Oleje silnikowe

    1.Klasyfikacje olejów silnikowych (dla ZI, ZS)
    2.Oleje mineralne i syntetyczne

1.Klasyfikacje olejów silnikowych

Oleje klasyfikujemy ze względu na ich lepkość oraz jakość.


Klasyfikacja lepkościowa to tzw. klasyfikacja SAE, która określa lepkość oleju w stosunku do temperatury otoczenia. Najłatwiej zrozumieć ten podział patrząc na diagram z rys.1. Litera "W" oznacza że olej jest wielosezonowy (do stosowania zarówno w zimie jak i w lecie).Krótko mówiąc im wyższa cyfra po literze "W" tym olej jest bardziej lepki w wyższej temperaturze. Z kolei im niższa cyfra przed literą "W" tym olej jest bardziej płynny w niskich temperaturach.

Nie należy jednak przypisywać wartości liczbowych oznaczenia SAE bezpośrednio temperaturom otoczenia. Np. oznaczenie 15W30 wcale nie oznacza, że olej przeznaczony jest do pracy w zakresie temperatur od -15 do +30 stopni. Jest to tylko umowna symbolika. Dokładne odniesienie symboli do prawdziwych zalecanych temperatur stosowania danego oleju przedstawiłem na rys.2 poniżej.

Oleje nie majce cyfry po literze "W" (na rysunku niebieskie) są tzw. olejami zimowymi, natomiast oleje oznaczone na rysunku na czerwono można nazwać letnimi. Stosowanie źle dobranego oleju skutkuje zwiększonymi oporami, a co za tym idzie większym zużyciem paliwa (np. olej letni 40 stosowany w północnej Rosji) lub brakiem klinu smarnego (więcej w dziale Trybologia), a więc szybszym zużyciem współpracujących części (np. olej zimowy 0W stosowany w Afryce).

Klasyfikacja jakościowa jest określana przez Amerykański Instytut Nafty (API). Skrót zapewne każdy widział na opakowaniach oleju. API określa zastosowanie oraz jakość oleju dwoma literami. Pierwsza z nich określa przeznaczenie oleju. I tak dla silników benzynowych (z zapłonem iskrowym ZI) zarezerwowano literkę "S" (podobno od ang. spark). Natomiast dla diesli literkę "C" (podobno od ang. compression).
Cały symbol jest dwuliterowy, a druga litera oznacza właśnie jakość. Im dalsza jest to litera alfabetu tym olej jest lepszej jakości. Na dzień dzisiejszy najlepsze oleje osiągają oznaczenie SL (CF). Oznaczenia API podsumowuje rys.3.
Cechą charakterystyczną olejów przebadanych przez Amerykański Instytut Nafty (API) jest umieszczany na opakowaniach znak jakości, tzw. "donut". Jest on potwierdzeniem jakości oleju posiadającego ten znak, a sama jakość jest kontrolowana co pewien czas. Innymi słowy znak nie jest przyznawany producentowi oleju jednorazowo i dożywotnio. W przypadku gdy kontrola wykaże odstępstwa producent oleju może stracić możliwość używania znaku na swych produktach.

Inną klasyfikacją jakościową jest klasyfikacja Stowarzyszenia Europejskich Konstruktorów Samochodowych (ACEA). Klasyfikacja ta jest następczynią klasyfikacji komitetu CCMC, który rozwiązano w 1991r. (więcej o CCMC-click) Oznaczenie w przypadku ACEA składa się w z jednej litery i jednej cyfry. Litera oznacza przeznaczenie oleju, a cyfra określa jego jakość. Silniki benzynowe oznaczono przez "A", natomiast diesle przez "B".
Oznaczenia cyfrowe to:
1 - tzw. oleje lekko bieżne zmniejszające zużycie paliwa
2 - oleje mineralne standardowej jakości
3 - oleje najwyższej jakości (syntetyczne i półsyntetyczne).

Jako że na silniki narzucane są coraz to ostrzejsze normy emisji spalin klasyfikacje olejów również ulegają rozszerzeniu. W 1998r. Wprowadzono nowe oznaczenia w klasyfikacji ACEA.
Są to:
A1-98, A2-98, A3-98 - oleje do silników czterosuwowych z zapłonem iskrowym (ZI)
B1-98, B2-98, B3-98 - oleje do silników z zapłonem samoczynnym (ZS) w samochodach osobowych i dostawczych.
B4-98 - specjalne oleje do diesli, ale z bezpośrednim wtryskiem paliwa
E1-96/2, E2-96/2, E3-96/2, E4-98 - do silników diesla w samochodach ciężarowych.
Im wyższa liczba po symbolu "E" tym olej ma lepsze własności (dodatki). Oznacza to, że może być stosowany w trudnieszych warunkach i przy dłuższych przebiegach.
Istniej grupa olejów, które można stosować zarówno w silnikach benzynowych jak i w dieslach. Oznaczenie takiego oleju to np. A3/B3.
Nasuwa się pytanie, dlaczego mamy dwie klasyfikacje: API oraz ACEA, przecież można by stosować jedną, byłoby znacznie prościej. Haczyk polega na tym, że API jest specyfikacją amerykańską, a jak wiadomo silniki w amerykańskich samochodach znacznie różnią się tych w Europie. Dlatego właśnie specyfikacja ACEA bardziej przystaje do silników europejskich i tutejszych warunków eksploatacji.
Jakby tego było mało to producenci najbardziej znanych marek stworzyli własne klasyfikacje, rekomendując w ten sposób oleje różnych firm do stosowania w swoich pojazdach. Klasyfikacje poszczególnych producentów stawiają nieraz większe wymagania przed olejem niż wspomniane wyżej specyfikacje API czy ACEA. Nie występuje tu żadna systematyka przy oznaczaniu, tyle tylko, że oznaczenie oleju który przeszedł homologację w konkretnej firmie zaczyna się najczęściej od nazwy tej firmy, np. olej Elf Sporti SRI 15W40 przeszedł pomyślenie testy VW co skutkuje na jego opakowaniu następującym symbolem: VW 501.01. Dobrym podsumowaniem będzie z pewnością rys.4.

2.Oleje mineralne i syntetyczne.

Oleje mineralne - to mieszanina wysokowrzących (temp. powyżej 350 stopni C) węglowodorów nasyconych i aromatycznych z pewną domieszką związków heterocyklicznych otrzymana z przeróbki ropy naftowej. Jest to baza dla innych olejów. Frakcja ta stanowi zatem główny składnik niektórych olejów silnikowych, przekładniowych, hydraulicznych oraz dla smarów plastycznych.

Oleje pół syntetyczne - są to oleje produkowane na bazie olejów mineralnych lub pochodzą z tak zwanego procesu hydrokrakingu, który polega na poprawie własności oleju mineralnego poprzez regulację długości łańcuchów węglowodorowych.

Oleje syntetyczne - to oleje, których podstawowym składnikiem są substancje nie będące produktami bezpośredniego przetwórstwa ropy naftowej. Najczęściej są to syntetyczne węglowodory jak alkilowane aromaty lub inne substancje jak dwuestry, poliglikole lub silikony. Właściwości takich olejów poprawiane są przez różnego rodzaju dodatki (więcej o dodatkach - click) uszlachetniające. Oleje te są znacznie stabilniejsze termicznie i mogą pracować w podwyższonej temperaturze i dużych naciskach na smarowane powierzchnie.
Korzyści płynące ze stosowania oleju syntetycznego zamiast mineralnego to:

• zmniejszenie oporów tarcia

• zmniejszenie zużycia części silnika

• zmniejszenie zużycia paliwa

• zwiększony okres pomiędzy wymianami oleju

• mniej nagarów i osadów w silniku

• łatwiejszy rozruch w niskiej temperaturze;

Myli się jednak ten, który wlewając olej syntetyczny do starego samochodu myśli, że poprawia warunki pracy silnika. Nie należy bowiem zmieniać oleju mineralnego na syntetyczny w przypadku silnika, który przez dłuższy okres był eksploatowany na oleju mineralnym. Syntetyk mając lepsze własności myjąco-rozpuszczające może doprowadzić do zablokowania układu smarowania na skutek wypłukania starych nagarów czy szlamów. Konsekwencje takiego przypadku mogą być o wiele poważniejsze z kosztowną naprawą silnika włącznie. Nie zaleca się także mieszania olejów ze sobą, gdyż zastosowane w nich dodatki mogą nie zadziałać zgodnie z przewidywaniami. Niektórzy jednak potrafią "oszczędzać". Znany mi jest przypadek kierowcy, który w Octavi TDi stosował olej mineralny!

---