Krzyż Zasługi, Medale i odznaczenia


Krzyż Zasługi

Złoty Krzyż Zasługi (wersja obecna)

Krzyż Zasługi - polskie cywilne odznaczenie państwowe, nadawane za zasługi dla Państwa lub obywateli, ustanowione na mocy ustawy z dnia 23 czerwca 1923 roku i nadawane do chwili obecnej.

Krzyż Zasługi dzieli się na trzy stopnie:

  1. Złoty Krzyż Zasługi

  2. Srebrny Krzyż Zasługi

  3. Brązowy Krzyż Zasługi.

Odmianami Krzyża Zasługi są Krzyż Zasługi za Dzielność i Krzyż Zasługi z Mieczami.

Spis treści

[ukryj]

0x01 graphic
Historia [edytuj]

1923-1945 [edytuj]

Krzyż Zasługi początkowo był najwyższym odznaczeniem dla osób cywilnych, które po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wyróżniły się w pracy dla kraju i społeczeństwa, spełniając czyny wychodzące poza zakres ich codziennych obowiązków.

Pierwotnie w każdym stopniu mógł być przyznawany tej samej osobie czterokrotnie, jednak w odstępach czasu nie krótszych niż jeden rok. Przy kolejnym nadaniu Krzyża Zasługi na wstążkę nakładane były metalowe okucia w formie listewki. Złoty Krzyż Zasługi nadawał Prezydent RP na wniosek prezesa Rady Ministrów, na podstawie wniosków poszczególnych ministrów. Srebrny i Brązowy Krzyż Zasługi nadawał Prezes Rady Ministrów, także na podstawie wniosków poszczególnych ministrów.

Pierwsza zbiorowa dekoracja Krzyżem Zasługi odbyła się z okazji piątej rocznicy odzyskania niepodległości, w dniu święta narodowego 11 listopada 1923 roku. Rozdano wówczas 27 Krzyży Srebrnych i 41 Krzyży Brązowych. Kolejne zbiorowe nadanie miało miejsce na początku 1924 roku, a trzecie w dniu 15 marca 1924 roku. Uhonorowanym Krzyżem Zasługi przysługiwało czynne prawo wyborcze do Senatu.

W 1937 roku określono ścisłe zasady przedstawiania wniosków poszczególnych stopni Krzyża Zasługi, zależnie od posiadanego stopnia służbowego żołnierzy i funkcjonariuszy państwowych, np. do Złotego Krzyża Zasługi mogli być przedstawiani żołnierze w stopniu: marszałek, generał, pułkownik i podpułkownik, a do Srebrnego KZ: major, kapitan, porucznik i podporucznik. Podobne reguły były stosowane do funkcjonariuszy państwowych.

W latach 1923-1939 przyznano 151 034 Krzyże Zasługi. W dwóch ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej liczba nadań Krzyża Zasługi bardzo wzrosła, nadano wówczas 109 252 odznaki , co stanowiło ponad 2/3 wszystkich nadań od 1923 roku. W czasie II wojny światowej odznaczenie to otrzymało kilkaset osób, głównie wojskowych (zobacz: Puchalski, Wojciechowski 1987, s. 92).

1944-1992 [edytuj]

Złoty Krzyż Zasługi (wersja z lat 1960-92)

Krzyż Zasługi został przejęty dekretem PKWN z dnia 22 grudnia 1944 roku do systemu odznaczeń Polski Ludowej, następnie potwierdzony w ustawie z dnia 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach jako odznaczenie, które nadawane jest osobie zasłużonej w pracy zawodowej lub w działalności społecznej. Ustawa nie określała szczegółowych kryteriów jego nadawania. Mógł być nadany również przedsiębiorstwu, zakładowi, instytucji lub jednostce terytorialnej. Zachowano podział krzyża na trzy stopnie. Przyjęto w tym czasie zasadę, że złoty i srebrny krzyż może być nadany dwukrotnie, zaś brązowy tylko raz. Odznaczonym po raz drugi wręcza się odznakę krzyża (zamiast okucia na wstążce). Krzyż nadawany był początkowo przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej, następnie przez Prezydenta RP (1947-1952), Radę Państwa (1952-1989) i ponownie Prezydenta RP (po 1989).

Krzyż Zasługi przyznawał również w latach 1940-1989 przez Rząd Polski na Wychodźstwie, w formie przedwojennej.

Do aktualnego systemu odznaczeniowego III Rzeczypospolitej, Krzyż Zasługi wszedł na mocy ustawy z dnia 16 października 1992 roku, zastępującej poprzednią ustawę z 1960.

Można go było otrzymać za długą, nieprzerwaną pracę w przemyśle. Za 5 lat otrzymywało się brązowy, za 10 lat srebrny, za 25 lat złoty, za 30 lat order Sztandaru Pracy II klasy a za 35 lat ten sam order tylko że I klasy.

Obecne zasady nadawania [edytuj]

Według ustawy z 1992, Krzyż Zasługi jest nagrodą dla osób, które położyły zasługi dla Państwa lub obywateli spełniając czyny przekraczające zakres ich zwykłych obowiązków, a przynoszące znaczną korzyść Państwu lub obywatelom. Może być nadany także za:

Krzyż Zasługi tego samego stopnia może być nadany tej samej osobie dwukrotnie. Drugie nadanie Krzyża tego samego stopnia ponownie oznacza się przez nałożenie na wstążkę Krzyża okucia w kształcie listewki. Przed nadaniem Krzyża Zasługi wyższego stopnia powinny upłynąć co najmniej 3 lata; odstępstwa są dopuszczalne wyjątkowo. Nadawany jest przez Prezydenta RP.

Opis odznaki [edytuj]

Odznaką Krzyża Zasługi jest krzyż równoramienny, zbliżony do krzyża kawalerskiego, o wymiarach 42 na 42 mm, zakończony na rogach ramion kulkami. Odznaka Złotego i Srebrnego Krzyża jest odpowiednio złocona lub srebrzona, zaś ramiona krzyża tych stopni pokryte są czerwoną emalią w obramowaniu. Między ramionami krzyża znajdują się pęki promieni (po pięć promieni między dwoma ramionami, środkowy promień jest najdłuższy, a pozostałe maleją w kierunku ramion). W środku krzyża jest okrągła biało emaliowana tarcza (medalion) z umieszczonym na niej monogramem: RP. Tarcza Złotego i Srebrnego Krzyża Zasługi jest w otoku pokrytym czerwoną emalią i w ornamentowanym obramowaniu. Wokół tarczy Brązowego Krzyża Zasługi umieszczony jest wypukły wieniec laurowy, tarcza ta nie jest emaliowana. Rewers krzyża jest gładki. Obramowanie ramion krzyża, pęki promieni, litery na tarczy, ornamentowane obramowanie tarczy i odwrotna strona krzyża są złocone lub srebrzone, w zależności od stopnia odznaczenia. Odznaka Brązowego Krzyża Zasługi jest w całości patynowana na brązowo, bez emalii.

Odznaka Krzyża Zasługi ulegała niewielkim zmianom. Początkowo Krzyż ten różnił się wymiarami 40 na 40 mm. Niektóre krzyże miały na rewersie wybity kolejny numer - numerację stosowano tylko w początkowym okresie nadań. Do roku 1952 odznaka krzyża nie różniła się od odznaki ustalonej w roku 1923. Dopiero po uchwaleniu Konstytucji PRL, od 1960 inicjały RP na białej tarczy środkowej krzyża zostały zastąpione inicjałami: PRL. Zmieniły się wymiary krzyża, które wynosiły od tej pory 42 na 42 mm. W 1992 przywrócono inicjały: RP.

Wstążka krzyża o szerokości 40 mm, ma kolor pąsowy, wzdłuż jej obu brzegów występuje niebieski pionowy pasek szerokości 3 mm. Odznaki złotego lub srebrnego krzyża są zawieszane na wstążce na złotym lub srebrnym wianuszku średnicy 20 mm z liści laurowych, a brązowego krzyża na gładkim kółku.

W latach 1923-45 i od 1992 roku kolejne nadania Krzyża w tym samym stopniu oznacza się przez nakładane na wstążkę metalowe okucia, w kształcie gładkiej, matowej listewki złoconej, srebrzonej lub patynowanej na brązowo, w zależności od stopnia odznaczenia, szerokości 5 mm z polerowanymi krawędziami.

Krzyż Zasługi nosi się na lewej stronie piersi zawieszony na wstążce, w określonej przepisami kolejności.

Zobacz też [edytuj]



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Krzyż Zasługi za Dzielność, Medale i odznaczenia
Krzyż Zasługi z Mieczami, Medale i odznaczenia
Krzyż Zasługi za Dzielność, Medale i odznaczenia
Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Medale i odznaczenia
Próby ustanowienia orderów w Rzeczpospolitej, Medale i odznaczenia
Order Orła Białego, Medale i odznaczenia
ODZNACZENIA, odznaki i medale strażackie
Wymień zasługi i dorobek twórczy S. Konarskiego, Oświecenie(4)
WNIOSEK o odznacznia ZA WYSŁUGE LAT ROK 2013, fireman, OSP
Zasługi Kościoła dla Polski
PASYJNY KRZYŻ SERCA JEZUSOWEGO KOŃCA CZASÓW
Deschner Karlheinz Krzyż Pański z Kościołem 4 bibliografia
Fieldsa medale, Matematyka, Matematyka
kubica, biologia z elementami mikrobiologii, Pionierzy nauk biologicznych i ich zasługi
KRZYŻ CZY PAL CZ 2
Adoracja cierpienie i krzyz
4 Uczczenie Krzyża, krzyż pasyjny
EGIPSKI KRZYŻ ANKH, referaty na lekcje

więcej podobnych podstron