1. Wstęp

• Rozumienie tematu

• ukazanie istoty konfliktu przez genezę i dokładne przeanalizowanie skutków wojny stuletniej na różnych płaszczyznach

• podczas wyjaśniania następstw przywołanie wydarzeń z wojny, które dane przemiany obrazują

• Zasięg terytorialny Francji i Anglii w przededniu wojny stuletniej

• Ramy czasowe (1337-1453)

• Terminus post quem- wg Zientary to 24.05.1337-ogłoszenie konfiskaty fr. lenn króla Anglii

• Za terminus ante quem można uznać 1453 - przegrana Anglików pod Castillon

• Czasem nazywana drugą wojna stuletnią- podkreślenie konfliktu fr.-ang. z lat 1152-1259

• Zastrzeżenie, iż działania wojenne nie trwały cały czas, zawarto kilka rozejmów, które na dość długi czas zawieszały działania wojenne

• Działania wojenne na terenie Francji, inicjatywa ang.

• Wygaszenie działań wojennych w sposób naturalny z powodu wyczerpania obu krajów wojną; nie podpisano żadnego traktatu kończącego wojnę

• Przyczyny wojny

• o char. dynastycznym, polityczne

• spór o tron francuski, bowiem po wygaśnięciu gł. linii Kapetyngów (1328) najbliższym krewnym, a zarazem pretendentem do korony francuskiej był król Anglii Edward III, wnuk po kądzieli króla Francji Filipa IV Pięknego

• odmowa złożenia przez Edwarda III hołdu królowi fr.

• kwestie terytorialne

• dążenie królów angielskich do przejęcia swoich posiadłości we Francji (Akwitania)

• Francuzi chcą poszerzyć swoje wpływy, zjednoczyć wszystkie ziemie w granicach dawnej Galii (spory o panowanie nad Guyenną z Bordeaux)

• rywalizacja francusko-angielska o bogate prowincje (Flandria, Gujenna)

• przyczyny gospodarcze, ekonomiczne

• kryzys, jaki dotknął rycerstwo podczas kampanii Mrocznych Krucjat oraz ataków Złotej Ordy, które w wojnie stuletniej upatrywało źródła dochodów, chęć zdobycia sławy i szczęścia

• poparcie Francuzów udzielone Szkotom w walce z Anglikami

• nacisk ekonomiczny na Flandrię zastosowany przez króla ang. Edwarda III poparcie Anglików dla mieszkańców Flandrii, głównego odbiorcy ang. wełny

2. Rozwinięcie-następstwa wojny stuletniej

• Skutki natury politycznej, dotyczące organizacji władzy i państwa

• oderwanie bogatych prowincji północnych i wschodnich od Francji

• długotrwałe walki wśród chrześcijan doprowadziły do ekspansji tureckiej i upadku Konstantynopola.

• w Anglii wiadomość o ostatniej klęsce zaowocowała chorobą psychiczną Henryka VI i wojną Dwóch Róż (1455-1485), czyli sporem pomiędzy rodami Yorków i Lancasterów o władzę polityczną w Anglii, która doprowadziła do upadku władzy centralnej i prawa oraz przejęcia władzy przez Tudorów.

• osłabiła znaczenie osoby króla, który stał się narzędziem w rękach magnatów

• narzucenie delfinowi fr. tzw. Wielkiego Ordonansu przez Stany Generalne, powstanie paryskie (rewolta maillotins) w 1382

• forma państwa jako własności króla przemieniła się w państwo narodu z królem jako reprezentantem ludu.

• Anglia straciła wszystkie swoje posiadłości na kontynencie, z wyjątkiem Calais

• we Francji wzmocniona została pozycja Stanów Generalnych, które objęły cały kraj.

• Regularność posiedzeń parlamentu ang., stopniowy podział na dwie izby-Izbę Lordów i Izbę Gmin.W Anglii parlament stał się stałą instytucją dwuizbową.

• przy wyborach do niższej izby parlamentu angielskiego wprowadzono cenzus majątkowy, co przetrwało do 1832 roku.

• dynastia francuska wychodziła z wojny umocniona, pomimo wielu porażek umocniła, ujednoliciła i zcentralizowała władzę; wprowadzenie podatków i utworzenie stałej armii umożliwiło królowi fr. coraz większe uniezależnianie się od Stanów Generalnych, władza królewska zaczęła stawać się władzą absolutną

• wyodrębnienie się Burgundii jako pseudoniepodległego państwa o wielkiej świetności, które jednak przestało istnieć tak szybko, jak się pojawiło

• następstwa w kwestii społeczno-gospodarczej

• ukształtowanie się świadomości narodowej we Francji,

• postać Joanny d'Arc, Dziewicy Orleańskiej, la Pucelle d'Orleans

• ogromne propagandowe znaczenie odbicia Orleanu z rąk Anglików: lud Francji uwierzył, iż Bóg popiera sprawę Karola VII - był to punkt zwrotny w dziejach wojny stuletniej

• lud Francji zjednoczył się po raz pierwszy w historii pod rozkazami króla

• wystąpienie Joanny d'Arc sprawiło, że wojna stuletnia przestała być wojną dwóch władców, a stała się wojną dwóch narodów

• patriotyzm pierwotny skierowany przeciw najeźdźcy przemienił się w patriotyzm właściwy, który zjednoczył wszystkie klasy społeczne.

• znaczne straty ludności francuskiej, głównie pogorszenie sytuacji chłopów, spowodowane chorobami, głodem i działaniami wojennymi (odrobione dopiero w XVIII wieku

• Wyniszczenie działaniami wojsk zaciężnych, które w okresach „zawieszenia wojny” prowadziły własną politykę grabieży, np. z powodu nieotrzymania żołdu

• Czarna śmierć- epidemia dżumy

• żakeria (1358)- powstanie chłopskie w północnej Francji (Ile de France i Szampania), które wzięło nazwę od określenia "Jacques Bonhomme ", przezwiska, które arystokraci nadali chłopom (przyczyny: "czarna śmierć", klęska Francuzów pod Poitiers, spustoszenia dokonane przez bandy rabusiów, ciężary feudalne i nadzwyczajne obciążenia, których rząd domagał się od chłopów przy pracach fortyfikacyjnych)

• 1340 - porażka francuskiej floty pod Sluys- przeniesienie działań wojennych na kontynent, na teren Francji - wyniszczenie kraju

• Wprowadzenie nowych podatków

• we Francji wprowadzono podatek od soli (gabelle), aide royal (od wina i innych napojów), faille royale jako stały podatek na utrzymanie armii, a następnie podatek pogłówny. Była to najbardziej znienawidzona forma podatku, który stał się jedną z przyczyn wielkiej rewolucji francuskiej w 1789 roku.

• W Anglii podobny podatek przeznaczony na prowadzenie wojny z Francją wywołał powstanie Wata Tylera (1381, stłumione)

• wielu możnych utraciło swe posiadłości, wielu ludzi z gminu błyskawicznie wspięło się na wyżyny władzy.

• wojna wyniszczyła w Anglii starą arystokrację rodową i otworzyła drogę tzw. nowej szlachcie (gentry), wzbogaconej na hodowli i handlu

• w wyraźny sposób zmieniła się też mentalność społeczeństw zachodniej Europy, wiele znakomitych rodów podupadło, kariery zrobili ludzie pochodzący z gminu, co ożywiło skostniałe nieco stosunki społeczne przygotowując grunt pod nadchodzący z południa Renesans..

• wojna wzbogaciła kraj, napływ gotówki i kosztowności z rabunku i okupów zasilił kraj,

• zmalało znaczenie dotychczasowych ośrodków handlu, czego wyrazem był upadek wielkich targów (zgłasza szampańskich); zamiast dróg lądowych na północ uczęszczanym szlakiem handlowym stała się droga morska przez Gibraltar i Atlantyk

• rozwinęła się flota handlowa i wojenna, pojawiły się nowe rynki zbytu na kontynencie.

• Rozwój gospodarczy Anglii dzięki przemysłowi włókienniczemu i handlowi

• powstała nowa specjalność kupiecka - zaopatrzeniowcy armii

• Następstwa w sztuce wojennej, organizacji armii

• ze zmierzchem Średniowiecza upadł mit rycerstwa jako głównej siły militarnej, skutecznie zastąpiony w obu krajach wizerunkiem armii zawodowej

• Crecy 1346-; klęska feudalnego nie karnego rycerstwa francuskiego w starciu z angielską armią, w której skład wchodziła piechota (łucznicy-innowacyjna taktyka angielska wykorzystująca łuk) oraz karne i stające do bitwy w szyku spieszonym rycerstwo; skuteczność spieszonych kopijników przeciw napierającej jeździe

• Dla uczczenia tryumfu pod Crecy Edward III założył sławetny Order Podwiązki, rycerskie bractwo, w skład którego weszli skupieni wokół króla arystokraci, wśród nich dwudziestu jeden uczestników bitwy (obecnie jest to najwyższe cywilne i wojskowe odznaczenie Wielkiej Brytanii)

• łuki i kusze ang. wykazały swą wyższość nad fr. konnicą także w 1356 po Poitiers i w 1415 pod Azincourt.

• wzrost znaczenia artylerii w działaniach wojennych

• Po raz pierwszy Anglicy użyli armat pod Crécy w 1346 , na razie bez wpływu na przebieg bitwy (płoszenie koni, zasnuwanie dymem pola bitwy)

• w czasie tej wojny po raz pierwszy użyto w Europie broni palnej, która została zapożyczona ze Wschodu;

• Francja w wyniku ponoszonych klęsk została zmuszona do utworzenia stałej armii

• Kwestie kulturalne i religijne

• Jako język urzędowy w parlamencie został wprowadzony język angielski.

• w Anglii awans języka narodowego, powstanie rodzimej literatury (G. Chaucer) i kultury, uwolnionej od wcześniejszych wpływów fr.

• rosnący w Anglii sprzeciw wobec „francuskich papieży” i rosnącego fiskalizmu kurii papieskiej (wydanie w 1351 r. statuty zakazujące przyjmowania prebend od kurii papieskiej i apelacji Rzymu lub Awinionu)

• represje w stosunku do Wiklefa i jego zwolenników (nastawienie antypapieskie, niezawisłość od Rzymu i niezależność wiary)

• Joanna d'Arc spalona na stosie stała się narodową świętą Francji

3. Zakończenie- znaczenie i ocena wojny stuletniej

• Zarówno skutki krótkofalowe, jak i długoterminowe

• Przełomowy charakter

• Wielkie znaczenie na wielu płaszczyznach