich typów szkół

• przygotowanie podstawy programowej dla nauczania początkowego opartego na kształceniu zintegrowanym

• przygotowanie podstawy programowej dla gimnazjum, wprowadzenie nowych przedmiotów (m.in.: sztuka, edukacja filozoficzna, integracja europejska)

• umożliwienie nauczycielom budowania własnych programów nauczania oraz standardów wymagań wobec uczniów

1999r. -

wprowadzenie do szkół przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie, w ramach którego prowadzona jest także edukacja seksualna

3. Reformy strukturalne

Wiążą się z całą strukturą systemu edukacji, a w szczególności z:

• systemem finansowania (m.in.: regulacje płac nauczycieli)

• zmianą czasu trwania obowiązkowej nauki

• mechanizmami sprawowania władzy

• zmianą statusu nauczycieli

• zmianą typów szkół

• dopuszczenie możliwości wypełniania obowiązku szkolnego poza szkołą

• wydłużenie obowiązku szkolnego do 18. roku życia

1994r. -	uruchomienie nowego typu szkoły - liceum technicznego - z możliwością uzyskania świadectwa dojrzałości i przygotowania ogólno zawodowego. W 1998r. zatwierdzono dla liceum technicznego 12 profili. Szkoły te, jako licea profilowane, zastąpiły technika i licea zawodowe.
1997r. -	uruchomienie gimnazjum akademickiego celem zweryfikowania kompetencji uczniów w zakresie języka polskiego i matematyki

4. Reformy systemowe

Głęboki typ reform zapoczątkował rząd Tadeusza Mazowieckiego w 1990r., w którym gminy mogły dobrowolnie przejmować szkoły podstawowe. Od 1994r. prowadzenie szkół przez gminy miało stać się ich obowiązkiem, ale rząd Waldemara Pawlaka doprowadził do odłożenia tej regulacji o dwa lata. Dopiero resort edukacji Mirosława Handkego, nowelizując w 1998r. ustawę o systemie oświaty zapowiedział wprowadzenie nowego systemu.

Wprowadzono nowego typu szkoły:

• nieobowiązkowe przedszkola dla dzieci w wieku 3-6 lat, przy czym od roku szkolnego 2004/20005 klasa
  0 jest obowiązkowa

• sześcioletnie szkoły podstawowe z wewnętrznym podziałem na dwa cykle:

• nauczanie zintegrowane I-III - zasadniczą część stanowi blok zajęć zwanych kształceniem zintegrowanym - zajęcia te prowadzone są przez jednego nauczyciela pełniącego również funkcję wychowawcy. Nauczyciel nie musi przestrzegać lekcyjnego czasu pracy, tj. dzielić czasu pracy uczniów na
  45-minutowe jednostki lekcyjne. Uczniowie uczestniczą również w zajęciach religii lub etyki

• nauczanie blokowe IV-VI - przedmiotów uczą różni nauczyciele, z czego jeden (wychowawca) odpowiedzialny jest za swoją klasę. Dyrektor szkoły, dysponujący limitem tzw. godzin do dyspozycji dyrektora, może wprowadzić dodatkowe zajęcia edukacyjne dla wszystkich lub dla grupy uczniów, w tym m.in. dodatkowy język obcy i zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze. W klasie VI uczniowie przystępują do sprawdzianu poziomu wiedzy i umiejętności, który jest jednakowy dla wszystkich uczniów. Sprawdzian ten nie ma wpływu na ukończenie szkoły podstawowej jak i na przyjęcie do gimnazjum

• trzyletnie gimnazja wydłużające o rok obowiązkową edukację ogólnokształcącą, umożliwiające kontynuowanie kształcenia w szkołach średnich. Uczniowie uczęszczający do gimnazjum to młodzież w wieku 13-16 lat. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny. Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, pisanym przez uczniów klas III. Egzamin składa się z trzech części pisemnych: humanistycznej
  i matematyczno-przyrodniczej. Wynik egzaminu nie ma wpływu na ukończenie gimnazjum, ale ma znaczenie przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych

• szkoły ponadgimnazjalne:

• zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu

• trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

• trzyletnie licea profilowane kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

• czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

• dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

• trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

• szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe
  po zdaniu egzaminu

• trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym
  w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy

• szkoły wyższe:

• uniwersytet

• uniwersytet techniczny

• politechnika

• akademia

• kolegium

Stopnie nauczycielskie:

• nauczyciel stażysta

• nauczyciel kontraktowy

• nauczyciel mianowany

• nauczyciel dyplomowany

• honorowy profesor oświaty

str. 4

---