47.Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Jeśli kontyngent ilościowy ustalany jest na poziomie zerowym to mamy do czynienia z zakazem importu lub eksportu. Ustalanie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego eksportu lub importu stosuje się dla kontroli obrotów przez państwo.

Ograniczenia ilościowe stosuje się dla ochrony produkcji krajowej, dla skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, dla przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego, dla względów sanitarnych lub względów bezpieczeństwa.

Rzadziej stosuje się ograniczenia w eksporcie. Przyczyną ograniczeń jest potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, wzgląd na bezpieczeństwo, konieczność stosowania retorsji wobec kraju postępującego nie fair wobec kraju eksportującego.

Skutkiem ograniczeń ilościowych jest zmniejszenie podaży towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zewnętrznych, wzrost cen, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia stosuje się w dwu formach: globalne, ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu towarów ze wszystkich krajów ze wszystkich krajów i bilateralne (elastyczne), uzależnione od ustępstw partnera, ulegające zmianie w czasie.

48.Ograniczenia dewizowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są przejmowane przez państwo, czego wyrazem jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i wszystkich podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna. Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności lub wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

49.Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

Subsydia eksportowe są to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą.

Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Subsydiami są: premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Subsydia są stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym, a przez to grożących ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp., w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia, w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwój eksportu).

Ujemnymi skutkami subsydiów eksportowych są: nasilenie inflacji w kraju eksportującym, ograniczenie zainteresowania producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmiana proporcji podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne.

Subsydia powodują potanienie na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy. W ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i eksport. Na subsydiach tracą konsumenci i państwo.

Subsydia eksportowe dzielą się na bezpośrednie i pośrednie.

Subsydia bezpośrednie polegają na wypłacaniu eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Cechą subsydiów bezpośrednich jest ich łatwa wykrywalność przez partnerów zagranicznych, w konsekwencji, czego państwa importujące mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub innych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Subsydia pośrednie stworzono by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów.

50. Pośrednie środki oddziaływania państwa na handel zagraniczny.

Są to narzędzia którymi państwo może wpływać na wszystkie podmioty bez względu na to czy prowadzą wymianę zagranicą, takiej wymiany nie prowadzą. Są to narzędzia wewnętrznej polityki gospodarczej. Zalicza się tu m.in.:

zmiany stóp %,

zmiany kursu walutowego - Państwo może wpływać na wzrost wymiany zagranicznej, bądź na jej ograniczenie za pomocą poziomu kursu walutowego. W systemie kursów stałych, Państwo może dokonać dewaluacji waluty krajowej, pobudzając export i ograniczając import, lub też może dokonać rewaluacji waluty krajowej i w ten sposób ograniczy export i zwiększy import.

W systemie kursów płynnych BC może wpływać na poziom kursu walutowego lub też może wpływać w ograniczonym stopniu na poziom tego kursu. W ograniczonym stopniu w systemie kursów płynnych. Może w ograniczonym stopniu oddziaływać za pomocą zmian kursu walutowego na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej

Wydatki budżetowe - państwo zwiększając wydatki budżetowe powoduje tym samym wzrost popytu co prowadzi do wzrostu importu. Zwiększenie wydatków budżetowych wpływa na ograniczenie popytu w kraju i na spadek importu.

Podatki - zwiększając stopę podatków w kraju wpływa na spadek dochodów rozporządzalnych ogranicza popyt i tym samym import. Obniżając poziom stopy podatkowej powoduje to wzrost dochodów rozporządzalnych i tym samym wzrost popytu i importu.

Podaż pieniądza - BC zwiększając podaż pieniądza w kraju wpływa na spadek stopy % na rynku co prowadzi do wzrostu aktywności gospodarczej , tym samym do wzrostu importu. BC zwiększając podaż pieniądza w kraju wpływa na wzrost stóp % na rynku tym samym na zmniejszenie aktywności gospodarczej oraz na zmniejszenie importu.

Ceny - państwo może ustalić w kraju ceny minimalne, które ustalane są w interesie producentów lub też ceny max w interesie konsumentów. Państwo może również wpływać na ceny na rynku krajowym, na ceny surowców, artykułów rolnych poprzez tzw.: zakupy interwencyjne lub sprzedaż interwencyjną. Państwo ustala ceny na rynku krajowym oddziaływuje również na wielkość importu i exportu.

52. Istota i mechanizmy deprecjacji oraz dewaluacji waluty narodowej.

Dewaluacja - jest to jednorazowa obniżka wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Inaczej jest to jednorazowy wzrost ceny waluty zagranicznej wyrażonej w walucie krajowej.

Przyczyny dewaluacji:

• w celu poprawy salda bilansu obrotów bieżących

• w celu powiększenia krajowych rezerw dewizowych

• w celu pobudzenia aktywności gospodarczej w danym kraju

Jeżeli kraj dokonuje dewaluacji, to ceny krajowe wyrażone w walucie zagranicznej ulegają spadkowi, oraz ceny towarów zagranicznych wyrażone w walucie krajowej ulegają wzrostowi, co prowadzi do poprawy salda bilansu obrotów bieżących. Dewaluacja powoduje pogorszenie terms of trade danego kraju. Aby dewaluacja spowodowała poprawę bilansu handlowego export musi wzrosnąć i import musi spaść w tym samym stopniu aby zrekompensować z nadwyżką ujemne skutki dewaluacji powodujące pogarszające się terms of trade danego kraju. Dewaluacja powoduje poprawę bilansu gdy spełniony jest warunek Marshalla - Lernera.

Warunek ten mówi iż dewaluacja powoduje poprawę bilansu handlowego jeżeli suma elastyczność cenowych popytu krajowego na import i popyt zagraniczny jest większa od 1.

Suma elastyczności równa 1 - to dewaluacja nie spowoduje zmian

Suma elastyczności mniejsza od 1 - to spowoduje pogorszenie się salda.

Bezpośrednio po dewaluacji następuje pogorszenie się bilansu handlowego.

KRZYWA „J”

Saldo bilansu

Przed dewaluacją

Czas

Skutki dewaluacji:

• poprawa salda bilansu handlowego (pod warunkiem spełnienia ML)

• wzrost inflacji

• wzrost rezerw dewizowych

• zmniejszenie skłonności do oszczędności w walucie krajowej

Te same skutki powoduje deprecjacja - jest to obniżka wartości waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej rozłożona w czasie. Ma miejsce w systemie kursów płynnych.

53. Istota i mechanizm aprecjacji oraz rewaluacji waluty narodowej.

Rewaluacja - jednorazowe podwyższenie wartości waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej.

Przyczyny rewaluacji;

• zmniejszenie nadwyżki w bilansie handlowym

• ograniczenie inflacji

• chęć zmniejszenia rezerw dewizowych BC

• zmniejszenie aktywności gospodarczej kraju

Rewaluacja spowoduje rzeczywiste pogorszenie bilansu handlowego jeżeli będzie spełniony warunek ML

Jeżeli suma elastyczności = 1 - rewaluacja nie powoduje zmian

Jeżeli suma elastyczności < 1 - rewaluacja poprawia saldo bilansu handlowego

Skutki rewaluacji:

• pogorszenie salda bilansu handlowego

• spadek inflacji w kraju

• spadek rezerw dewizowych

• spadek koniunktury w danym kraju

• skłonność do oszczędzania w walucie krajowej

54. Wady i zalety polityki kursu sztywnego, płynnego oraz zróżnicowanego.

Wady systemu kursów stałych:

• BC musi dokonywać częstych interwencji na rynku walutowym w celu utrzymania kursu na określonym poziomie

• Konieczność dokonywania transakcji wyrównawczych w bilansie płatniczym

• Brak skuteczności polityki pieniężnej BC

Zalety:

• wysoka skuteczność polityki fiskalnej w kraju który posiada system kursów stałych

• niższy poziom ryzyka kursowego na jakie narażeni sa uczestnicy rynku

System kursów płynnych.

Wady:

• duża zmienność kursu walut powoduje wzrost ryzyka

• mogą występować kryzysy finansowe

Zalety:

• wysoka skuteczność polityki pieniężnej i fiskalnej

• brak konieczności dokonywania transakcji w bilansie płatniczym

System kursów zróżnicowanych.

Wady:

• niepewność przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych odnośnie kursu walutowego, który będzie zastosowany przy rozliczeniu transakcji zagranicznych

55. Cele i podstawowe zasady funkcjonowania GATT i WTO.

Celem GATT miała być liberalizacja handlu towarami między krajami należącymi do tego układu.

Kierował się 4 zasadami. Zasady te zostały przyjęte przez WTO, gdyż od 1995r WTO powstało zamiast GAT. Polska jest również członkiem WTO.

Celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali całego świata.

Zasady:

1. zasada równości korzyści i niedyskryminacji - przejawia się ona w stosowaniu przez kraje należące do WTO Klauzuli (KNU)

2. zasada preferencji zwrotnych - polega na tym, że żaden kraj należący do WTO nie jest zobowiązany do redukcji stawek celnych, czy też do udzielenia innych koncesji jeśli inny kraj nie uczyni tego samego w stosunku do kraju który chce udzielić takich preferencji.

Wyjątki od tej zasady:

• preferencje celne udzielane przez kraje wysoko rozwinięte, krajom słabo rozwiniętym w zakresie powszechnych preferencji celnych.

3. zasada możliwości interwencji w handlu (wyjątki od zasady wolnego handlu)

polega na tym iż kraj który należy do WTO może zastosować w pewnych sytuacjach cła, lub ewentualnie ograniczenia ilościowe

sytuacje:

• w przypadku ochrony bilansu płatniczego własnego kraju

• w przypadku ochrony młodego przemysłu krajowego przed konkurencją zagraniczną

• w przypadku ochrony zdrowia i życia ludności

• w przypadku zagrożenia danego kraju.

4. Zasada Klauzula Narodowa.

GATT: nie miał osobowości prawnej, układ nie organizacja, skupiał się na liberalizacji powiązań handlowych między krajami. Celem była eliminacja lub redukcja ceł istniejących w wymianie międzynarodowej.

WTO: ma osobowość prawną, decyzje w ramach WTO podejmowane są jednogłośnie, celem WTO jest nie tylko liberalizacja powiązań handlowych, lecz zainteresowanie WTO skupia się również na liberalizacji wymiany usług, oraz czynników produkcji. Również celem jest wyeliminowanie istniejących jeszcze ceł oraz para taryfowych i pozataryfowych ograniczeń w handlu.

56. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Najważniejsza instytucja świata. Powstał na konferencji w Bretton Woods w 1944 roku. Kraje postsocjalistyczne biorące udział: Polska, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, ZSRR (nie przystąpił do funduszu). Obecnie 182 kraje zawierają się w Funduszu.

Szwajcaria - współpracowała i dopiero w 92 roku przystąpiła do Funduszu.

Polska należała do instytucji do 50 roku, potem wystąpiła i ponownie w 86 roku ratyfikowała umowę.

Główne funkcje:

1. Strażnik międzynarodowego systemu walutowego.

• czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem.

• Druga poprawka w 78 roku wprowadziła reguły kursowe (exchange arrangements) - kraje mają dowolność w wyznaczaniu reguły kursowej. Kraje mogą również wybrać reguły, które odnoszą się do koszyka walut SDR - Special Draving Rights (składa się z USD, DM, Jen, Funta).

• koszyk 12 walut -ECU (pomimo, że zrzesza on 15 krajów)

• można przyłączyć się do zbiorowego kursu walutowego ,np. europejski system walutowy. W ramach porozumienia kursy w stosunku do siebie są stałe, a na zewnątrz są zmienne.

2. Funkcja kredytowa - instytucja gromadzi środki finansowe, które czasowo udostępnia swoim członkom w postaci kredytu.

3. Funkcja emisyjna - może emitować specjalne prawa ciągnienia. MFW wyposażony jest w środki finansowe:

1. środki własne - kwoty krajów członkowskich, środki wypracowane w toku działalności (SDR)

2. środki pożyczone - wszystko co MFW sam pożycza od krajów członkowskich.

Kwoty - główne źródło zasilające MFW.

Wkłady do MFW składają się z dwóch części:

• 25% wkładu każdy kraj wpłaca w postaci dolara lub złota

• 75% wkłady dokonane w walucie krajowej

Funkcje:

1. W zależności od wysokości kwoty udzielana jest pomoc, która jest proporcjonalna - im kraj ma wyższą kwotę w funduszu, to może uzyskać wyższy kredyt.

2. Przydział SDR odbywa się proporcjonalnie do kwot posiadanych w funduszu. Jest tutaj sprzeczność, bo np. kraje mało rozwinięte, mające małe kwoty otrzymują niski kredyt, pomimo że potrzebują dużo więcej pieniędzy.

Kwoty określone są formułą matematyczną, gdzie zawarte są:

• dochód narodowy

• złoto

• koszty, itp.

Podlegają one rewizjom co 5 lat.

3. Od kwoty uzależniona jest ilość głosów, jakimi dysponuje poszczególny kraj. Każdy kraj posiada 250 głosów podstawowych, otrzymuje 1 głos dodatkowy za 100.000 SDR, otrzymuje 1 głos uzupełniający za 400.000 SDR.

Początkowo 1 SDR = 1 USD , 0,88867 g. czystego złota.

Transza rezerwowa - to, co kraje wpłacają do funduszu w postaci walut wymienialnych (pomoc nieuwarunkowana ).

Transza - rata kredytowa.

59. Istota i założenia Nowego Ładu Ekonomicznego.

Program Nowego Ładu Ekonomicznego

Poddany głosowaniu w czasie VI specjalnej sesji ONZ w 1974 r, wywołał zdecydowany sprzeciw krajów rozwiniętych, jednak został przegłosowany, ponieważ każde państwo ma 1 głos, a liczba krajów rozwijających się jest większa niż rozwiniętych.

• żądania natury ustrojowej - pełnej kontroli nad posiadanymi bogactwami naturalnymi oraz zakładami przetwarzającymi surowce na terytorium kraju

• kontroli działalności korporacji transnarodowych w tych krajach

• prawa do nacjonalizacji majątku zagranicznego (było to nie do zaakceptowania, ponieważ kraje kapitalistyczne odczuły to jako próbę umocnienia systemu komunistycznego na świecie)

• pomocy finansowej niezbędnej do przeprowadzenia nacjonalizacji, ze strony państw rozwiniętych

• bezpośredniej, bezzwrotnej pomocy finansowej (transferu części dochodu narodowego, na początku min 0,7 % PKB, od 80 r. min 1 % PKB) do samodzielnego zagospodarowania, bez możliwości kontroli zewnętrznej

• poprawy warunków dostępu do rynków krajów rozwiniętych, wyeliminowania ceł i przeszkód pozataryfowych.

• poprawy relacji cenowych w handlu międzynarodowym, tzw. indeksacji cen. Ceny artykułów wysoko przetworzonych rosły szybciej niż ceny surowców. Żądano, aby ceny żywności i surowców zwiększały się w tym samym tempie co ceny artykułów przemysłowych

• stabilizacji wpływów eksportowych poprzez uruchomienie tzw. zapasów buforowych

• zwiększenia pomocy eksperckiej, technologicznej, szczególnie w rozwoju przemysłu i rolnictwa,

• MFW miał zwiększyć pomoc kredytową (Bank Światowy też),

• zażądano od MFW i BŚ zwiększenia wpływów krajów III świata na podejmowanie decyzji,

Żądania te wywołały ostry sprzeciw, nie osiągnięto wtedy większości żądań, osiągnięto m.in.: stworzono zapasy buforowe w celu stabilizacji cen artykułów rolno spożywczych.

60. Międzygałęziowa i wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych a międzynarodowa integracja gospodarcza.

Międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych:

- wzajemne dopasowanie struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów.

Międzynarodowy podział pracy jest skutkiem oraz przyczyną międzynarodowej komplementarności struktur pracy.

Dwa typy komplementarności:

1. Typ międzygałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji oraz wymianie wyrobów gotowych,

2. Typ wewnątrz gałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji i wymianie części zespołów, oraz podzespołów wyrobów gotowych

4 metody zwiększenia międzynarodowej komplementarności struktury gospodarczej:

1. Międzynarodowa specjalizacja produkcji

Kraje organizują asortyment produkowanych wyrobów w celu zwiększenia liczby produkowanych wyrobów oraz w celu efektywności działalności

2. Międzynarodowa kooperacja produkcji

Ustalona z partnerami międzynarodowej produkcji

3. Produkcja na wielką skale

Związana jest z faktem, iż niektóre procesy produkcyjne wymagają odpowiedniej ilości wyrobów w celu osiągnięcia optimum, pod względem technicznym oraz ekonomicznym

4. Produkcja wielkoseryjna

Przedsiębiorstwo zwiększa swoje produkcje wyrobów w celu nałożenia kosztów stałych na większą liczbę produkowanych wyrobów, co powoduje spadek jednostkowych kosztów produkcji

Międzynarodowa integracja gospodarcza - jest to proces scalania struktur gospodarczych, w efekcie którego powstaje nowy podmiot wyraźnie wyodrębniający się z gospodarki światowej.

Założenia:

• bliskość położenia krajów integrujących się

• istnienie międzygałęziowej komplementarności struktur gospodarczych

Międzynarodowa komplementarność gospodarcza jest warunkiem koniecznym dla integracji, lecz niewystarczającym. Integrujące się kraje muszą posiadać lub mieć możliwości zrealizowania w przyszłości wewnątrzgałęziowej komplementarności struktur gospodarczych, gdyż ten rodzaj komplementarności wiąże kraje między sobą i powoduje że stają się one jednym ogniwem procesu produkcyjnego.

62.Rola efektu kreacji i przesunięcia handlu w procesach integracyjnych

Efekt kreacji i przesunięcia handlu mogą się pojawiać w 3 przypadkach:

• preferencje celne tzn. kraje stosują wobec siebie cła niższe od min. i całkowicie znoszą cła w handlu między sobą

• sfery wolnego handlu- oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym określonej grupy krajów. Unia celna ma miejsce gdy kraje tworzące sferę wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne.

Efekt kreacji handlu wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlu krajów udzielających sobie preferencji celnych tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Towary, które nie mogły być importowane, bo ceny importowane po doliczeniu cła były wyższe od krajowych stają się przedmiotem handlu. Efekt ten zależy od elastyczności cenowej popytu na towary importowe elastyczność cen podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa tym efekt kreacji jest większy. Efekt przesunięcia handlu-wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających preferencji celnych, sferę dziedzinie handlu, unię celną. W wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów o niższych kosztach produkcji, ale pozostających poza obiegiem udzielonych preferencji. Wewnątrz obszarów integracyjnych stawki celne są zniesione a na zewnątrz są nadal stosowane. Efekt przesunięcia handlu zależy od cen elastyczności popytu i cen elastyczności podaży towaru. Przy małej elastyczności popytu efekt przesunięcia będzie mniejszy. O skali efektu przesunięcia decyduje też zjawisko incydencji celnej. Eksporter może obniżyć cenę eksportową o pełną wysokość stawki celnej wtedy warunki konkurencji nie ulegną zmianom. Na efekt kreacji handlu wpływają elastyczności cenowe, struktura obrotów, możliwości ekspansji handlowej i poza handlowej. Działanie efektu kreacji powoduje poprawę elastyczności gospodarowania i wzrostu dobrobytu krajów integrujących się.

PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH:

• Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) '49 - pod hegemonią ZSRR

• Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) '58 na mocy Traktatu Rzymskiego (pewna odpowiedź na RWPG, EWG powstało z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali '52 oraz Europejskiej Wspólnoty energii Atomowej '58) od 8 do 12, następnie 15 państw

Następnie w 60' ruchy wyzwoleńcze i postkolonialne doprowadziły do zintensyfikowanej integracji:

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej (LAFTA) '60

• Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) '60 - 7 krajów: Austria, Dania, Szwecja, Portugalia, Wielka Brytania, Norwegia i Szwajcaria (dwa ostatnie nie należą do UE)

• Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Pakt ASEAN) '67

• Wspólnota Karaibska (CARICOM) '73

• Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) '75

• Spartaca (Azja SE) '80

• Rozpad bloku krajów komunistycznych i RWPG '90

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Europy Środkowej (CEFTA) '92 - Polska, Węgry, Czechy i Słowacja, w '95 dochodzi Słowenia, potem Rumunia '97 i Bułgaria '99; starają się Białoruś i Ukraina

• EFTA i UE tworzą Europejski Obszar Ekonomiczny '94 - bez wspólnej polityki - porozumienie (w którym faktyczny udział ma też m.in. Polska)

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Północnej (NAFTA) '94 - USA, Kanada, Meksyk (wcześniej tylko dwustronna unia celna USA-Kanada, bo USA były zbyt silne i nie chciały się łączyć)

• Mercosur (unia walutowa) '95

• APEC - wspólny rynek krajów Azji i Pacyfiku (np. Japonia, Australia, Indonezja, ale też od '97 USA - próba ekspansji na Azję)

---