10.
Konflikty małżeńskie w sytuacji rozwodu- przyczyny i mechanizmy:
4 możliwe podejścia do rozumienia mechanizmu powstawania konfliktu rozwodowego (konflikt generowany przez) wg Hoppera :
zróżnicowanie zasobów lub sił małżonków i ich dążenie do maksymalizacji zysków( np. pieniędzy), własności i innych zasobów (włączając w to dzieci)
- przeciwstawne interesy materialne
- kobiety zwykle pokrzywdzone w zakresie posiadania kasy oraz siły (twardo walczą o równy wynik)
konfrontacyjny charakter systemy prawnego oraz procedury i praktyki adwokatów, którzy są funkcjonariuszami tego systemu
- - oskarżycielski charakter pozwu
- wymagane dowody w sprawie rozwodowej
- definiowanie interesów jako raczej oddzielnych niż wspólnych
psychologiczne reakcie na zranienie, zawstydzenie, poniżenie spowodowane rozwodem
- rozwód jest głęboką ingerencją w obrębie poczucia własnej wartości i godności
- w trakcie procesu rozwodowego łatwiej też ujawniają się drobne psychopatologie
- rozwód może powodować wewnętrzną walkę o tożsamość lub generować znaczne napięcia
konflikt jako wynik istnienia utajonych lub jawnych konfliktów między małżonkami
- wyraz uprzednich, głęboko zakorzenionych różnic
Hopper dodaje, że w powyższym brak jest moralnego aspektu rozwodu: postawy religijne, codzienne nakazy przyzwoitości(zdrada, poczucie winy, zakłopotanie)
Rozwód w perspektywie indywidualnej, diadetycznej i rodzinnej (Maria Beisert)
a) indywidualna:
- konieczność samodzielnego uporania się przez każdego z partnerów z rozpadem małżeństwa
- różnice w posiadanych zasobach psychologicznych i materialnych, różny stopień gotowości do rozwodu, różne możliwości poradzenia sobie
- jakość życia osób samotnych jest niższa niż tych żyjących w związkach, rozpad związku wystawia kobietę i mężczyznę na różne niebezpieczeństwa
- róznice między kobietami a mężczyznami:
Kobiety:
- większy stres dla kobiet
- pułapka podwójnej regresji: regresja do spraw własnego dziecka i regresja do roli dziecka
własnych rodziców
b) diada:
- cykl przemian zachodzących w związku małżeńskim pozwalających małżonkom na przeprowadzenie rozstania
- wspólne(bardziej bądź mniej) rozwiązywanie związku
Wg Kressela cykl przemian diady prowadzi przez 4 etapy:
okres przeddecyzyjny
okres decyzji
okres negocjacji
okres osiągnięcia nowej równowagi
c)rodzinnej:
- rozwód nie kończy istnienia rodziny, lecz zmienia w znaczącym stopniu jej formulę funkcjonowania
- zmiana formy zamieszkania
- nowa organizacjia życia dnia codziennego
- wejście do rodziny nowego partnera
- poszerzenie kręgu rodzinnego
- rodzina rekonstruowana
- itp.
- ważne by ułożyć kontakty pomiędzy rodzicami a dziećmi (głównie jeśli chodzi o ojca)
Stadia indywidualnego procesu zaradczego wg Kressela
1) stadium zaprzeczania (rozczarowania, erozji)
- osoby spostrzegają symptomy rozpadu związku, ale nie uznają ich za zapowiedź rozwodu
- trwa tym dłużej, im sygnały rozpadu są dwuznaczne i im większe mechanizmu obronne uruchamiają partnerzy (zaprzeczanie, wyparcie)
- faza ta może być mniej, lub bardziej drastyczna
- gdy osoba spostrzega sympotmy rozpadu, ale nie ma silnego zaprzeczania wtedy pojawia się nadzieja na poprawę związku
- opuszczenie tej fazy można określić za pomocą dwóch wskaźników 1) gdy rozwodnik uzna, że małżeństwo jest ostatecznie zakończone i nic nie jest w stanie go zrekonstruować 2) przekonanie, że stan obecny jest mniejszym złem nić poprzedni (pozostawanie w związku)
2) faza żałoby (żalu, straty, depresji)
- smutek, żal, możliwe stany ostre jak w depresji, długotrwałe obniżenie nastroju, nagłe bóle
- inaczej u opuszczającego i opuszczonego
- musi trwac tyle ile ma trwać, skrócenie usilne pogarsza sprawy
- na przebieg tej fazy wpływa wiek, płeć, stopień obciążenia problemami intrapsychicznymi z okresów przedrozwodowych
- różnice w doświadczaniu żałoby przez kobiety i mężczyzn w ciągu 10lat od orzeczenia rozwodu:
*uczucie smutku, lęku i opuszczenia mniejsze u kobiet zaraz po uzyskaniu rozwodu(kobiety częściej inicjują rozwód), półtorej roku później- określają swój stan jako umiarkowana depresja, z czasem uczucia negatywne wygasają, gorzej u kibiet po 40 w chwili orzeczenia rozwodu
* mężczyźni życie rozwodnika zaczynali z wyższym poczuciem smutku itp., po półtorej roku więcej niż umiarkowana depresja, ale 66% mężczyzn wyrażało opinię zadowolenia z rozwodu a jedynie 50% kobiet. Mężczyżni z czasem czuli się lepiej niż kobiety
3) stadium złości i gniewu
- złość na porażkę małżeńską, skierowana przede wszystkim do eks
- akty agresji, (cel- zniszczenie partnera)
- odreagowywanie w nieakceptowanej formie( destrukcja)
- dużo energii skierowanej na rozładowanie wcześniej zgromadzonych emocji
- powinna trwać 2-4lat ( w takich ramach czasowych nie jest uważana za niebezpieczną)
- intensywny gniew tuż po rozstaniu, 18miesięcy później tendencja spadkowa
- po 5 latach gniew odczuwają tylko Ci, którzy negatywnie oceniają rozwód
4) stadium rekonstrukcji
- ponowny bilans
- oderwanie się od byłego partnera
- odzielenie się od nienawiści, gniewu, nowa tożsamość, planowanie przyszłości
- konieczność uzyskania wglądu w dynamikę relacji z byłym małżonkem (wg kressela)
- nowy styl życia, akceptacja tego stylu, zbliżenie do ludzi
- separacja od zaburzonej więzi, rozwiązanie problemu lub kontrolowanie lęku i gniewu, stabilizacja kontaków z byłym partnerem dla realizacji celów wychowawczych i finansowych, stworzenie dojrzałych więzi z ludźmi (Wallerstein)
- faza ta zależy od upływu czasu, wieku, płci, nurtujących problemów intrapsychicznych partnerów, inicjatywy rozwodowej ,statusu ekonomicznego
- kobiety trwała fazę rekonstrukcji osiągają później ale z wyższym niż mężczyźni prawdopodobieństwem
Procesy emocjonalne inicjatora i nie- inicjatora procesu rozwodowego wg E. Brown:
2 fazy w procesie zmian emocjonalnych związanych z rozwodem:
1) faza podejmowania decyzji
2) faza restrukturyzacji
- każda z tych faz inaczej odzwierciedla się w psychice małżonków w zależności od tego, kto jest inicjatorem a kto nie-inicjatorem rozwodu
- rysunek w „Rozwiązywanie konfliktór przez pary małżeńskie w syt. Rozwodowej” H. P. Basista
Stadia rozwodu wg Bohannona:
1) rozwód emocjonalny
- zranienie, złość, lęk, poczucie straty, choasu, zaprzeczanie, kłótnie, poszukiwanie pomocy wśród przyjaciół, rodziny, prośby o rady
- oddalenie się partnerów
- zanik pozytywnych uczuć, niechęć, obojętność, rozczarowanie
2) rozwód prawny
- złąść, poczucie beznadziejności, bezradność, depresja, konsultowanie się z adwokatem
3) rozwód eknonomiczny
- wściekłość, zmieszanie, smutek, rozważanie możliwości zawarcia porozumienia, poczucie bycia oszukanym
4) rozwód rodzicielski
- smutek, żal, poczucie winy z powodu pozbawienia dzieci obydwojga rodziców, poczucie samotności, albo doświadczanie ulgi, koncentracja na sprawach dotyczących dzieci
- kontakty partnerskie a kontakty rodzicielskie
5) rozwód środowiskowy
- podział przyjaciół, samotność, smutek, rozpacz na skutek niewierności przyjaciół, złość na siebie nawzajem, eksytacja nowymi sposobami spędzania czasu, chęć stabilizacji nowego życia
6) rozwód psychiczny
- wzrost energii, akceptacji i zaufania do siebie, uczucie zadowolenia z nowego stylu życia, świadomość siebie jako osoby autonomicznej i niezależnej od byłego/ej partnerki/ra
- wg Grebe tylko 1) i 6) są faktycznymi etapami, reszta może być pomieszana, zachodzić na siebie itp.
Rozwód w ujęciu diadetycznym- cykl przemian diady zmierzającej do rozstania wg Kressela:
Kressel wyróżnia 4 okresy:
1) etap przeddecyzyjny (od kilku tygodni, miesięcy do lat)
- dostrzeżenie symptomów niezadowolenia z małżeństwa
- subfazy: a)spadek satysfakcji:
- zmiana percepcji związku,
- sygnały z zewnątz: sama obecność partnera lub jej brak, jego plany,
- sygnały z wew: frustracja, negat emocje, niespełnione oczekiwania,
- świadomość istnienia powyższych najpierw prowadzi do dążenia do przywrócenia
poprzedniego stanu, powrót do satysfakcjonującego związku
- naprzemienne występowanie rezygnacji i nadziei
b)spadek intymności,
- oddalanie się od partnera,
- działania asekuracyjne, na wypadek rozstania, przygotowywanie się do samodzielnego
- oddzielne życie, rozdzielność ekonomiczna, zaprzestanie współżycia, kontakty
pozamałżeńskie
c)porzucenie fasady solidarności małżeńskiej
- osoba nie kryje przed otoczeniem odczuwanej dyssatysfakcji
- wyprowadzenie się z domu,wystąpienie o alimenty,
- powiadomienie rodziny o istniejących konfliktach małżeńskich
2) etap decyzyjny
- podjęcie i utrzymanie decyzji
- konstruktywne zmiany kończące się rozwodem lub rozgrywanie małżeńskich gierek
- decyzja może być jednostronna
- brak zgodności małżonków powoduje przedłużenie procesu decyzyjnego
- 4 kryteria dojrzałej decyzji rozwodowej oraz jej wskaźniki operacyjne:
a) kryterium odpowiedzialności
- uwaga na możliwość wykorzystania starych gierek pod szyldem „przygotowywanie
do rozwodu (przerzucanie odpowiedzialności na partnera, warunkowe wykonanie lub
wstrzymywanie decyzji, wymuszanie na partnerze podjęcia decyzji
- elementy dojrzała: przyjęcie na siebie odpowiedzialności za decyzję
podjęcie jej niezależnie od partnera
przyjęcie odpowiedzialności za konsekwencje własnych decyzji
b) kryterium całościowej oceny sytuacji
- bilans zysków i strat
- niemożliwe jest osiągnięcie zysków bez strat (koszty nie powinny być wyższe)
- w tym konteksie opuszczenie destrukcyjnego związku nie musi być adaptacyjne,
jeśli w ponieśliśmy wysokie koszty (zburzenie syst wartości, pocz tożsam, bezpieczeń itp.)
- pomocne zestawienie : analiza alternatyw, świadomość preferowanie jednego rozwiązania,
i pełna jego akceptacja(przyjęcie wad i zalet jako jedność)
c) kryterium proporcji motywów
- odniesienie dojrzałości decyzji do motywów, które doprowadziły do jej podjęcia
- nie jakość tych motywów a ich nasilenie
- ilość argumentów za pozostaniem w małżeństwie i ilość za rozstaniem
d) kryterium subiektywnych doznań
- poprawa samopoczucia po podjęciu decyzji
- ulga, spokój, spadek napięcia
- niezależnie od negatywnych uczuć mogą pojawiać się te dobre
3) okres negocjacji
- bolesny, niespokojny czas dla par
- opieka nad dziećmi, podział obowiązków, majątku
- pogarszają się kontakty między małżonkami, walka
- silne emocje, brak kompetencji, różnice indywidualna a na tym etapie przydało by się współdziałanie
- nieefektywny styl komunikacji, mechanizmy obronne, lęk,
- problemy emocjonalne rozwiązywane przy użyciu finansów,
- kobiety słabsze: finansowo, słąba orientacja w bankach, biurach, sądach itp., duże poczucie zagrożenia, gorsze widzenie przyszłości- powodowało usztywnienie postawy żon przy rozwodach
4) okres osiągnięcia nowej równowagi
- poziom wystarczającej stabilizacji
- bycie w życiu eks w nowej jakości
Pełny cykl przemian didycznych dokonuje się w parach mających dzieci.
Rozwód w wymiarze psychologicznym, społecznym i ekonomicznym- zmiana formuły funkcjonowania rodziny. (DOKOŃCZYĆ)
Zagadnienie 5.
Wzajemna manipulacja w małżeństwie- typologia małżeństw wg Shostroma i Kavanaugha (podstawowe wymiary: zdolność do przeżywania i wyrażania przeciwstawnych uczuć).
[z: Zdrowie psychiczne: Problemy wzajemnej manipulacji i samoaktualizacji w małżeństwie]
Shostrom i Kavanaugh dokonali typologii par małżeńskich ze względu na analizę wzajemnych relacji między małżonkami. Autorzy są przedstawicielami nurtu p. humanistycznej, ważny jest wewnętrzny rozwój człowieka na drodze samoaktualizacji. Wg Shostroma dojrzale funkcjonująca osoba potrafi przeżywać i wyrażać przeciwstawne uczucia : słabość i moc oraz miłość i gniew. Ukazywanie w relacji tylko jednej strony tych uczuć prowadzi do usztywnienia.
Autentyczny rozwój człowieka zakłada stałą zmianę i wzrost dzięki doświadczaniu i wyrażaniu istniejącej w nas biegunowości. Paradoks wewnętrznego rozwoju: stawanie się tym kim jestem a nie staranie się być kimś innym (odwaga bycia sobą, zaufanie do siebie,własnej słabości i mocy, miłości i gniewu). Idealnie kiedy jednostka żyje w zgodzie ze sobą i otoczeniem
Typologia Shostroma i Kavanaugha: 6 typowych wzorców zachowań dla większości par małżeńskich:
a) związek opiekuńczy: matki i synowie
b) związek wspierający: ojcowie i lalki
c) związek wyzywający: wiedźmy i czarujący mężczyźni
d) związek wychowawczy: panowie i służąca
e) związek konfrontacyjny: jastrzębie
f) związek usłużny: gołębie
Każdy z tych związków może być twóczy lub manipulacyjny (w zależności od stopnia usztywnienia). Jeśli w związku możliwy jest wzajemny rozwój i bycie autentycznym to wtedy związek jest rytmiczny. W związkach manipulacyjnych usztywnienie partnerów nie pozwala na pokazanie drugiego końca uczuć: miłości i gniewu, siły i słabości. Partnerom zostały przypisane „role” (zaprzeczanie istnienia drugiego bieguna)
Związki a, b, c, d- związki zależne (komplementarne, szukanie w parnerze braków)
Związki e, f- związki niezależne (symetryczne)
Zwiąki zależne:
a) zwiąek opiekuńczy: matki i synowie:
- mężczyzna pozostaje dzieckiem(zachowania z domu rodzinnego)
- kobieta gra rolę swojej matki
- oboje nauczyli się, że aby uzyskać zainteresowanie i miłość osoby znaczącej muszą grać role jakich ta osoba znacząca od nich oczekuje: on- rolę bezradnego chłopca, ona- silnej i opiekuńczej matki
- manipulacja z jego strony: on przez swoją słabość i bezradnosć nie pozwala na okazanie słabości żonie: „ja będę chłopcem, a ty będziesz mnie kochać niczego ode mnie nie wymagając”- pozbawienie praw do ujawnienia słabości
- manipulacja z jej strony: uważa, że jest potrzebna mężowi tak długo, jak on jest słaby dlatego stara się go w tym utrzymać: spójrz, jaka jestem doskonała i tyle dla ciebie robię, a ty jesteś głupi i niewdzęczny”
- związek z pozoru udany (mąż dobry, żona oddana i troskliwa), w rzeczywistości relacje są fałdszywe, jemu towarzyszy zazwyczać ból dziecka, cięgle pouczanego, nigdy nie traktowanego poważnie, jej- uczucie, że może być kochana jedynie za to, co robi i lęk przed odrzuceniem
- kiedy jedno z małżonków spotka kogoś przy kim może ujawnić tę drugą swoją stronę związek się rozpada
b) związke wspierający: ojcowie i lalki
- przeciwieństow związku opiekuńczego
- mężczyzna: silny opiekun, (opanowany, miły, przystojny, inteligentny, sukcesy, pewność siebie,)
- kobieta: bezradne dziecko, (atrakcyjna, słaba, bezradna, niekiedy rozkapryszona)
- stereotyp męskości i kobiecości
- zęsto takie związki występują w drugim małżeństwie mężczyzny
- lalka swoją atrakcyjnością i zachowaniem potwierdza wartość męża, stanowi atrybut jego męskości
- on ma zaspakajać jej kaprysy
- w rzeczywistości lalki prawie zawsze silniejsze od mężów, to one kontrolują sytuację i kierują męzami
- kiedy lalka uświadamia sobie, że jej mąż nie jest taki silny jak myślała, związek może przybrać postać związku opiekuńczego by szybko zamienić się w związek dręczycielki z czar mężcz
c) związek wyzywający: dręczycielki i czarujący mężczyźni
- silna kobieta i słby mężczyzna
- kobieta: ciągłe atakowanie męża, krytykowanie, obwinianie za nieudane małżeństwo, zarzuca mu słabość, dokucza pod byle pretekstem, (projekcja własnej słabości)
- on: cięgłe unikanie konfliktów (jego spokój bardzo ranią)
- na początku związku często w formie lalka i ojciec
- usztywnienie okazywania gniewu i miłośći
- podobny do związku matka syn ale dręczycielki są bardziej strakcyjne dla swoicj mężów, bardziej aktywne, agresywne, z ambiwalentym stosunkiem do swojej kobiecości, nie są też takie usłużne jak matki. Matki dominują, dręczycielki wymagają by mąż przejął siłę. Czarujący mężczyźni są bardziej opiekuńczy niż synowie
- prawdziwy motyw zachowań czarusiów to chęć uniknięcia konfliktu oraz potrzeba spokoju i bezpieczeństwa
- praw motyw zachowań dręczycielek to potrzeba akceptacji, uznania, bycia kochaną,
d) związek wychowawczy: panowie i służące:
-” naturalna „ wyższość mężczyzn nad kobietami
- mężczyzna gra rolę pana, silny, arogancki, pewny siebie, znający się na wszystkim, wymagający od żony, żądający zupełnego podporządkowania, konsekwenty i nieustępliwy, spędza dużo czasu poza domem, praca zawodowa, dobre war materialne, potrzebuje ciąglęgo potwierdzania własnej wartości, by czuć się ważnycm często uwydatnia słavość żony
- żona: superżona, doskonała matka, służąca, słaba, uzależniona od męża, oddana rodzinie, posłuszna męzowi, obowiązkowa, ognisko domowe, obowiązki domowe to całe jej życie- sztuczne poczucie ważności, w rozmowei odzwierciedla poglądy męża
- manipulacja: gdy mąż ujawni własną słabość żona za wszelką cenę stara się podtrzymać go w roli pana, gdyż w tym ukrywa się jej poczucie wartości i niepewność, pozbywa się swojej siły i projektuja ją na męża, całkowiście rezygnuje z bycie sobą
- kryzys kiedy dzieci opuszczają gniazdo, związek pusty, samotność, nie ma o czym gadać, żona odkrywa swoją siłę i słabość męża, bywa że się uniezależnia
Zwiąki niezależne
f) związek konfrontacyjny: jastrzębie
- związek symetryczny
- manipulacja wzajemna w taki sam sposób
- ukrywanie słabości przez okazywanie prawie wyłącznie złości i wrogości
- walka ma na celu ukazanie partnerowi, że jest się lepszym i doskonalszym, a tym samym, że się zasługuje na miłość i uznanie
- każda ze stron chce wyższości nad partnerem- poczucie własnej wartości przez to określają
- chcą pokazać, że warci są miłości, choć sami w to nie wierzą
- w zasadzie walczą sami ze sobą, ze swoim poczuciem niskiej samooceny
- ile razy wygrywają to tak naprawdę tracą: pozostaje uczucie samotności i bycie niekochanym (co prowadzi do podjęcia kolejnej walki)
- gniew nie ma na celu niszczenia drugiej osoby, ale łamanie barier, które blokują autentyczny kontakt
- najbliższy związku rytmicznego
- jeśli będą mieli odwagę przyznać się do swojej słabości i prosić o miłość to mogą się rozwinąć, itp.
- może występować w kombinacji :
ojciec- matka
Ojciec dręczycielka
Pan- matka
Pan- dręczycielka
g) związek usłużny: gołębie
- przeciwstawne jastrzębiom
- ostra walka wyrafinowanymi metodami
- miłość bez konfliktów (wierzą, że w miłości nie powinno być kłótni- z domu rodzinnego, karykatura chrześcijaństwa)
- wychowowi w przekonaniu, że nie wolno być nie miłym, egoistą itp.
- nie okazywanie gniewu, złości, siły
- bycie grzecznym nawet za cenę utraty własnej tożsamości
- gołąb obawia się że może kogoś zranić, dlatego ciągle jest usłużny, nadopiekuńczy, ma poczucie bycia wykorzystanym
- na partnerze wymusza akceptację i miłość
- skrywana wrogość i niechęć do partnera
- związek ten najdłużej podlega zmianie
- manipulacja bardzo wyrafinowana: osiągają cel za pomocą swojej bezradności i słabości
- walczą tak, że nie widać współzawodnictwa
- pozorne wycofanie się z rywalizacji
- bierna manipulacja- stałe podkreślanie, ze największym dobrem dla nich jest dobro partnera jednocześnie okazywana własna słabość
- łatwo wytwarzają w partnerze poczucie winy
- na pozór związek dobrze oceniany (brak konfliktów) w rzeczywistości wiele rozczarowań
Współzależność
Związek rytmiczny
Wg Shostroma większość małżeństw jest zawierana kiedy partnerzy nie są śiwdomi realnych powodów zawarcie związku (nie miłość bezinteresowna a samotność, nadzieje że parten uzupełni w nich braki) Wchodzą w małżeństwo z listą nierealistycznych oczekiwań, kompensacja braków z domu rodzinnego. Rozwiazaniem jest przejęcie odpowiedzialności za siebie, swoje szczęscie itp.
Związek dojrzały:
- brak przesadnego wyrażania przeżywanych uczuć
-każdy z partenrów pozostaje sobą
- równe wyrażanie siły i słabości, miłości i gniewu
- plastyczne zachowania
- odpowiedzialność za przeżywane lęki, obawy, frustracje,
- takei pary nie są zależne ani niezależne- są współzależne
- partnerzy nie obwiniają się nawzajem za swój smutek czy depresję
- nie chca zmieniać partnera
- małżeństwo w większym stopniu pozwala im stawać się sobą niż jakby żyli samotnie