LEKCJA 7: Możliwości studiowania za granicą
a) Co to jest Program Erasmus?
Czynnikiem, który ułatwia dostęp do studiowania za granicą studentom polskich uczelni jest rozwój współpracy pomiędzy Polską a innymi państwami, także na polu edukacji. Studenci najczęściej wyjeżdżają w ramach programu Erasmus. Program ten powstał w roku 1987, a jego główną ideą było właśnie propagowanie i umożliwianie wymiany studentów między uczelniami krajów Wspólnoty Europejskiej. W 1995 roku, gdy utworzono program Sokrates, wspierający międzynarodową współpracę w sferze edukacji, Erasmus wszedł w jego skład. Od roku akademickiego 2007/2008 program jest kontynuowany jako część projektu „Uczenie się przez całe życie”, przewidzianego na lata 2007-2013. W jego skład weszły także programy Leonardo da Vinci, Jean Monet, e-Learning i European Language Label, dotychczas realizowane w programie Sokrates.
Ogólnym celem programu Socrates-Erasmus jest podnoszenie poziomu kształcenia i wzmacnianie jego europejskiego wymiaru w szkołach wyższych. Program Sokrates-Erasmus obejmuje nie tylko wymianę studentów, lecz umożliwia także różne inne formy współpracy między instytucjami szkolnictwa wyższego
w Europie.
Uczelnie, które uczestniczą w Erasmusie mogą realizować następujące działania:
wymianę studentów - umożliwianie własnym studentom wyjazdów do partnerskich uczelniw krajach europejskich i przyjmowanie studentów z tych uczelni w celu zrealizowania przez nich uzgodnionego programu studiów trwającego od 3 miesięcy do 1 roku akademickiego;
wymianę nauczycieli akademickich - umożliwianie wykładowcom wyjazdów do partnerskich uczelni w krajach Europy i przyjmowanie wykładowców z tych uczelni w celu prowadzenia przez nich zajęć dydaktycznych;
organizację wymiany studentów i nauczycieli akademickich, wszelkie kroki dotyczące promocji wymiany, przygotowania (organizacyjnego, językowego) wyjeżdżających studentów i wykładowców, opieki nad studentami przyjeżdżającymi z zagranicy;
wprowadzanie europejskiego systemu transferu punktów (ECTS) ułatwiającego zaliczenie okresu studiów odbytego w uczelni partnerskiej;
opracowywanie nowych programów nauczania przy współudziale partnerskich uczelni z krajów Europy w ramach projektów wielostronnych;
organizację kursów intensywnych - cyklu zajęć dydaktycznych opracowanych i prowadzonych przez międzynarodową grupę wykładowców dla międzynarodowej grupy studentów.
Kraje, do których mogą wyjechać polscy studenci to min.: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Lichtenstein, Luksemburg, Litwa, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.
b) Erasmus w Polsce
Polskie uczelnie uczestniczą w programie Sokrates-Erasmus od roku 1998/99. Wówczas kontrakt uczelniany z Komisją Europejską podpisało 46 polskich szkół wyższych. Od tego czasu z roku na rok liczba ta systematycznie wzrasta (jest ich około 200). Łącznie w okresie 1998/99-2005/2006, w ramach programu Erasmus miało miejsce 42311 wyjazdów polskich studentów na zagraniczne uczelnie, a liczba przyjazdów studentów z innych krajów to 9900.Prawo uczestnictwa w programie Erasmus mają w Polsce publiczne i niepubliczne szkoły wyższe wpisane do rejestru Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które kształcą studentów na poziomie licencjackim, inżynierskim, magisterskim i doktoranckim. Do udziału w programie Erasmus uprawnia tzw. Karta Uczelni Erasmusa, nadawana przez Komisję Europejską. Przyznanie Karty Uczelni Erasmusa upoważnia uczelnie do ubiegania się o fundusze na działania zdecentralizowane (wyjazdy studentów i nauczycieli akademickich, wprowadzanie systemów punktowych takich jak ECTS) oraz na działania scentralizowane (projekty wielostronne dotyczące programów nauczania, programy (kursy) intensywne czy sieci tematyczne)
Zasady programu Erasmus, dotyczące studentów: - student realizuje część studiów w wybranej partnerskiej uczelni zagranicznej; wyjazd nie powoduje utraty praw studenta w uczelni macierzystej; minimalny okres studiowania w uczelni partnerskiej to 3 miesiące a maksymalny 1 rok; uczelnia przyjmująca nie pobiera od studentów przyjeżdżających opłat za naukę (wpisowego, czesnego, opłat za egzaminy); w uczelni macierzystej student otrzymuje ze środków programu stypendium, wyrównujące zwiększone koszty utrzymania za granicą;
uczelnia macierzysta zobowiązuje się do uznania okresu studiów odbytych w uczelni partnerskiej za równoważny z okresem studiów w uczelni macierzystej pod warunkiem zrealizowania przez studenta uzgodnionego przed wyjazdem programu studiów (Learning Agreement); w ramach programu student może wyjechać tylko raz (do jednej, wybranej uczelni partnerskiej).
Warunki, jakie powinien spełniać student, to:
w momencie wyjazdu mieć ukończony co najmniej II rok studiów;
osiągać dobre wyniki w nauce;
posiadać dobrą znajomość języka obcego, w jakim będą prowadzone zajęcia.
Formalności, które należy załatwić w związku z wyjazdem:
wybór przez studenta programu studiów (student wyjeżdżający zobowiązany jest wybrać program proponowany przez uczelnię partnerską; każdy z realizowanych w ramach studiów zagranicznych przedmiotów ma przyporządkowaną określoną liczbę punktów (European Credit Transfer System),
uzyskanie akceptacji programu studiów przez dziekana uczelni macierzystej;
podpisanie przez strony wymiany (uczelnie: macierzystą i zagraniczną) porozumienia o programie studiów (Learning Agreement), które upoważnia studenta do podjęcia i zaliczenia jednego semestru studiów w uczelni zagranicznej. Uczelnia macierzysta zobowiązuje się do zaliczenia studentowi tego semestru, pod warunkiem przedłożeniu przez studenta i uczelnię partnerską odpowiednich dokumentów potwierdzających przystąpienie i zaliczenie wszystkich wymaganych egzaminów; podpisanie przez studenta umowy z uczelnią macierzystą; uzyskanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) - w tym celu student powinien zwrócić się do Narodowego Funduszu Zdrowia; ubezpieczenie zdrowotne powinno obejmować cały okres pobytu studenta w uczelni zagranicznej.
Wymagane formalności po powrocie ze stypendium:
wypełnienie i złożenie w formie on-line ankiety Narodowej Agencji Programu Erasmus (student, który nie wywiąże się z tego obowiązku zobowiązany zostanie o zwrot otrzymanego stypendium);
dopełnienie formalności związanych z zaliczeniem semestru na swojej uczelni.
c) Wybór uczelni, rekrutacja, opłaty
Polacy mogą także studiować od początku na zagranicznych uczelniach. Wymaga to załatwienia wielu formalności, spełnienia odpowiednich warunków i …odwagi. Na pewno taki wysiłek zaprocentuje, gdyż dyplom ukończenia zagranicznej uczelni daje absolwentom znakomite perspektywy. Ponadto, odkąd Polska wstąpiła do Unii Europejskiej, formalności związane z podjęciem studiów w krajach członkowskich uległy uproszczeniu.
Wybór uczelni: Informacji na temat uczelni należy szukać w Internecie (na stronach danych uczelni, w ambasadach czy konsulatach danych państw - tam każdy zainteresowany otrzyma informacje dotyczące zasad studiowania, wymaganych dokumentów, opłat, egzaminów, warunków funkcjonowania w danym kraju.
Rekrutacja: Podstawą do ubiegania się o miejsce na uczelni za granicą jest bardzo dobra znajomość języka, w którym odbywają się zajęcia. Na ogół uczelnie wymagają certyfikatu, zaświadczającego o zdaniu egzaminu z danego języka (w Angli np. IELTS, CAE, CPE lub TOEFL, w Niemczech…). Jeśli przyszły student nie ma takiego zaświadczenia, musi zdać test językowy.
Zwykle decyzja o przyjęciu na studia zależy od wyników matury, zdanej w Polsce, którą należy przetłumaczyć na język, obowiązujący w danym kraju (czasem wymagane jest tłumaczenie przez tłumacza przysięgłego). Pod uwagę brane są także inne osiągnięcia kandydata oraz: praktyki, staże, wolontariat, referencje. Niektóre uczelnie nie organizują egzaminów wstępnych, ale warunkiem dostania się jest pozytywne przejście przez rozmowę kwalifikacyjną. Aby zostać przyjętym na bardziej oblegane kierunki (np. prawo, medycynę, stomatologię, weterynarię, socjologię) trzeba zdać dodatkowe testy wstępne. Testy te dotyczą dziedziny wiedzy, którą zajmuje się określony kierunek. Na kierunkach artystycznych wymagane jest też portfolio. Szczegółowe informacje znajdują się na stronach internetowych uczelni.
Terminy! Jeśli chodzi o terminy składania dokumentów, to właściwie na każdej uczelni są one inne. Należy odpowiednio wcześnie zapytać o to, gdyż w niektórych szkołach wyższych zapisy na semestr zimowy przyjmowane są tylko do końca stycznia czy lutego. Na ogół są dwie możliwości zarejestrowania się: przez Internet lub drogą pocztową.
Opłaty: Pierwsze opłaty należy wnieść już przy rejestracji. Studia w uczelniach państwowych, na które dostanie się warunkuje dobry wynik uzyskany z, zazwyczaj bardzo trudnych, egzaminów wstępnych, są bezpłatne. Zaś studia w szkołach niepaństwowych (a takich jest większość) kosztują bardzo dużo (czasem jest to suma kilkakrotnie przewyższająca czesne w polskich uczelniach). Wszędzie najdroższe są kierunki medyczne i informatyczne, zaś do najtańszych należą humanistyczne. W niektórych krajach europejskich student może ubiegać się o pożyczkę, którą spłaca po zakończeniu studiów. Na większości uczelni istnieją też systemy stypendialne. W przypadku stypendiów naukowych, wymagania stawiane są wysoko, natomiast student z Polski, posiadający stosunkowo niskie dochody, ma zwykle duże szanse na wszelkie stypendia socjalne. Są kraje, w których pierwszeństwo w uzyskaniu stypendium mają studenci rodzimi.
d) Realia studiowania, korzyści
Nie wolno zapominać o załatwieniu formalności (w tym także ubezpieczenia), związanych z pobytem w kraju, w którym znajduje się wybrana uczelnia. Należy postarać się o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego EKUZ. Karta umożliwia korzystanie z publicznej służby zdrowia, jednak uprawnia do korzystania tylko z podstawowych usług medycznych. Dlatego warto wykupić indywidualny pakiet ubezpieczeń. O możliwościach leczenia publicznego (lista lekarzy i przychodni) trzeba dokładnie pytać na uczelni. Jeśli w grę wchodzi prywatne leczenie, to (w przypadku braku jakiegokolwiek ubezpieczenia) należy je opłacić z własnej kieszeni - nie ma możliwości zwrotu kosztów. Warto natomiast postarać się o karty Euro<26 czy ISIC (kosztują niewiele, można je wyrobić przez Internet), które uznawane są właściwie w całej Europie, a gwarantują ubezpieczenie, zniżki na komunikację, na bilety do niektórych muzeów, kin, teatrów.
Koszty - praca : Wydatki związane ze studiowaniem za granicą to, oprócz opłat dotyczących bezpośrednio nauki (czesne, podręczniki, kursy, dojazdy), również wysokie koszty utrzymania. Należy liczyć się z wynajęciem mieszkania lub pokoju, ponieważ nie wszystkie uczelnie dysponują własnymi akademikami (a nawet jeśli, nikt nie gwarantuje, że będzie w nich miejsce). W większości krajów studiujący właściwie bez przeszkód mogą podejmować prace. Czasem jest wymagane, by zgłosić ten fakt na uczeni, ponieważ są wyznaczone limity godzin, jakie student może przepracować. Uwaga! W związku z ewentualnym zatrudnieniem, uiszczaniem opłat w szkole czy pobieraniem stypendium, niezbędne jest założenie własnego konta bankowego. Można w tym celu skorzystać z ofert banów, które proponują konta dla studentów.
Studiowanie na zagranicznej uczelni (nawet przez kilka miesięcy) to duże wyzwanie, jednak korzyści płynące z podjęcia pozytywnej decyzji, powinny przekonać każdego. Taki wyjazd to przede wszystkim okazja, by:zdobyć wiedzę z zakresu studiowanego kierunku, zdobyć umiejętności praktyczne, podwyższyć kompetencje językowe (posługiwanie się językiem obcym na co dzień, opanowanie terminologii zawodowej), zwiększyć swoje szanse na rynku pracy, poznać tradycję i kulturę innych narodów, nawiązać przyjaźnie i znajomości, zdobyć cenne doświadczenie życiowe.
Zapamiętać! Polacy mogą studiować za granicą.
Ciekawostka: Nazwa programu Sokrates-Erasmus pochodzi od imion dwóch wybitnych europejskich uczonych: Sokratesa i Erazma z Rotterdamu. Choć dzielą ich całe epoki, wniesiony przez nich wkład w kulturę europejską (i światową) jest ogromny. Erazm z Rotterdamu urodził się w Holandii w 1467 roku, a zmarł w1536 w Bazylei. Był jednym z najwybitniejszych humanistów epoki odrodzenia. Zajmował się filologią, filozofią, teologią, pedagogiką, pisał swe dzieła w języku łacińskim. Wiele podróżował, także po to, by studiować i nauczać. Był we Francji, Szwajcarii, Belgii, Włoszech, Anglii. Utrzymywał kontakty ze słynnymi ludźmi swojej epoki. Jemu także przypisywane jest autorstwo powiedzenia „Dla chcącego nie ma nic trudnego”. Sokrates żył w latach 469 - 399 p.n.e. Urodził się i zmarł w Atenach. Jest jednym z najsłynniejszych w dziejach filozofów. W swoich poglądach (znanych z przekazów Platona i Ksenofonta) podkreślał świadomość własnej niewiedzy. Jest autorem słynnej frazy „wiem, że nic nie wiem”. Sokrates przyjął, że istnieje absolutne dobro i absolutna prawda, zaś celem swojego życia uczynił prowadzenie ludzi ku jej poznaniu.
e) Europejski System Transferu Punktów
Europejski System Transferu Punktów (ang. European Credit Transfer System) zwany w skrócie ECTS, został opracowany w ramach programu Erasmus. Projekt ten określa warunki i tryb przenoszenia osiągnięć studentów, zarówno studiów stacjonarnych, jak i zaocznych. W związku z tym, jego głównym celem jest uregulowanie i usprawnienie wymiany studentów między uczelniami.
System ten polega na tym, że osiągnięcia studenta wyrażane są za pomocą punktów ECTS. Jeden punkt odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta. Przeciętna liczba godzin pracy studenta obejmuje zajęcia organizowane przez uczelnie zgodnie z planem studiów i programem nauczania oraz jego indywidualną pracę. Punkty ECTS są przyznawane za:
zaliczenie każdego z przedmiotów przewidzianych planie studiów;
przygotowanie pracy dyplomowej, zgodnie ze standardem kształcenia;
przygotowanie do egzaminu dyplomowego, zgodnie ze standardem kształcenia.
Student uzyskuje punkty ECTS przypisane danemu przedmiotowi, jeżeli spełni wszystkie, określone w planie studiów i programie nauczania wymagania oraz osiągnie założone efekty kształcenia.
Liczba punktów ECTS przewidziana planem studiów wynosi:
dla zaliczenia semestru - od 27 do 33
dla zaliczenia roku akademickiego - 60
Warunkiem uzyskania wpisu na następny semestr lub rok studiów jest uzyskanie liczby punktów wynikającej z planu studiów i programu nauczania, zgodnej z zasadami określonymi w regulaminie studiów.
Liczba punktów ECTS wymagana do ukończenia studiów wynosi:
dla studiów pierwszego stopnia 180-240;
dla studiów drugiego stopnia 90-120;
dla jednolitych studiów magisterskich 270-360.
Student akumuluje punkty ECTS przypisane przedmiotom przewidzianym w planie studiów i programie nauczania oraz przedmiotom fakultatywnym, wybieranym na zasadach określonych w regulaminie studiów, a także przedmiotom zaliczonym poza macierzysta uczelnia, w tym w uczelniach zagranicznych, w następujący sposób:
Punkty ECTS, uzyskane poza uczelnią macierzystą, uznaje się bez ponownego sprawdzenia osiągnięcia założonych efektów kształcenia, jeżeli kształcenie odbywało się zgodnie z porozumieniem o realizacji programu kształcenia, zawartym pomiędzy obiema uczelniami.
Punkty ECTS uzyskane poza macierzysta uczelnia mogą zostać uznane w miejsce punktów z przedmiotów zawartych w planie studiów i wynikających ze standardów kształcenia, w przypadku zbieżności efektów kształcenia tych przedmiotów w obydwu uczelniach.
Decyzje o uznaniu punktów podejmuje kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej.
f) Deklaracja bolońska
Deklaracja Bolońska to Wspólna Deklaracja Ministrów Edukacji krajów europejskich, podpisana 19 czerwca 1999 roku w Bolonii, w tym także przez Polskę. To wydarzenie zapoczątkowało proces znaczących zmian w systemach edukacji państw europejskich. Podstawowym celem jest utworzenie w 2010 roku Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego, pozwalającej studentom studiować na wymarzonej uczelni, zarówno w kraju, jak i za granicą. a jednocześnie zdobywać nowe cenne doświadczenia. Uczelnie, każdego z 29 krajów, które podpisały Deklarację, są zobligowane do wprowadzania u siebie jej założenia czyli przede wszystkim dwustopniowego systemu kształcenia zawodowo-magisterskiego oraz systemu transferu punktów (ECTS). Dwustopniowy system kształcenia ma być wprowadzany na wszystkich rodzajach studiów z wyjątkiem kierunków, które zostały uznane za jednolite w rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej i Sportu. Ten system gwarantuje studentom zdobycie wykształcenia w czasie trzyletnich studiów pierwszego stopnia (zawodowych), uzupełnianie wiedzy na dwuletnich studiach drugiego stopnia (magisterskich), a później w czasie studiów doktoranckich. Pozwala jednocześnie na swobodny wybór, jak również zmianę, kierunku studiów. Poza tym Boloński System Kształcenia odznacza się dużą elastycznością oraz pozwala na indywidualizację programu studiów. Studenci mają możliwość równoległego studiowanie na różnych kierunkach i specjalnościach oraz zmianę kierunku kształcenia po ukończeniu studiów pierwszego stopnia. Dzięki Systemowi Bolońskiemu mogą w pełni korzystać z oferty edukacyjnej uczelni wyższych w Europie i na świecie oraz odbywać część studiów za granicą.
Uznawalność dokumentów o wykształceniu (czyli dyplomu, tytułu czy stopnia naukowego zdobytego za granicą za równoprawny z krajowym) jest sprawą bardzo istotną z uwagi na fakt migracji ludzi. Istnieją dwa rodzaje uznawania dokumentów o wykształceniu:
do dalszego kształcenia do wykonywania zawodu
Dla obu wymienionych celów uznanie odbywa się zwykle dwiema drogami:
na podstawie zawartych przez dany kraj dwu lub wielostronnych porozumień,
w drodze nostryfikacji czyli procedury polegającej zwykle na dokładnym porównaniu treści i okresu studiów, dokonywanej przez uczelnie lub specjalnie utworzone w tym celu instytucje.
Dokładnych informacji na temat nostryfikacji udzielają konkretne uczelnie, gdyż mają one w tym zakresie dużą swobodę działania. Najlepiej zwrócić się z wnioskiem o nostryfikację do takiej placówki, która prowadzi najbardziej zbliżony profil studiów do tych odbytych za granicą. W Polsce nostryfikację dyplomów może przeprowadzać stosunkowo niewielka liczba uczelni, głównie państwowych, ich spis i szczegółowe informacje znajdują się na stronie MEN.
4