Publiczne prawo gospodarcze 9.04.2011

Dr Leszek Zalewski

Konstytucja Gospodarcza Unii Europejskiej

Traktat ustanawiający wspólnotę europejską według stanowiska orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i doktryny ma charakter konstytucji w sensie materialnym.

Ustrój gospodarczy UE jest oparty na społecznej gospodarce rynkowej co wynika z treści traktatu zakłada on bowiem ustanowienie wspólnego rynku, unii gospodarczej i walutowej a także m.in. popieranie w całej wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego i stałego rozwoju działalności gospodarczej.

Jedną z zasad traktatu jest zasada otwartej gospodarki i wolnej konkurencji. Zobowiązuje ona państwa członkowskie do poszanowania zasady otwartego rynku gdzie jest swobodna konkurencja. Zasadniczo prawo wspólnotowe zmierza zatem do ustroju gospodarki rynkowej państw członkowskich. Przewiduje on jednak bardziej intensywne stosowanie środków interwencji gospodarczej stąd też w traktacie występują z jednej strony postanowienia tworzące wolność gospodarczą z drugiej zaś postanowienia stwarzające podstawy do stosowania bardziej restrykcyjnych środków interwencji gospodarczej.

Kolejną zasadą Traktatu jest zasada rynku wewnętrznego. Jest to jeden z fundamentalnych celów wspólnoty. Do podstawowych elementów konstytucyjnych rynek wewnętrzny należą wolności: przepływu towarów, osób , usług, kapitału i płatności. Są to podstawowe wolności traktatowe w dziedzinie gospodarki, które stosuje się bezpośrednio. Oznacza to ,że wiążą nie tylko państwa członkowskie lecz także obywateli unii. Prawa te mogą być dochodzone przed krajowymi sądami i organami administracji publicznej. Z zasady rynku wewnętrznego wynika konieczność zniesienia wszelkich przeszkód w handlu między państwami członkowskimi. Zniesione muszą być bariery taryfowe (celne), poza taryfowe (np. warunki sanitarne, ochrona środowiska) i muszą być zharmonizowane zasady rynkowe konieczne do stworzenia jednolitych warunków gospodarowania.

Rynek wewnętrzny organizuje unia celna i gospodarcza , liberalizacja obrotu gospodarczego oraz wspomniane wyżej wolności. Wolności te nie mają jednak charakteru bezwzględnego i są ograniczone przez zasadę nieograniczonej konkurencji. Zasady porozumień ograniczających konkurencję, zakaz nadużycia pozycji dominującej, czy zakaz pomocy publicznej.

Kolejną zasadą Traktatu jest zasada niedyskryminacji. Art.12 Traktatu zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Porównywalne stany faktyczne nie mogą być uregulowane prawnie w sposób zróżnicowany. Zakres przedmiotowy tej zasady jest bardzo rozległy i obejmuje także problematykę zatrudnienia i wykonywania zawodu.

W działalności gospodarczej wszystkie przedsiębiorstwa są równe bez względu na państwo pochodzenia. Prawo wewnętrzne nie może różnicować własnych obywateli i obywateli innych państw w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej (zasada standardu narodowego).

Postanowienia Traktatu dotyczące niedyskryminacji mają skutek bezpośredni co oznacza ,że można na ich podstawie dochodzić swoich praw przed sądami i innymi organami krajowymi.

Kolejną zasadą traktatu jest zasada zrównoważonego rozwoju. Uważa się , iż taki rozwój gospodarczy stanowi wartość gospodarki rynkowej , która wyznacza kierunek polityki gospodarczej. Odnosi się ona w szczególności do celów polityki gospodarczej i monetarnej. Stąd też bardzo ważnym celem państw unijnych są zdrowe finanse publiczne co oznacza , że państwa członkowskie mają unikać nadmiernego deficytu budżetowego.

Drugim celem jest osiągnięcie stabilnego poziomu cen , co stanowi nadrzędny cel polityki walutowej wspólnoty.

Trzecim celem polityki gospodarczej unii jest stabilna polityka płatnicza.

Kolejną zasadą Traktatu jest zasada neutralności traktatowej. Traktat jest bowiem neutralny w stosunku do reżimu własności w państwach członkowskich. Oznacza to , iż państwa członkowskie są zasadniczo suwerenne w wyborze określonego ustroju własności w ramach , którego ma być prowadzona działalność gospodarcza. Działalność ta może być więc prowadzona w ramach sektora publicznego jak i w ramach sektora prywatnego. Państwa członkowskie mają wyłączną kompetencję do regulacji ustroju własnościowego gospodarki zgodnie ze swoimi konstytucjami. Organy wspólnoty nie są więc uprawnione do tworzenia rynków przez wprowadzanie nakazu prywatyzacji sektorów lub przedsiębiorstw publicznych.

Traktat zawiera również zasadę usług w ogólnym interesie gospodarczym. Państwa członkowskie mają obowiązek zapewnienia funkcjonowania usług na podstawie i na warunkach , które pozwolą im wypełniać ich zadania. Usługi te są bardzo istotne dla zapewnienia społecznej i terytorialnej spójności unii.

Termin usługi w „ogólnym interesie gospodarczym” odnosi się do usług świadczonych przez przedsiębiorstwa sieciowe takie jak transportowe , pocztowe , energetyczne i komunikacyjne oraz przez przedsiębiorstwa świadczące usługi użyteczności publicznej. Zadania związane z tymi usługami obciążają odpowiednie organy krajowe, regionalne i lokalne.

Podmioty prawa gospodarczego publicznego

Zagadnienie organizacji interwencji publicznej gospodarki wiąże się ze wskazaniem podmiotów prawnych realizujących funkcje państwa wobec gospodarki.

Zadania państwa w tym zakresie w najszerszym stopniu realizują organy ustawodawcze. Regulacja ustawowa jako forma interwencji publicznej jest zastrzeżona konstytucyjnie i wynika z zasady demokratycznego państwa prawnego.

Funkcja ustawodawcza Parlamentu jest niemal nieograniczona ze względu na brak w naszym systemie prawnym tzw. materialnych ograniczeń ustawodawstwa.

Prawodawstwo publiczno-prawne nie jest wyłączną kompetencją Parlamentu. Kompetencje w tym zakresie mają również organy samorządu terytorialnego.

Z art..163 Konstytucji RP wynika domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego wykonującego zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję dla innych władz publicznych.

Oddziaływanie Parlamentu na gospodarkę następuje także poprzez inne środki prawne a w szczególności plany i programy rozwoju. Parlament ma kompetencje w dziedzinie planowania finansowego państwa (budżet państwa - uchwalany w formie ustawy budżetowej).

Parlament ingeruje w gospodarkę także za pośrednictwem uchwał Sejmu, przykładowo są to: uchwały w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej, polityki pieniężnej czy też w sprawie kierunków prywatyzacji.

Zakres oddziaływania Parlamentu na procesy gospodarcze jest skorygowany głównie poprzez integrację europejską. Projekty ustaw i innych aktów prawnych podlegają kontroli pod względem jej zgodności z prawem Unii Europejskiej. Na rzecz instytucji wspólnotowych przeniesiono kompetencje tworzenia prawa gospodarczego-publicznego.

Prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym i jest stosowane bezpośrednio jako część prawa państwa członkowskiego.

3

WTO

UE

---