POJĘCIE KOSZTÓW

I ICH KLASYFIKACJA

Koszt wiąże się z prowadzeniem działalności. Koszt wiąże się też ze zużyciem, bowiem w każdym przypadku celowego działania zużywa się środki gospodarcze: materiały, urządzenia, robociznę. Powstaje zatem pytanie, czy każde zużycie jest równoważne zaistnieniu kosztu, czy zużycie zawiera się w koszcie. Odpowiedź jest jednoznacznie przecząca, bowiem ekonomiczne pojęcie kosztu wiąże się z ekonomicznym pojęciem wartości, a więc ze zużycie uzasadnionym i niezbędnym.

Definicja kosztu, która uwzględnia wszystkie teoretyczne aspekty tej kategorii ekonomicznej pochodzi od E. Burzym. „Koszty obejmują niezbędne( gospodarczo i społecznie uzasadnione) zużycie środków rzeczowych oraz usług obcych, wyrażone w cenach nabycia, a także niezbędne wykorzystanie pracy żywej, wyrażone w płacach, związane z efektem użytecznym, powstałym w danym okresie na jakimkolwiek odcinku działalności przedsiębiorstwa ”.

Inaczej koszty, to wyrażone wartościowo zużycie środków pracy przedmiotów pracy, usług obcych, samej pracy (w wysokości wynagrodzeń oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (np. podatki i opłaty dotyczące normalnej działalności przedsiębiorstwa). Do kosztów nie zalicza się strat nadzwyczajnych.

Koszt to także wydatek, lecz nie każdy koszt był, jest lub będzie się wiązał z wydatkiem, natomiast nie każdy wydatek będzie się wiązał z kosztem.

Kryteria podziałów kosztów wynikają z różnorodności celów, dla których koszty się oblicza, sumuje, prezentuje i komunikuje.

Klasyfikacja kosztów

1. według rodzajów kosztów:

• amortyzacja- oznacza rozłożenie wartości przez pewien okres czasu. Amortyzacja księgowa służy przypisaniu ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do całego okresu ekonomicznej użyteczności tych aktywów. Amortyzacja jest kosztem niepieniężnym. Jest także źródłem finansowania inwestycji restytucyjnych;

• zużycie materiałów i energii - obejmuje koszty zużycia materiałów podstawowych, artykułów handlowych-energii gazu wody i innych mediów, opakowań, części zapasowych maszyn i urządzeń;

• usługi obce - koszt usług świadczonych przez zewnętrznych dostawców. Do usług obcych można zaliczyć usługi np.: najmu obiektów, remontowe, łączności, bankowe, transportowe;

• podatki i opłaty - podatek od nieruchomości, od środków transportu, podatek akcyzowy, opłaty skarbowe, opłaty notarialne, roczne opłaty licencyjne

• wynagrodzenia - wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej, wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent;

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - składki z tytułu ubezpieczeń społecznych, składki na fundusz pracy, składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, odzież ochronna i robocza, szkolenie pracowników;

• pozostałe koszty rodzajowe - ubezpieczenia majątkowe, koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych, koszty reprezentacji i reklamy;

według rodzajów działalności:

• koszty działalności produkcyjnej (wytwórczej) - koszty proste związane z prowadzeniem działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej poniesione w celu uzyskania określonych przychodów;

• koszty działalności usługowej - koszty świadczenia usług;

• koszty działalności handlowej - koszty sprzedaży towarów;

3. według struktury wewnętrznej kosztów:

• koszty proste - koszty bieżącej działalności, które faktycznie zostały poniesione;

• koszty złożone - koszty siły roboczej, koszty utrzymania budynków;

• według miejsc powstania kosztów:

• koszty wydziałów podstawowych - koszty wydziałowe, obejmujące koszty wydziałów podstawowych przedsiębiorstwa, zużycie materiałów, energii i paliw, amortyzacja majątku trwałego wydziałów podstawowych;

• koszty wydziałów pomocniczych - , koszty remontów, konserwacji środków trwałych wykonywanych przez wydziały pomocnicze;

• koszty zakupu - koszty, które mogą być bezpośrednio odniesione do poszczególnych partii nabywanych materiałów, można je przypisać bez dodatkowych kalkulacji poszczególnym wyrobom;

• koszty sprzedaży - obejmują koszty sprzedaży wyrobów gotowych, towarów i innych rzeczowych składników majątku, w tym także utrzymania sieci handlowej, koszty opakowań bezzwrotnych, załadunku, wyładunku, przewozu, reklamy, koszty udziału w targach itp.;

• koszty zarządu - koszty związane z kierownictwem przedsiębiorstwa;

5. według związku kosztów z procesem produkcji:

• koszty podstawowe - koszty nierozłącznie związane z procesem technologicznym, zalicza się do nich zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych bezpośrednio wytwórczych, płace robotników produkcyjnych, amortyzację urządzeń wytwórczych;

• koszty ogólne - są uwarunkowane organizacją procesu pracy, a więc są związane tylko z obsługą procesów wytwórczych, organizacją i kontrolą pracy wydziałów produkcyjnych oraz całości przedsiębiorstwa jako wyodrębnionego podmiotu samodzielnie gospodarującego. Do kosztów tych należą np. płace zarządu i pracowników obsługi, amortyzacja pomieszczeń biurowych, zużycie materiałów na cele ogólne itp.

1. według związku kosztów z przedmiotem odniesienia np. z produktami:

• koszty bezpośrednie - elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia o raz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu;

• koszty pośrednie - wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.);

1. według okresu, którego dotyczą:

• koszty okresu bieżącego - koszty, które powstały w danym okresie;

• koszty innych okresów (rozliczane w czasie) - koszty, które prawdopodobnie powstaną w przyszłości;

8. według reakcji kosztów na zmianę rozmiarów działalności:

• koszty stałe - koszty, których wielkość nie zmienia się przy zmianach produkcji. Są to takie koszty, które nie zamieniają się wraz ze zmianami wolumenu produkcji. Dzielimy je na koszty względne i bezwzględne;

• koszty zmienne - to nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją. Ich poziom zależy wprost od rozmiarów produkcji. Tak więc wynoszą zero gdy nic się nie produkuje, a rosną wraz ze zwiększaniem się rozmiarów produkcji. Dzielimy te koszty na koszty zmienne proporcjonalne, zmienne degresywne i zmienne progresywne;

1. według istotności przy podejmowaniu decyzji:

• koszty istotne (decyzyjne) - koszty związane z określoną decyzją, których poniesienie jest zależne od pojętej decyzji, np.: ile należy wytworzyć wyrobów, o ile należy zwiększyć produkcję, czy należy zakupić dodatkowe maszyny i urządzenia produkcyjne;

• koszty nieistotne (niedecyzyjne) - koszty, które należy ponieść bez względu na podjęte decyzje np. koszty wynikające z wcześniej podjętych decyzji (koszty zapadłe) lub przyszłe koszty, których wysokość będzie taka sama dla rozpatrywanych alternatyw;

10. według możliwości kontroli;

• koszty kontrolowane - mogą być przedmiotem racjonalnej regulacji przez zarządzającego ośrodkiem odpowiedzialności, którego odpowiedzialność za te koszty została zidentyfikowana,;

• koszty niekontrolowane - takie koszty, na których kształtowanie się zarządzający ośrodkiem odpowiedzialności nie ma wpływu.

1. według działalności operacyjnej i finansowej:

• koszty normalnej działalności operacyjnej (koszty działalności podstawowej, pomocniczej, ogólnego zarządu)

• pozostałe koszty operacyjne - zgodnie z ustawą o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. są to koszty związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki. Są one "symetryczne" względem pozostałych przychodów operacyjnych. Obejmują one: wartość netto sprzedawanych lub likwidowanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, koszty prowadzonej działalności socjalnej, przekazane darowizny, zapłacone kary, odpisy aktualizujące wartość środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, zapasów i należności;

• koszty operacji finansowych - koszty operacji finansowych (głównie odsetki od kredytów i pożyczek) i obciążenia podatkowe przychodów (podatek akcyzowy);

1. związek kosztów z osiągniętymi przychodami:

• koszty uzyskania przychodów - wydatek, kategoria z zakresu prawa podatkowego oznaczająca wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu lub utrzymania źródła przychodów. O koszty uzyskania przychodów zmniejsza się przychód uzyskując w ten sposób dochód;

• koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów - koszty kar umownych i odszkodowań, zakupy na paragon, odsetki budżetowe

Równanie kosztów:

K = kz x + ks

Bibliografia:

1. Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003 s.557

2. Sloman J., Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001 s.553

3. Gabrusiewicz W., Kołaczyk Z. Bilans. Wartość poznawcza i analityczna, Difin, Warszawa 2005, str.196-197, 242-244

4. Olchowicz I. Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa 1996, str.125-128

5. Sawicki K. Podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa 1997, str.208-211

6. Sawicki K. Rachunkowość finansowa, PWE, Warszawa 1999, str. 242-244

7. Ustawa o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694)

8. Bień W.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa; Warszawa 1999; Difin

9. Nowak E.: Decyzyjne rachunki kosztów; Warszawa 1994, PWN

10. Sawicki K.: Analiza kosztów w przedsiębiorstwie przemysłowym; Warszawa 1988; PWE





---