Ćwiczenia 5 4.04.2008
Obowiązywanie prawa
Koncepcje obowiązywania prawa
Tetyczne
= normatywne = systemowe
Norma obowiązuje wtedy i tylko wtedy gdy została ustanowiona zgodnie z normami proceduralno-kompetencyjnymi i weszła w życie lub jest uznaną konsekwencją normy należącej do systemu prawa i nie została formalnie derogowana i nie jest sprzeczna z żadną z norm należących do systemu prawa a jeżeli jest sprzeczna to nie traci swej mocy obowiązującej ani na podstawie norm proceduralno-kompetencyjnych, reguł kolizyjnych, dyrektyw interpretacyjnych.
Analiza definicji |
|
Norma obowiązuje wtedy i tylko wtedy gdy została ustanowiona zgodnie z normami proceduralno-kompetencyjnymi |
Wydał ją organ właściwy i korzystając z właściwej procedury |
i weszła w życie |
Ustanowienie rzadko pokrywa się z wejściem w życie |
lub jest uznaną konsekwencją normy należącej do systemu prawa |
kiedy wnioskujemy z jednych norm inne normy |
i nie została formalnie derogowana |
nie straciła w jakiś sposób mocy obowiązującej |
i nie jest sprzeczna z żadną z norm należących do systemu prawa a jeżeli jest sprzeczna to nie traci swej mocy obowiązującej ani na podstawie norm proceduralno-kompetencyjnych, reguł kolizyjnych, dyrektyw interpretacyjnych |
jeśli występuje kolizja to któraś z norm przestaje obowiązywać |
Behawiorystyczne
= faktyczne
Obowiązują te normy, które są wykorzystywane przez organy państwa lub społeczeństwo.
desuetudo - jeśli norma nie jest używana traci moc obowiązywania
Aksjologiczne
Norma obowiązuje jeśli jest zgodna z pewnymi wartościami. Koncepcja ta ma dziś charakter dodatkowy.
Reguły kolizyjne
Kolizje norm
Gdy więcej niż jedna norma reguluje tą samą kwestię i nakazuje sprzeczne zachowania.
Reguła hierarchiczna
Lex superior derogat legi inferiori
Norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie wyższą.
Reguła chronologiczna
lex posteriori derogat legi priori
Reguła uchwalona później uchyla regułę uchwaloną wcześniej pod warunkiem że reguła uchwalona później ma nie niższą moc od reguły uchwalonej wcześniej.
Reguła merytoryczna
lex specialis derogat legi generali
Wyjątek od normy (norma szczegółowa) deroguje normę ogólną.
Kolizje reguł kolizyjnych
Zastosowanie reguł kolizyjnych daje sprzeczne rezultaty.
Reguła hierarchiczna vs. inne reguły
Reguła hierarchiczności ma pierwszeństwo np. Konstytucja deroguje wszystko co jest poniżej jej.
Reguła merytoryczna vs. chronologiczna
lex posteriori generalis non derogat legi priori speciali
Norma późniejsza ogólna nie deroguje normy wcześniejszej szczegółowej. Nie należy jednak pomijać kwestii celowości czyli zdrowego rozsądku.
Zakresy obowiązywania
Aspekt terytorialny
Terytorium
terytorium - obszar lądowy, to co się znajduje pod tym obszarem, przestrzeń powietrzna, wody przybrzeżne terytorialne i wewnętrzne +
wyjątki rozszerzające:
statki kosmiczne
morskie znajdujące się pod banderą państwa
wyjątki zawężające:
placówki dyplomatyczne
bazy wojskowe i pobyt obcych sił zbrojnych
w państwach federacyjnych prawo obowiązuje na terenie stanu czy landu (np. w USA w jednych stanach obowiązuje kara śmierci w innych nie)
Aspekt personalny
Prawo obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terytorium danego państwa.
Wyjątki zawężające
przedstawiciele państw obcych akredytowani i korzystający z … (???) - osoby objęte immunitetem dyplomatycznym
obce siły zbrojne
Wyjątki rozszerzające
obywateli państwa przebywających zagranicą
… (???)
Aspekt czasowy (temporalny)
Norma obowiązuje od jej wejścia w życie do momentu uchylenia.
Norma prawna wchodzi do systemu prawnego w momencie opublikowania nawet jeśli jest wtedy jeszcze nieskuteczna. Norma prawna zaczyna obowiązywać po pewnym ustalonym czasie (vacatio legis) odkąd zostanie ona opublikowana. Vacatio legis trwa 14 dni (tak normuje Konstytucja). Istnieją akty prawne o innym terminie vacatio legis (żadnym, krótszym lub dłuższym).
Akty prawne wchodzące w życie bez vacatio legis to np. akty wydane ze względu na stan nadzwyczajny.
Inne zasady
Prawo nie działa wstecz
lex retro non agit
Bardzo ważna zasada.
Wyjątki:
jeśli w trakcie orzekania weszła nowa ustawa to stosuje się starą, jeśli jest korzystniejsza dla oskarżonego.
służy to ochronie podstawowych wartości
Prywatne prawo międzynarodowe
Prywatne prawo międzynarodowe - reguły, które wskazują na to, które prawo będzie stosowane w sprawach rodzinnych itp. z udziałem osób o różnych obywatelstwach (np. adopcja dziecka francuskiego przez Polaków, Marokańczyk biorący ślub z Francuzką w USA).
Uchylenie obowiązywania normy prawnej
Uchylenie
sensu largo
całkowite
częściowe
Jest to czynność konwencjonalna, … (???)
Normy uchyla ten sam podmiot, który je wydał.
????????????????????????????? wyjątki, cośtam
abrogacja - całkowite uchylenie aktu normatywnego bez zastąpienia go nowym aktem
uchylenie sensu stricte - uchylenie go tylko niektórych przepisów aktu normatywnego i zastąpienie go nowymi
Cośtam
Orzeczenie o niezgodności
z Konstytucją - Trybunał Konstytucyjny
z postanowienia ustawy - Sąd Najwyższy
Utrata mocy obowiązywania przez akty czasowe
Np. akty wydawane w stanie klęski żywiołowej są wydawane na pewien czas.
Desuetudo
Przepis traci efektywność i panuje powszechne przekonanie o braku jego mocy obowiązującej - oba warunki muszą być spełnione.
Dlaczego prawo obowiązuje?
Szkoła praw natury
Prawo obowiązuje bo istnieje wyższy porządek.
Koncepcja spontaniczności
Doszło do takiej komplikacji w stosunkach społecznych i prawo zaczęło obowiązywać.
Koncepcja normy podstawowej
Istnieje podstawowa norma hipotetyczna „prawa należy przestrzegać”.
Spójniki
i - warunki muszą być spełnione łącznie
lub - jeden, albo więcej albo wszystkie warunki są spełnione łącznie
P.D.
Stosunek prawny
system prawa - typy (Morawski - common law etc)
3