dr Magdalena Kuleta-Hulboj
ptpps@pedagog.uw.edu.pl
dyżur: poniedziałek, 16:00-17:00, p. 325
Pedagogika społeczna - ćwiczenia
Rok akademicki: 2008/2009, semestr II (30 godz.)
Cel kursu
Celem ćwiczeń jest zapoznanie studentów ze specyfiką i problematyką pedagogiki społ., jej podstawami teoretycznymi oraz współczesnym dyskursem jej dotyczącym, a także analiza najważniejszych środowisk wychowawczych i problemów społ.-edukacyjnych współczesności.
Warunki zaliczenia
Na ocenę końcową będzie składać się kilka czynników.
Kolokwium na ostatnich zajęciach.
Referat - na każdych zajęciach wygłaszany będzie referat (lub dwa) uzupełniający treści z lektur obowiązkowych. Odczytanie tekstu referatu dyskwalifikuje go (ocena ndst.). Każdy referat będzie oceniany. Referaty mogą trwać łącznie maksymalnie 40 minut.
Aktywność - punktacja za aktywność modyfikuje ostateczną ocenę z przedmiotu (o pół stopnia w górę lub w dół).
Obecność - dopuszczalne są 2 nieobecności. Każdą dodatkową nieobecność należy zaliczyć podczas dyżuru. 50% nieobecności jest równoznaczne ze skreśleniem studenta z listy uczestników.
Program zajęć:
Przedmiot, funkcje i pojęcia pedagogiki społecznej (dwa pierwsze zajęcia naraz?)
Przedmiot pedagogiki społecznej (albo cos z nowego Radziewicza?)
Zajęcia organizacyjne i wprowadzające. Przedmiot, funkcje i zadania pedagogiki społecznej.
S. Kawula [red.], Pedagogika społeczna. Dokonania - aktualność - perspektywy, Toruń 2003: r. 1.
Tradycje i przyszłość pedagogiki społecznej w Polsce
Geneza, główne idee i ich aktualność. Czy potrzeba nam dziś pedagogiki społecznej?
M. Cichosz, Polska pedagogika społeczna w latach 1945 - 2003, Toruń 2004, t. I: H. Radlińska, Ogólne podstawy teoretyczne (To samo w: W. Theiss, Radlińska, Warszawa 1997: Egzamin z pedagogiki społecznej, s. 147-155) oraz Zasięg wychowania.
Podstawowe pojęcia: środowisko, siły społeczne, kapitał ludzki, kapitał społeczny
Kategoria środowiska, sił społecznych, kapitału ludzkiego i społecznego. Typologia i przemiany środowiska wychowawczego.
R. Wroczyński, Pedagogika społeczna, Warszawa 1976, r. II, par. 1
M. Cichosz, Polska pedagogika społeczna w latach 1945 - 2003, Toruń 2004, t. I: B. Smolińska-Theiss, Siły ludzkie w teorii pedagogiki społecznej.
Referat (1 osoba):
P. Sztompka, Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Kraków 2007. Z rozdz. V podpunkt pt. „Zaufanie a kapitał społeczny” (ss. 243-262: pojęcie kapitału społecznego, sieci i łańcuchy zaufania, inkluzyjne i ekskluzywne, zindywidualizowane i kolektywne) oraz rozdz. VII „Funkcje zaufania” (ss. 303-333): pożytki i zagrożenia z zaufania / funkcje i dysfunkcje zaufania oraz substytuty zaufania.
Funkcje pedagogiki społecznej - od opieki do prewencji
Opieka, pomoc, wsparcie, prewencja / profilaktyka. Zasada pomocniczości.
W. Theiss, Radlińska, Warszawa 1997: H. Radlińska, Pomoc, ratownictwo, opieka. (To samo w: M. Cichosz, Polska pedagogika społeczna w latach 1945 - 2003, Toruń 2004, t. II).
B. Smolińska-Theiss, Od opieki do prewencji. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1997/10.
Referat (2 osoby):
Ewolucja działalności dobroczynnej i pomocowej na przykładzie wybranego problemu społecznego (charakterystyczne założenia ideowe i formy instytucjonalne). Na podstawie np. E. Leś, Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Warszawa 2001; E. Leś, Działalność dobroczynna w Europie i Ameryce. Tradycje i współczesność, Warszawa 1999 (http://osektorze.ngo.pl/x/33526)
Podstawowe środowiska wychowawcze
Rodzina - podstawowe środowisko wychowawcze
Struktura i funkcje rodziny. Przemiany rodziny we współczesnym społeczeństwie zachodnim. Rodzina jako środowisko wychowawcze. Zagrożenia dla rodziny.
Socjologia codzienności, Kraków 2008: L. Jamieson, Od rodziny do intymności oraz P. Stein, Być singlem - próba zrozumienia życia singli.
Referat (2 osoby):
Czynniki przemian dotychczasowego wzoru małżeństwa i rodziny, alternatywne formy życia rodzinnego i ich uwarunkowania (K. Slany, Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków 2002, rozdz. II.4 i II.5, s. 86-134). Tezy do dyskusji - propozycje.
Przemiany płodności i życia rodzinnego w Polsce - trendy i tendencje (Współczesne społeczeństwo polskie - dynamika zmian pod red. J. Wasilewskiego, Warszawa 2006: M. Okólski, Płodność i rodzina w okresie transformacji). Ew. ekonomiczna teoria rodziny?
Środowisko lokalne - mała ojczyzna
Pojęcie środowiska lokalnego i małej ojczyzny. Lokalność. Perspektywa edukacyjna w analizie małej ojczyzny. Potencjał społeczno-kulturowy środowiska lokalnego. Aktywizacja i animacja społeczna.
W. Theiss [red.], Mała ojczyzna, Warszawa 2001: W. Theiss, Mała ojczyzna: perspektywa edukacyjno-utylitarna.
A. Radziewicz-Winnicki, Społeczeństwo w trakcie zmiany, Gdańsk 2005, r. 6 (lit. dodatkowa).
Referat (2 osoby):
C. Trutkowski, S. Mandes, Kapitał społeczny w małych miastach, Warszawa 2005: analiza dwóch studiów przypadku (Miasto społeczników i Opuszczeni przez Boga). Akcent na czynniki rozwoju/regresu. Wnioski.
W. Theiss, B. Skrzypczak, Edukacja i animacja społeczna w środowisku lokalnym, Warszawa 2006: B. Skrzypczak, Metoda animacji społecznej - zasadnicze aspekty praktyki edukacyjnej.
Organizacje pozarządowe, wolontariat. Społeczeństwo obywatelskie.
Rola III sektora w społeczeństwie obywatelskim. Funkcje i rodzaje organizacji pozarządowych. Wolontariat.
W. Theiss, B. Skrzypczak [red.], Edukacja i animacja społeczna w środowisku lokalnym, Warszawa 2006: A. Naumiuk, Organizacje pozarządowe jako środowisko edukacyjne.
K. Białobrzeska, S. Kawula, Człowiek w obliczu wykluczenia i marginalizacji społecznej, Toruń 2006: E. Doręgowska-Wojnowska, Wolontariat - definicja. Prawa i obowiązki wolontariusza.
Referat (2 osoby):
III sektor - charakterystyka, funkcje i zadania, stowarzyszenia a fundacje, organizacje pożytku publicznego, 1%. Stan sektora pozarządowego w Polsce (najważniejsze wskaźniki). Na podstawie np.: Elementarz III sektora (http://biblioteka.ngo.pl/x/164262); M. Gumkowska, J. Herbst, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2006, Warszawa 2006 (dostępny on-line: http://badania.ngo.pl/x/237852);.
Czym jest społeczeństwo obywatelskie? Stan społeczeństwa obywatelskiego w Polsce - na podstawie dostępnych materiałów, np. J. Czapiński, T. Panek, Diagnoza Społeczna 2007, Warszawa 2007 (rozdz. 6, Stan społeczeństwa obywatelskiego) dostępna on-line: http://www.diagnoza.com; raporty CBOS, OBOP itp. M. Gumkowska, J. Herbst, Wolontariat, filantropia i 1%, Warszawa 2007 (dostępny on-line: http://badania.ngo.pl/x/256845). Indeks Społeczeństwa Obywatelskiego 2008 (dostępny on-line: http://www.civicpedia.ngo.pl). Wnioski.
Wybrane problemy społeczno-edukacyjne współczesnego świata
Polska bieda. Marginalizacja i wykluczanie społeczne.
Definicje i miary ubóstwa, obszary i dynamika biedy. Polska bieda - analiza wyników badań. Kategorie marginalizacji, wykluczania i reintegracji społecznej.
Współczesne społeczeństwo polskie - dynamika zmian pod red. J. Wasilewskiego, Warszawa 2006: rozdz. E. Tarkowska, Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Koncepcje i polskie problemy.
Referat (2 osoby):
- obszary i jakość/obraz biedy w Polsce - prezentacja wyników badań oraz system wsparcia i pomocy dla osób ubogich (np. Ubóstwo i wykluczenie społeczne pod red. S. Golinowskiej - wybrane rozdziały, K. Korzeniewska i E. Tarkowska [red.]: Lata tłuste, lata chude... Spojrzenia na biedę w społecznościach lokalnych, J. Hrynkiewicz, Przeciw ubóstwu i bezrobociu: lokalne inicjatywy obywatelskie, W-wa 2002; www.pomocspoleczna.ngo.pl; J. Czapiński, T. Panek, Diagnoza Społeczna 2007 - rozdz. 8 pt. Wykluczenie społeczne, dostępna także on-line: http://www.diagnoza.com)
Globalizacja i problemy społeczne współczesnego świata. Zrównoważony rozwój. Podmiotowość, obywatelskość, odpowiedzialność.
Procesy globalizacji a wykluczanie i integracja społeczna. Konsumpcjonizm. Różnorodne strategie i pomysły na przeciwdziałanie tym negatywnym zjawiskom w wymiarze lokalnym i globalnym. Rola edukacji. Sprawiedliwy handel, świadomy konsument, eko-żywność - moda na działanie obywatelskie?
B. Barber, Skonsumowani, W-wa 2008, rozdz. 1 i 8.
G. Ritzer, Makdonaldyzacja społeczeństwa, Warszawa 2003, rozdz. 10: Jak sobie radzić z makdonaldyzacją - praktyczny poradnik (ss. 339-392) - są różne wydania!!!
Referat (2 osoby):
- ruch konsumencki, edukacja konsumencka, wzory zrównoważonej konsumpcji (sustainable consumption), odpowiedzialności konsumenckiej i obywatelskiej, idea sprawiedliwego/uczciwego handlu, zrównoważonej gospodarki leśnej (FSC). Na podstawie zasobów internetowych, np. http://www.ceo.org.pl/portal/Konsumpcja; www.sprawiedliwyhandel.pl, www.fob.org.pl, www.ekonsument.pl; www.efte.org.
- idea ekonomii społecznej, idea odpowiedzialnego biznesu. Na podstawie zasobów internetowych (np. www.ekonomiaspoleczna.pl; Forum Odpowiedzialnego Biznesu: http://www.fob.org.pl, tam też raporty na temat odpowiedzialnego biznesu w Polsce, publikacje, np. B. Rok, Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym świecie) oraz wybranych rozdziałów z książki T. Kaźmierczaka, M. Rymszy, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, Warszawa 2007 (dostępna także on-line na stronie Instytutu Spraw Publicznych: http://www.isp.org.pl/?v=page&id=450&ln=pl).
Przemoc w rodzinie
Definicja, rodzaje, charakterystyka, przyczyny i skutki przemocy w rodzinie.
S. Kawula, J. Brągiel, A. W. Janke, Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Toruń 2000; rozdz. Zagadnienie przemocy wobec dziecka w rodzinie. LUB: J. Różyńska, Przemoc wobec dzieci w rodzinie. Niezbędnik nauczyciela, Warszawa 2006 (dostępny na stronie Centrum Praw Kobiet: http://www.cpk.org.pl/pl.php5/on/articles/cid/57).
Referat (2 osoby):
rozmiary zjawiska przemocy w rodzinie (statystyki policyjne, badania CBOS „Przemoc i konflikty w domu”), procedura „Niebieskiej Karty”, informacje prawne oraz system wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie (na podstawie np. czasopisma „Niebieska Linia”, „Dziecko krzywdzone”, I. Pospiszyl, Przemoc w rodzinie, Warszawa 2000; U. Nowakowska, Przemoc w rodzinie wobec kobiet i dzieci, Warszawa 2000; U. Nowakowska, M. Jabłońska, Przemoc wobec kobiet - na stronie: www.cpk.org.pl; J. Różyńska, Przemoc wobec kobiet w rodzinie. Niezbędnik pracownika socjalnego, Warszawa 2007 - dostępny na stronie: http://www.cpk.org.pl/pl.php5/on/articles/cid/57; J. Mazur, Przemoc w rodzinie, Warszawa 2002; E. Jarosz, Dom, który krzywdzi, Katowice 2001; wybrane strony www: www.fdn.pl, www.niebieskalinia.pl, www.kidprotect.pl, www.przemoc.com.pl, www.dzieckokrzywdzone.pl; www.cpk.org.pl (Centrum Praw Kobiet)).
Edukacja międzykulturowa
Wielokulturowość, edukacja wielo- i międzykulturowa. Kategoria „pogranicza”.
Literatura:
T. Lewowicki, W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej. W: T. Lewowicki, T. Pilch i in. [red.], Edukacja wobec ładu globalnego, Warszawa 2002.
Referat (1 osoba):
J. Nikitorowicz, Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańsk 2005, r. 1, s. 24-43 (glokalizacja, edukacja regionalna, wielokulturowa, międzykulturowa, pogranicze)
Kolokwium
Referaty dodatkowe (do oddania, po 2 osoby):
Pedagogika ulicy, streetworking - charakterystyka, formy działania, grupy odbiorców, przykłady (literatura do samodzielnego wyszukania, przykłady: G. Olszewska-Baka [red.], Dzieci ulicy: problemy, profilaktyka, resocjalizacja; www.dzieciulicy.kochamydzieci.pl, www.kkwr.org.pl, www.fdp.org.pl, www.dzieciulicy.ngo.pl; A. Staszewska, Ulica nie jest dla dzieci. „Niebieska Linia” 2003, nr 1; strona Stowarzyszenia Grupa Pedagogiki i Animacji Społecznej Praga Północ http://www.gpas.org.pl; www.dzieckokrzywdzone.pl i czasopismo o tym tytule)
Starość - problem społeczny? Miejsce ludzi starych w społeczeństwie, sieć wsparcia, ewolucja myślenia o starości (literatura do samodzielnego wyszukania, przykłady: B. Szatur-Jaworska [red.], Podstawy gerontologii społecznej, W-wa 2006; P. Błędowski, Lokalna polityka społeczna wobec ludzi starych, Warszawa 2002; B. Szatur-Jaworska, Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Warszawa 2000; B. Synak (red.), Polska starość, Gdańsk 2002; teksty D. Zaworskiej-Nikoniuk, G. Orzechowskiej, J. Deręgowskiej, zamieszczone w: K. Bialobrzeska, S. Kawula, Człowiek w obliczu wykluczenia i marginalizacji społecznej, Toruń 2006; akcja społeczna „Gazety Wyborczej” - To nie jest kraj dla starych ludzi)