550


Pojęcie deficytu budżetowego i długu publicznego

Omawiane pojęcia to elementy finansów publicznych

Dług publiczny to skumulowane zobowiązania finansowe sektora publicznego w stosunku do podmiotów krajowych i zagranicznych, wynikające na ogół z zaciągniętych pożyczek.

Wg. Cullisa i Jonesa to całość niezapłaconych kwot deficytów lat przeszłych, tworzonych przez władzę publiczną.

Istota długu publicznego odzwierciedla niedostosowanie potrzeb do środków w gospodarce, czyli niedobór (niewystarczalność) środków finansowych, wynikający z ograniczonych źródeł własnych dochodów oraz z niemożności obniżenia ponoszonych wydatków publicznych. Niedobór stanowi naruszenie zasady równowagi finansowej w skali państwa (równowagi w budżecie państwa Długpubliczny Sektorarządowego) lub jednostek terytorialnych kraju (wyrażanej w budżetach jednostek samorządu terytorialnego dług sektorasamorządowego).

Deficyt budżetowy to ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalona dla okresu rozliczeniowego, którym najczęściej jest rok kalendarzowy. Wystąpienie deficytu oznacza, że część wydatków budżetu nie znalazła pokrycia w dochodach.

Rodzaje i kryteria klasyfikacji deficytu budżetowego

Pierwsze rozróżnienie łączy się z koniecznością interpretacji deficytu pod względem ekonomicznym. Deficyt budżetowy to nie tylko formalny, rachunkowy wynik działalności państwa w sferze finansów publicznych wynikający z porównania strumieni dochodów i wydatków na koniec roku budżetowego, rozliczeniowego (najczęściej jest to rok kalendarzowy). Niesie on ze sobą ważne treści ekonomiczne. W interpretacji deficytu budżetowego pomocne może rozróżnienie trzech rodzajów tego niedoboru:

1. deficyt rzeczywisty,

2. deficyt strukturalny,

3. deficyt cykliczny.

Deficyt rzeczywisty jest faktyczną różnicą między wydatkami i dochodami w danym roku budżetowym i jest on sumą dwóch pozostałych deficytów.

Deficyt strukturalny jest wielkością symulowaną, hipotetyczną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki. Zjawisko takiego deficytu osiąganego w warunkach wzrostu gospodarczego, a szczególnie w przypadku wysokiego tempa wzrostu jest dowodem na konieczność procesu reform strukturalnych i instytucjonalnych w państwie.

Natomiast deficyt cykliczny jest rezultatem cyklu koniunkturalnego, ożywienia bądź też recesji, wpływającego na dochody i wydatki budżetowe

-W innym ujęciu rozróżnia się dwa rodzaje deficytu sektora publicznego:

1. deficyt pierwotny, wyjściowy, będący deficytem rzeczywistym w danym okresie,

2. deficyt oficjalny, konwencjonalny, powiększony o koszty obsługi długu publicznego, a więc uwzględniający skutki działań przeszłych okresów.

Deficyt pierwotny ukazuje jak kształtowałoby się saldo budżetowe, gdyby nie zachodziła konieczność sfinansowania kosztów związanych z istniejącym długiem publicznym. Jego wystąpienie świadczy zarazem o rzeczywistej nierównowadze budżetowej.

Pojęcie deficytu oficjalnego wskazuje na zależność między kategorią deficytu i długu publicznego, choć dług ten nie jest konsekwencją jedynie finansowania deficytów w drodze zaciągania pożyczek. Może on wzrastać również przy zrównoważonym budżecie, gdy jego część jest nominowana w walutach obcych, a waluta krajowa podlega dewaluacji. Istotną rolę odgrywają wtedy różnice kursów. Zależność między długiem publicznym a deficytem budżetu państwa konwencjonalnym przedstawić można w uproszczeniu równaniem:

d = W + r*D-P gdzie:

d - deficyt rzeczywisty budżetu państwa,

W - wydatki budżetu o charakterze nabywczym (dobra i usługi) i transferowym, r - średnia stopa procentowa obsługi długu publicznego, D - rozmiary długu publicznego państwa, P- daniny na rzecz budżetu państwa

Zależność ta jest podstawą modelu służącego do zarządzania długiem publicznym.

Taka interpretacja pozwala na lepszą ocenę i analizę zjawisk związanych z finansami publicznymi. Zrównoważenie budżetu skutkuje jedynie brakiem przyrostu długu publicznego. W celu zmniejszenia wielkości tych zobowiązań jest potrzebna nadwyżka dochodów nad wydatkami. Przeznaczenie jej na wykup części zobowiązań dopiero może doprowadzić do zmniejszenia wysokości długu i w konsekwencji kosztów obsługi w latach następnych, jednak pod warunkiem utrzymywania w latach następnych podobnej dyscypliny budżetowej.

3. Klasyfikacje długu publicznego

Złożoność długu publicznego stwarza możliwości do różnego rodzaju opisów tego zjawiska. Stąd też w literaturze przedmiotu można spotkać wiele klasyfikacji długu publicznego.

Rozróżnia się dług aktywny, produktywny, w wyniku którego następuje przyrost aktywów, najczęściej finansowych oraz dług martwy, pasywny, który nie wiązał się z żadnymi wpływami do budżetu, a skutkuje koniecznością spłaty wraz z odsetkami. Dług martwy obecnie nazywa się zadłużeniem z tytułu emisji instrumentów tzw. aktywnych oraz pasywnych, długu dobrowolnego i przymusowego, krajowego i zagranicznego, krótkoterminowego (płynnego i długoterminowego (fundowanego), długu brutto i netto itd.

Władze publiczne nie tylko zaciągają pożyczki, ale również udzielają pożyczek. Z punktu widzenia ewidencji, a także rzeczywistego obciążenia należy więc rozróżnić:

- dług publiczny brutto,

- dług publiczny netto.

Dług publiczny brutto oznacza zobowiązania władz publicznych względem podmiotów krajowych i zagranicznych znajdujących się poza sektorem publicznym. Określenie rzeczywistego zadłużenia sektora publicznego, czyli długu netto wymaga pomniejszenia wielkości brutto o należności od podmiotów z innych sektorów. Należności te wynikać mogą zarówno ze stosunków wierzycielsko-dłużniczych, jak i przymusowych (np. podatki, cła, opłaty).

Systematyka długu publicznego może być również dokonywana z punktu widzenia: kredytobiorcy (pożyczkobiorcy), kredytodawcy (pożyczkodawcy), miejsca zaciągania zobowiązania, okresu zapadalności, rodzaju waluty, sposobu oprocentowania i przyjętej metody naliczania stanu zobowiązań.

1) Kredytobiorcami, dla których pożyczki i kredyty stanowią uzupełniające źródło wpływów są państwo i samorząd terytorialny - wyróżnia się zatem:

- dług centralny (sektora rządowego),

- dług lokalny (sektora samorządowego).

Warto zaznaczyć w tym miejscu, że mimo pewnej odrębności władz samorządowych w stosunku do władz państwowych, dla finansów publicznych, dla polityki kształtowania funduszy publicznych stan długu lokalnego jest równie istotny, jak znacznie większy zazwyczaj stan długu sektora rządowego.

2) Kredytodawcami państwa i samorządów mogą by ć podmioty:

- krajowe: bank centralny, banki komercyjne i inne instytucje finansowe, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe,

- zagraniczne: komercyjne (banki, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne), jak również rządowe i międzynarodowe.

3) Dług publiczny może być zaciągany na rynku:

4) Ze względu na okres zapadalności składników długu można wyróżnić dług:

- krótkoterminowy - zapadalność do roku, Służy głównie do eliminowania przejściowych trudności płatniczych, do utrzymywania płynności budżetu. Może też być powiązane z regulacją dopływu pieniądza do gospodarki -operacje otwartego rynku

- średnioterminowy - do 5 lat,

- długoterminowy - powyżej 5 lat.

Te dwa rodzaje długu powinny być raczej wykorzystywane do realizowania wydatków majątkowych, związanych zwłaszcza z obiektami użyteczności publicznej. Powstający w ten sposób majątek publiczny jest materialnym zabezpieczeniem pożyczek, stanowić może również źródło pewnych dochodów wykorzystywanych do spłaty długu. Jednak rzeczywistość wielu krajów, w tym i Polski pokazuje słabość powyższych założeń.

5) Kolejne kryterium podziału zobowiązań wiąże się z ich oprocentowaniem, które może być:

- stałe - m.in. skarbowe i komunalne obligacje stało kuponowe lub zero kuponowe, bony skarbowe i bony municypalne, kredyty o stałym oprocentowaniu,

- zmienne - płatności odsetkowe zależne są wówczas od przyjętych parametrów, którymi mogą być wybrane stopy rynkowe (np. z rynku pieniężnego) czy też wskaźniki pewnych zjawisk (wzrost cen - CPI, PPI).

6) Biorąc pod uwagę kryterium obliczania długu wyróżniamy cztery metody prezentacji długu wg wartości:

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
550 Dimensions35175
psychologia zaburzen 550-585, psychoprofilaktyka patologii społecznej
konsultacja i informacja Dz U 06 79 550
550 m2 powierzchni półkowej na…$ metrach magazynu
Brother PT 550 Parts Manual
550
Blonder Tongue Am40 550 Agile Modulator
msr 5t 550 budowlany
550 567
550
550
Back UPS RS 550
550
550
550
550
550

więcej podobnych podstron