Neurologia - jest działem medycyny, który swoją tematyką obejmuje naukę o układzie nerwowym i chorobach z nim związanych. Zakresem sięga do badania, rozpoznawania i leczenia chorób układu nerwowego.
Układ nerwowy:
a)układ ośrodkowy - nie ulega regeneracji
-rdzeń kręgowy
-mózgowie
b)układ obwodowy- ulega regeneracji
-nerwy obwodowe
-układ autonomiczny
Podstawowe elementy układu nerwowego - komórka
Anatomia układu nerwowego:
-cały układ nerwowy zawiera tkankę glejową o znaczeniu podporowym i odżywczym
-komórki glejowe w układzie obwodowym rozdzielają neurony i neuryty tworząc osłonki w nerwach obwodowych
-w ośrodkowym układzie nerwowym tkanka glejowa składa się z astrocytów, oligodendrocytów i komórek mikrogleju
-mózgowie składa się z:
Mózgu
Pnia mózgu
Móżdżku
Wymienione poszczególne części różnią się pod względem budowy oraz czynności
Mózgowie - rola nadrzędna, sterująca w stosunku do wszystkich funkcji organizmu
Pień mózgu - steruje przebiegiem wszystkich nieświadomych procesów regulacyjnych
Móżdżek- koordynuje relacje ruchowe
Podział mózgowia:
Płat czołowy :
- zapoczątkowanie dowolnej czynności ruchowej ma miejsce w odpowiednich okolicach kory ruchowej płata czołowego
-wyższe czynności życiowe tj. rozwiązywanie problemów
Płat ciemieniowy :
-główny obszar odbioru bodźców czuciowych oraz informacji pochodzących z innych części ciała
-zaangażowanie w rozpoznawanych „własnego ja” oraz w wyobrażenia i świadomość położenia ciała
-odpowiada za orientację przestrzenną i trójwymiarowe postrzeganie przedmiotów
Płat skroniowy :
-zaangażowany jest przede wszystkim w odbiór i monitorowanie wrażeń słuchowych
Płat potyliczny:
-tam kończą się drogi wzrokowe, dochodzi do uświadomienia sobie tego co widzimy
Powierzchnia kory mózgu podzielona jest przez liczne bruzdy i zakręty
płat skroniowy od płata ciemieniowego - bruzda środkowa
płat czołowy i ciemieniowy z jednej strony, a płatem skroniowym z drugiej - bruzda Sylwiusza
płat ciemieniowy od płata potylicznego - bruzda ciemieniowo-potyliczna
między płatem skroniowym a płatem potylicznym nie ma wyraźniej granicy
Poszczególne obszary kory mózgowej odpowiadają za dane funkcje:
-najważniejszy dla funkcji ruchowej jest zakręt przyśrodkowy
-znajdujące się w zakręcie przedśrodkowym komórki nerwowe są punktem wyjścia drogi piramidowej
-nazwa droga piramidowa wzięła się od tzw. piramid- małych wyniosłości na przedniej powierzchni rdzenia przedłużonego
- w tym miejscu dochodzi do skrzyżowania włokiem których to 85%przechodzi na stronę przeciwną
-prawy zakręt przedśrodkowy steruje funkcją lewej połowy ciała i odwrotnie
-droga piramidowa właściwie bez przełączeń biegnie do komórek ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego
-drogi łączące poszczególne obszary mózgu noszą nazwę szlaków asocjacyjnych spoidłowych
-najważniejsze drogi spoidłowe łączące obie półkule mózgu przebiegają przez ciało modzelowate, wyraźnie widoczne jako biała struktura na przekroju mózgowia w płacie pośrodkowym
-czuciowa reprezentacja ciała znajduje się w zakręcie zarodkowym
-obie półkule nie są na tak samo ważne, zazwyczaj lewa półkula dominuje nad prawą (głownie u praworęcznych)
-ruchowy ośrodek mowy (ośrodek Broca) leży na bocznej powierzchni płata czołowego
-uszkodzenie ośrodka prowadzi do wystąpienia tzw. afazji ruchowej (niemożność artykulacji)
-czuciowy ośrodek mowy (ośrodek Wernickiego) na płacie skroniowym poniżej bruzdy Sylwiusza
-uszkodzenie tego ośrodka spowoduje wystąpienie tzw. afazji czuciowej, czyli zaburzenia rozumienia słów
Móżdżek
-położony w tylnym dole czaszki
-2 półkule i między tym robak
-główną funkcją jest koordynacja ruchów i utrzymanie prawidłowej postawy ciała
-móżdżek utrzymuje z narządów równowagi, a także ze wszystkich stawów, mięśni i ścięgien
-pozwala to na koordynowanie i kontrolę wszystkich ruchów w każdym położeniu ciała w przestrzeni
Pień mózgu
-zawiera liczne ośrodki odruchowe, kierujące wszystkimi nieuświadomionymi funkcjami życiowymi
-przez niego biegną liczne drogi nerwowe z mózgu i do mózgu
Pień mózgu tworzą:
-międzymózgowie
-śródmózgowie
-móżdżek
-most
-rdzeń przedłużony
Unaczynienie mózgu:
Unaczynienie tętnicze mózgu pochodzi z dwóch źródeł: dwóch tętnic szyjnych wewnętrznych oraz dwóch tętnic kręgowych. Tętnice kręgowe łączą się w nieparzystą tętnicę podstawną mózgu. Od tętnicy podstawnej odchodzą gałęzie zaopatrujące móżdżek, most. Z tętnicą podstawną mózgu łączą się dwie tętnice szyjne wewnętrzne tworząc koło tętnicze (Willisa), od którego odchodzą symetrycznie trzy główne tętnice zaopatrujące mózg w krew: tętnice przednie, środkowe i tylne mózgu.
Płyn mózgowo-rdzeniowy :
-Wszystkie elementy układu nerwowego są „zanurzone” w płynie mózgowo-rdzeniowym
-płyn ten będący ultrafioletem krwi, produkowany jest w splotach naczyniówkowych komór bocznych
-przepływa ku dołowi w kierunku komory trzeciej, dalej przez wodociąg mózgu (Sylwiusza) do komory czwartej
-komorę czwartą opuszcza przez otwory Luschki i Magendiego
-następnie wypełnia przestrzeń podpajenczynówkową, otaczając całe mózgowie i rdzeń kręgowy
-wchłanianie płynu mózgowo-rdzeniowego zachodzi w ziarnostościach pajęczynówki położonych wzdłuż spływu zatoki strzałkowej górnej
Nerwy czaszkowe to 12 par nerwów wychodzących bezpośrednio z mózgowia, zaopatrujące większą część głowy
Nr |
Nerw czaszkowy |
Czynność |
Badanie |
I |
Nerw węchowy (n. olfactorius) |
Odpowiedzialny za zmysł węchu |
Rozpoznanie zapachów różnych substancji |
II |
Nerw wzrokowy (n. opticus) |
Przekaz (i przetwarzanie) wrażeń wzrokowych |
Czytanie tekstu i znaków |
III |
Nerw okoruchowy (n. oculomotorius) |
m. zwieracz tęczówki, m. rzęskowy (GVE); mm. zewnętrzne gałki ocznej (GSE) |
W badaniu tym można wykryć nieprawidłowe osadzenie i ruchy gałek ocznych (pacjent wodzi oczami za palcem badającego), oczopląs oraz nieprawidłową reakcje źrenic na światło. |
IV |
Nerw bloczkowy (n. trochlearis) |
m. skośny górny |
|
V |
Nerw trójdzielny (n. trigeminus) |
mm. żucia, m. napinacz błony bębenkowej (SVE); czucie protopatyczne z obszaru twarzy, zatok, jamy ustnej czy nosowej oraz cz. opony twardej mózgu (GSA) |
Badanie nerwu trójdzielnego polega głownie na ocenie czucia w obrębie twarzy oraz czynność mięśni żucia. |
VI |
Nerw odwodzący (n. abducens) |
m. prosty boczny |
Tak jak n. III i IV ( razem tworzą nerwy okoruchowe) |
VII |
Nerw twarzowy (n. facialis) |
gruczoł łzowy, ślinianki: podjęzykowa, podżuchwowa (GVE); mm. wyrazowe twarzy, m. strzemiączkowy (SVE); czucie w okolicy małżowiny usznej (GSA); Wrażenia smakowe z przednich 2/3 języka (SVA) |
Nerw twarzowy odpowiada głownie za ruchy mimiczne twarzy. Pacjent marszczy czoło, zaciska powieki i szczerzy zęby. |
VIII |
Nerw przedsionkowo-ślimakowy (n. vestibulocochlearis) |
Czucie równowagi i słuch |
Zaburzenia słuchu wykrywa w orientacyjnym badaniu słyszalności szeptu z odległości 6 m lub przez przyłożenie tykającego zegarka do małżowiny usznej. |
IX |
Nerw językowo-gardłowy (n. glossopharyngeus) |
Ślinianka przyuszna (GVE); m. rylcowo-gnykowy (SVE); czucie w uchu zewnętrznym (GSA); wrażenia smakowe z tylnej 1/3 języka (SVA) |
W czasie badania zwraca się szczególną uwagę na czynność mowy i połykania, stan napięcia łuków i odruchów podniebiennych oraz odruchów gardłowych ( badanych przy pomocy szpatułki). |
X |
Nerw błędny (n. vagus) |
Unerwienie przywspółczulne trzewi (GVE); mięśnie gardła i krtani (SVE); czucie w uchu zewnętrznym (GSA); enterorecepcja z trzewi (GVA) |
|
XI |
Nerw dodatkowy (n. accessorius) |
Mm. wewnętrzne krtani (poprzez n. błędny), mm.: mostkowo-obojczykowo-sutkowy i czworoboczny |
Nerw XI zaopatruje mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy oraz mięsień czworoboczny grzbietu. Poleca się choremu unosić oba barki ku górze oraz odwodzić ramiona. Podczas tego badania oceniamy mięsień czworoboczny. Natomiast do oceny mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego należy wykonać skręt głowy ku bokom. |
XII |
Nerw podjęzykowy (n. hypoglossus) |
Mięśnie języka |
Badanie polega na wysunięciu języka przez badanego. Następnie ocenia się czy występuje jego zbaczanie lub zanik mięśni. |
Postawy badania neurologicznego:
-badanie jest podstawowym narzędziem w ocenie stanu klinicznego układu nerwowego pacjenta
-opanowanie podstawowych mechanizmu kompleksowego badanie konieczne jest do lepszego zrozumienia obserwowanych zaburzeń
-należy pamiętać, że choroby układu nerwowego mogą dawać objawy ogólne, a choroby układowe mogą wpływać na układ nerwowy. Dlatego badaniu UON powinno towarzyszyć badanie ogólne
Badanie OUN obejmuje:
-nerwy czaszkowe
-poziom świadomości i wyższych czynności nerwowych (zdolności poznawcze, pamięć, myślenie, stany emocjonalne)
-kończyny górne ( układ ruchu, układ czucia, odruchy, koordynacja)
-tułów (czucie, odruchy)
-zwieracze
-kończyny dolne ( układ ruchu, układ czucia, odruchy, koordynacja)
Ocena poziomu świadomości
Skala Glasgow służy do ilościowego określania stanu przytomności i jego zaburzeń
Pozwala na powtarzalną niezależną od statusu obserwatora, oraz w miarę obiektywną ocenę poziomu świadomości
Skala Glasgow ( 15pkt, min 3pkt, jeżeli wynik jest poniżej 8 to osoba jest nieprzytomna )
a)Otwieranie oczu - 4pkt
-spontaniczne - 4pkt
-na polecenie głosowe - 3pkt
-na bodziec bólowy - 2pkt
-brak reakcji - 1pkt
b)reakcje ruchowe - 6pkt
-ruch na polecenie - 6pkt
-lokalizacja bólu - 5pkt
-ucieczka od bólu - 4pkt
-zgięciowa na ból - 3pkt
-wyprostna na ból - 2pkt
-brak reakcji - 1pkt
c)reakcja słowna - 5pkt
-zorientowany - 5pkt
-splątany - 4 pkt
-niewłaściwe słowa - 3 pkt
-niezrozumiałe dźwięki - 2pkt
-brak reakcji - 1pkt
Badanie układu ruchu:
1)zanik mięśniowy (mierzymy miarą krawiecką względem zdrowej części, podajemy odległość mierzonego punktu od np. rzepki)
2)napięcie mięśniowe (wiotki-obwodowy, spastyczny-ośrodkowy, palpacyjnie [przez ruch w stawie])
3)siła mięśniowa (skala Lovetta)
4)odruchy ścięgniste (uderzamy młoteczkiem lub np. ręką)
Badanie czucia (UWAGA: zawsze z zamkniętymi oczami)
-ból i temperatura - kłujemy najpierw w zdrowe miejsce, żeby pacjent wiedział co ma czuć)
-wibracja - kamerton - 128HZ
-dotyk - kawałek waty
-ułożenie- proprioreceptywne, np. żeby pacjent drugą kończynę połozył tak jak pierwszą)