"Legenda o świętym Aleksym"

• należy do wyjątkowych w kulturze średniowiecznej Europy ze względu na swe azjatyckie pochodzenie

uformowała się w Syrii (V-VI wiek), dokąd trafiła prawdopodobnie z Indii poprzez Bizancjum

znalazła się w Europie

• od X wieku opowieść o Aleksym krążyła po Francji i Italii, docierając nawet do Serbii i Bułgarii

• polska wersja pochodzi z roku 1454 i znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie

• w kopii polskiej brak opisu rozpaczy rodziny Aleksego oraz jego pogrzebu

• treść Legendy... zawiera tzw. wątek wędrowny

• popularność zawdzięcza ona specyficznym elementom biografii świętego, którego kult rozprzestrzeniał się w

Europie

• w biografii splatają się zdarzenia:

- prawdopodobne

- cudowne

- symboliczne

- realistyczne

• Kompozycja Legendy

1. Prolog

- odautorskie wprowadzenie w genezę opisu żywota Aleksego

- prośba o wyrozumiałość i pomoc

- narodziny przyszłego świętego

2. Dzieje

- dzieciństwo, młodość, w których pojawiają się elementy zwiastujące przyszłą sławę, cnotę i wielkość

- decyzja opuszczenia domu (motyw ucieczki)

- opis cudów czynionych przez bohatera za życia

- informacje o prześladowaniach, umartwianiu się

- śmierć przyszłego świętego

- narastanie atmosfery niezwykłości

- pierwsze cuda

- często uzupełnia się biografię o:

- opis pogrzebu

- powstanie kultu relikwii zmarłego

3. Biografia św. Aleksego:

rodzice przyszłego świętego

- byli bogatymi obywatelami Rzymu

- posiadali własne wojsko, bogactwo i liczny dwór

- ojciec Eufamian oraz matka Aglias żyli w pobożności

- pomagali biednym, chorym, pielgrzymom

- cieszyli się ogromnym szacunkiem wśród mieszkańców Rzymu

- należeli do starszych i bezdzietnych małżeństw

- po wielu modlitwach oraz prośbach do Boga narodził im się syn

- nadali mu imię - Aleksy

lata młodości syna nie są opisane - wspomina się jedynie o jego szczególnej religijności

w 24 roku życia - po rozmowie z ojcem - Aleksy zawarł małżeństwo z królową Famijaną

- zaraz po ślubie młody małżonek opuścił Famijanę, zostawił jej pierścień zaręczynowy, twierdząc, że pragnie służyć

Bogu

- Famijana zaakceptowała decyzję męża

Aleksy zabrał z sobą bogactwa rodowe i wyruszył w pieszą wędrówkę

- postanowił zachować czystość i pomagać ludziom biednym

- bogactwa rozdał potrzebującym

- prowadził życie nędzarza

- żebrał pod kościołem

- nie ujawniał swego prawdziwego imienia oraz pochodzenia

pewnego razu z obrazu zeszła Matka Boska, nakazując klucznikowi otwarcie drzwi do kościoła

- w ten sposób Aleksy został wpuszczony do środka świątyni

- cud powtarzał się wielokrotnie

- narastał kult tego ubogiego człowieka, za którego sprawą działy się cuda

Eufamian poszukiwał syna

- słudzy ojca dali Aleksemu jałmużnę, nie rozpoznając go

Aleksy opuścił dotychczasowe miejsce schronienia

- drogą morską - po wielu kłopotach - dotarł do Rzymu

- 16 lat żył w domu rodziców nie rozpoznany przez nikogo

- doznawał poniżenia (wylewano na niego pomyje)

- wszystko to czynił dla chwały Boga

wiedząc, że nadchodzi kres jego życia - napisał list

- umieścił w nim informacje o sobie i swej przeszłości

- Aleksy umarł, trzymając w ręku kartkę ze swą autobiografią

- w chwili jego śmierci zaczęły bić dzwony rzymskich kościołów

mieszkańcy szukali ciała świętego

- Aleksy odnaleziony został pod schodami rodzinnego domu dzięki wskazaniom dziecka

- do miejsca zgonu udała się procesja pod przewodnictwem kardynałów i cesarza

- od ciała Aleksego rozchodził się zapach, który uzdrawiał chorych

wierna Famijana wyjęła z zaciśniętej dłoni list

- została ujawniona prawdziwa historia Aleksego

4. Święty Aleksy ideałem średniowiecznego ascety:

cechy

- głęboka wiara w Boga

- czynem potwierdza wybory życiowe wynikające z realizacji wskazań Ewangelii

- ubóstwo drogą do świętości

- heroizm życia

- anonimowa służba Bogu i ludziom

- walka z własnymi namiętnościami

- wyrzeczenie się dóbr materialnych

- rezygnacja z przywilejów urodzenia

- szukanie poniżenia

- umartwianie własnego ciała

- trwanie w czystości ciała i ducha

- wybór życia samotnego

- pomoc biednym

- znoszenie upokorzeń doznawanych od innych, nawet bliskich

(„Żywot świętego Aleksego” (napisany wierszem) za „Chrestomatią staropolską”)

Potrzebne terminy:

asceza - sposób życia, polegający na świadomej rezygnacji z doczesnych wartości materialnych; ideałem jest trwanie

w ubóstwie, umartwianie ciała

hagiografia - żywotopisarstwo świętych, ukazanie dziejów bohaterów religijnych; kreowanie wzorów osobowych

legenda - średniowieczny wytwór kultury religijnej oznaczający pierwotnie „rzecz do czytania” o wzniosłej treści;

współczesne znaczenie słowa daleko odbiega od pierwotnego

pareneza - upowszechnienie wzoru osobowego do naśladowania, dużą rolę odgrywa heroizm bohatera; gatunek

dydaktycznej wypowiedzi

„Postać Aleksego [...] będąc wyrazem indywidualnego buntu i kontestacji świata urządzonego przez bogaczy,

stanowiła odpowiedź świeckiego wyznawcy na wyzwanie tkwiące w najgłębszych treściach religii. Stała się świadomie

obranym i wcielonym w życie powrotem do kanonów etycznych pierwotnego chrześcijaństwa oraz ideałów

apostolskich”.

---