ĆWICZENIA KORYGUJĄCE WADY POSTAWY PŁASKOSTOPIE

Stwierdzane u dzieci i młodzieży szkolnej częste występowanie wad statycznych kończyn dolnych, szczególnie płaskostopia, zmusza do zastosowania środków zaradczych. Dużą rolę może m.in. spełnić tu nauczyciel wychowania fizycznego, zarówno w swej pracy lekcyjnej, jak i pozalekcyjnej.

Funkcja stopy - zarówno podporowa, jak i nośna - wymaga wydolnego pod względem statycznym i dynamicznym układu kostnego, więzadłowego i mięśniowego.

W warunkach pracy nauczyciela wychowania fizycznego najbardziej dostępne wydają się usystematyzowane oględziny poprzedzone wywiadem. Oględzin dokonuje się w warunkach obciążenia, obciążenia ciężarem własnym, obciążenia dodatkowego. Obserwuje się wysokość sklepienia stopy, kształt łuków, oś stopy, palucha i kości piętowej, zakres ruchów w stawach. Z metod obiektywnych najbardziej rozpowszechniona, prosta w wykonaniu jest plantokonturografia. Można ją też wykorzystać w samokontroli i samoocenie przez uczniów. Odbitki uzyskuje się przez postawienie na papierze stopy - zwilżonej odpowiednim roztworem, np. pomazanej farbą drukarską plakatową. Metoda ta jest warta stosowania w pracy nauczyciela wychowania fizycznego, ze względu na małą czasochłonność, zarówno przy przeprowadzaniu badania jak i opracowywaniu materiałów.

Profilaktyka i korekcja płaskostopia uwzględnia tryb życia, wiek, płeć, ćwiczenia, obuwie oraz stopień zaawansowania wady. Z najczęstszych zaleceń - oprócz codziennych ćwiczeń, które powinno wykonywać w szkole i domu każde dziecko z płaskostopiem - jest bezpośredni kontakt stopy z nierównym naturalnym podłożem np. bieganie po trawie, żwirze, po suchym ciepłym piasku. Świetnym uzupełnieniem jest jazda na rowerze ze stopami dostającymi pedałów dosiężnie. Zmusza to stopę do energicznej pracy w warunkach odciążenia. W przypadku nie korzystnej aury, najprostszą formą imitującą naturalny teren, powodujący oddziaływanie podobne do chodzenia po kamykach, szyszkach, rżysku jest dysk ,,Ufo”. Dochodzi wówczas do pobudzenia i odruchowego skurczu obronnego mięśni krótkich w stopach, powodując stopniowe ich wzmacnianie.

Przykładowe ćwiczenia:

1. Stajemy na dysku możliwie szeroko stopami i wykonujemy ruchy kołysania poprzez przenoszenie ciężaru ciała:

a/ z pięt na palce i z powrotem (kołyszemy się na dysku w przód i w tył)

b/ z jednej nogi na drugą (kołysanie na boki)

c/ kołysanie okrężne (podobnie jak przy ,,hula-hop”)

2. Stojąc na dysku wykonujemy ruchy półobrotowe przesuwając się razem z dyskiem w przód i w tył.

3. Stojąc na dysku wykonujemy wolno przysiady, łącznie ze skrętami tułowia (jak przy jeździe na nartach).

4. Stajemy na dysku i przestępujemy z jednej nogi na drugą (intensywny masaż akupresurowy stop).

5. Pw - siad na ławeczce , ruch - chwytanie palcami stóp leżących przedmiotów.

6. Pw - siad płaski podparty, ruch - wykonać wszystkie możliwe ruchy w stawie skokowym.

7. Pw - leżenie tyłem, RR w bok, ruch - uniesienie nóg w górę, rozchylenie kolan na boki i ,,bicie brawa stopami”.

8. Pw - siad na ławeczce, ruch - chwytanie palcami stóp kredki i próby malowania.

9. Pw - siad na ławeczce, ołówek pod palcami stopy połączony z ekspanderem, ruch - zgięcie podeszwowe z rozciąganiem skspandora.

10. Pw - siad na ławeczce, ruch - rolowanie palcami stóp wałka Thomsona.

11. Siad na ławeczce, szarfa pod palcami stóp, ruch - zginanie palców, oporowanie szarfy.

12. Pw - siad, ruch - chwyt woreczka i przekładanie go nad kolanem drugiej nogi.

13. Pw - siad, chwyt szarfy palcami stopy, przesuwanie wzdłuż wyprostowanej drugiej nogi.

14. Pw - siad, ruch - wznos NN, rozciąganie szarfy.

15. Pw - stanie na pierwszym szczeblu drabinki, ruch - wspięcie i opuszczenie pięt aż do zetknięcia z podłogą.

Podane przykłady ćwiczeń nie są jedynymi ćwiczeniami, które powinny być stosowane na gimnastyce korekcyjnej i na zajęciach z wychowania fizycznego. Dobór ćwiczeń zależy od inwencji prowadzącego. Dla dzieci ćwiczenia można dodatkowo urozmaicić poprzez formę zabawy np. wyścigi, łapanie i rzucanie piłki, ćwiczenia przy muzyce itp. Należy pamiętać również o nauce poprawnego chodu i ćwiczenia w marszu są ważnym etapem, gdyż chód stanowi podstawową życiową funkcją kończyn dolnych. Trzeba zwrócić uwagę na równoległe stawianie stóp i tzw. marsz korekcyjny wykonujemy w maksymalnym wspięciu.

Grażyna Grys

Szczegółowy rozkład zajęć kompensacyjno - korekcyjnych - płaskostopie -

Dział	Tematy i kolejność zajęć	Uwagi
I.	Ocena postawy dziecka. Wywiad dotyczący warunków domowych i środowiska.
II.	Badania ortopedyczne stopy. Plantokonturografia stopy - badanie kąta wysklepienia stopy Clarka; MetodaWejsfloga.	Oględziny w warunkach: - obciążenia stopy - obciążenie ciężarem własnym - obciążeniem dodatkowym
III.	Ćwiczenia rozluźniające mięśnie stopy. Ćwiczenia zwiększające ruchomość w stawach. Ćwiczenia mające na celu przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych stopy. Ćwiczenia mające na celu wykształcenie pełnej koordynacji mięśni stopy. Zestaw ćwiczeń dozujących obciążenie ciężarem ciała. Zestaw ćwiczeń, w których istotne jest kryterium anatomiczne. Zestaw ćwiczeń, w którym istotne jest kryterium analityczne i syntetyczne.	Stopień odciążenia lub obciążenia zależny jest od pozycji wyjściowej. Rodzaj ruchu powinien być charakterystyczny dla tych mięsni, które biorą udział w danym ćwiczeniu. Różnorodność odchyleń zmusza do wzmocnienia poszczególnych grup mięśniowych. Ćwiczenia syntetyczne mają aktywizować stopę w jej całości.
IV.	Nauka prawidłowego oddychania: torem piersiowym torem brzusznym	Cel: umiejętność oddychania w trakcie ćwiczeń.
V.	Kontrola przyjmowania prawidłowej postawy ciała przez dzieci.	Stosujemy ćw.przed lustrem, ćw. antygrawitacyjne,ćw. czucia podłoża, ćw. równoważne.
VI.	Nauka ćwiczeń domowych. Doskonalenie i kontrola ćwiczeń domowych.	W zajęciach tych uczestniczą rodzicie i dzieci.
VII.	Ćwiczenia korygujące ustawienie stopy. Ćwiczenia rozciągające mięśnie przykurczowe (mięsień trójgłowy łydki, mięsień strzałkowy długi). Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie stopy (zginacze palców). Ćwiczenia wzmacniające mięśnie długie. Nauka prawidłowego chodu i ćwiczenia w marszu.	Utrwalanie nauki prawidłowej postawy, prawidłowego wykonywania ćwiczeń.
VIII.	Ćwiczenia tak jak w zajęciach 16-20, tylko o zwiększonej intensywności.	Zwiększanie tempa wykonywanych ćwiczeń. Zwiększenie powtórzeń.
IX.	Test na mięśnie stopy.

---