MAKROEKONOMIA- jest gałęzią ekonomi próbującą wyjaśnić jak i dlaczego z upływem czasu gospodarka rozwija się , podlega różnym wahaniom i zmianą .

Ogólny trend gospodarki jest wynikiem wolno działających firm mianowicie rosnącej liczby ludności i lepszych technologii .

RECESJA- okres spadku łącznej produkcji oraz innego rodzaju wahania wytrącające gospodarkę ze ścieżki wzrostu .

MAKROEKONOMIA stara się wyjaśnić te działania wykorzystując zasady analizy ekonomicznej .

Inną gałęzią ekonomi jest mikroekonomia która bada zachowania pojedynczych konsumentów , przedsiębiorstw i rynków .

Mikroekonomia różni się od makroekonomii pod dwoma względni :

1. Mikroekonomia zajmuje się bardziej różnicami między rynkami niż tym dlaczego gospodarka jako całość z biegiem czasu rozwija się i podlega wahaniom .

2. Makroekonomia wyjaśnia proces ustalania się zmiennych , które mikroekonomia traktuje jako

dane zmienne , te obejmujące dochód narodowy , poziom cen i stopy procentowe .

Makroekonomia wykorzystuje podstawowe idee mikroekonomii próbując wyjaśnić wzrost i

fluktuację / wahania / .Makroekonomia musi patrzeć na zachowania konsumentów i przedsiębiorstw ,

organizacji rynków pracy i przemysłu , funkcjonowanie rynków finansowych oraz machinacji rządu .

Makroekonomia zajmuje się :

1. Bada gospodarkę narodową jako całość lub jej główne komponenty .

2. Bada zachowanie się państwa jako podmiotu gospodarczego .

Przedmiot zainteresowania makroekonomii stanowi długookresowy wzrost gospodarczy i wahania

krótkookresowe .

Makroekonomia zajmuje się takimi problemami jak :

1. Wzrost produkcji dóbr i usług

2. Stopa inflacji

3. Stopa procentowa

4. Kursy walut

5. Deficyt handlowy

Makroekonomia stara się odpowiedzieć na następujące pytania :

1. Co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji .

2. Co określa dochód narodowy i poziom produkcji .

3. Co określa zatrudnienie w gospodarce i poziom bezrobocia w danym kraju .

4. Jak polityka monetarna i fiskalna wpływa na ogólny poziom cen , dochodu , produkcji , zatrudnienia i poziom bezrobocia .

5. Co może uczynić rząd aby przeciwdziałać recesji , bezrobociu i inflacji .

DO CZEGO PRZYDAJE SIĘ MAKROEKONOMIA

Makroekonomia jest istotna dla prowadzenia dobrej polityki ekonomicznej /gospodarczej /.

Wykorzystywana we właściwy sposób przez prowadzących politykę ma bardzo duży wpływ na poprawę dobrobytu w danym kraju , a w tym słabiej rozwiniętych gospodarczo: Afryka , Azja ,

czy Ameryka Łacińska oraz w nowo powstających gospodarstwach Europy Wschodniej .

Zastosowanie Makroekonomii :

1. Może pomóc polityką w podjęciu decyzji dotyczącej tego co należy uczynić w celu odsunięcia

niebezpiecznych recesji a gdy już ona wystąpi jak spowodować by była najkrótsza i

najłagodniejsza .

2. Może pomóc w utrzymaniu inflacji na niskim i stabilnym poziomie bez wywoływania

krótkookresowej niestabilności gospodarczej .

3. Mówi w jaki sposób istotne zmiany polityki wpływają na typy dóbr wytwarzanych w gospodarce .

4. Może pomóc polityką w przebrnięciu przez różne rządowe propozycje w zakresie wydatków i

podatków mających na celu zwiększenie długookresowego tempa wzrostu .

Dlaczego państwo ingeruje w gospodarkę - powody :

1. Wybory indywidualne niekoniecznie dotyczą dóbr korzystnych społecznie .

2. Procesy produkcji wywołują negatywne efekty zewnętrzne , które należy zlikwidować

/hałas , zanieczyszczenia / .

3. Dążenie do najwyższej racjonalności i maksymalnych efektów gospodarczych niekoniecznie

maksymalizuje dobrobyt społeczny .

4. Procesy gospodarcze odbywają się w warunkach niepewności , szczególnie nie omijają ich klęski

żywiołowe które trudno przewidzieć .

5. Reguły konkurencji uczciwej / polityka antymonopolowa / .

MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE / rachunek dochodu narodowego /- służą do oceny sprawności

gospodarki .

Dwa systemy obliczania dochodu narodowego :

1. Metoda MPS /MATERIAL PRODUKT SYSTEM -system produkcji materialnej /- obejmuje

tylko produkcję materialną .

2. Metoda SNA / SYSTEM OF NATIONAL ACCOWNTS system rachunkowości narodowej /-

obecnie stosowana na całym świecie obejmuje produkcję dóbr materialnych i sfery usług .

Najważniejsze wskaźniki działalności gospodarczej państwa :

1. Miary poziomu i tempa ogólnej pozycji produkcji krajowej / PNB , PNN , PKB /

2. Miary siły nabywczej konsumentów przed opodatkowaniem i po nim - dochód narodowy DN,

dochód rozporządzalny lub dochody osobiste do dyspozycji DN=DO , dochody osobiste .

3. Miara trudności znalezienia pracy przez ludność - stopa bezrobocia .

4. Miara trudności wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce - stopa inflacji .

PRODUKT NARODOWY BRUTTO /PNB / -stanowi pieniężny wyraz bieżącej wartości rynkowej

wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie .

Dobra i usługi finalne są przeznaczone już dla ostatecznego użytkownika .

Dobra i usługi pośrednie są nabywane do dalszej obróbki czyli wytwarzania innych dóbr i usług .

PNB = PKB + DOCHODY NETTO z tytułu własności pracy za granicą

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO / PKB / -stanowi miarę produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem .

Dochody pracy z tytułu pracy za granicą są równe różnicy między dochodami obywateli danego kraju

uzyskanymi za granicą a odpływem dochodu z własności lub pracy należnych cudzoziemcy .

Cechy PNB :

1. Jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie

od kraju świadczenia usług przez czynniki produkcji .

2. Obejmuje tylko dobra i usługi wytworzone w ciągu jednego roku .

3. Z tych samych powodów wyłącza się z PKB obrót papierami wartościowymi , płatności

związane z zakupem akcji , obligacji nie związanych z regularnym przepływem w danym roku wytworzonych dóbr i usług .

4. Dotyczy tylko dóbr , które przeszły przez rynek .

5. Nie wlicza się transferów pieniężnych do PNB .

6. Nie uwzględnia miernikowych działalności oraz nieujawnionych działalności .

Wady PNB :

1. Nie ujmuje produkcji , która nie jest przeznaczona na rynek .

2. Nie ujmuje rezultatów gospodarki cieni / szara strefa , nielegalna działalność , legalna

działalność , która oszukuje czyli prowadzi dwie księgi / .

3. Nie ujmuje czasu wolnego .

4. Nie obejmuje renty konsumenta dotyczącej dóbr trwałych , które już posiadamy w

gospodarstwach domowych .

5. Ujmuje produkcję anty dóbr / wszystkich efektów zewnętrznych , hałas , zanieczyszczenia

a także broni , narkotyków , tytoniu , alkoholu .

Dobrobyt ekonomiczny netto - uwzględnia przy obliczaniu PNB miernikowe dobra i straty w celu ustalenia lepszej miary jakości życia i dobrobytu narodowego .Modyfikacje:

1. Odejmuje od PNB pewne nieuwzględnione koszty obniżenia życia , które pojawiają się wraz z

objętą w PNB .

2. Dodaje do PNB niektóre pozycje np. pracę w gospodarstwach domowych i czas wolny .

3. Wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową .

PNN produkt narodowy netto / PNN= PNB- amortyzacja / - jest lepszym miernikiem wzrostu

Produkcji niż PNB i stanowi 89-92 % PNB .

Wyróżniamy dwa rodzaje PNB :

1. Nominalny PNB jest liczony w cenach bieżących . Wyróżnienie PNB w ujęciu nominalnym

służy ocenie tego co w danym roku wytworzono i co może być podzielone , nie może służyć

wzrostowi gospodarczemu w kolejnych latach .

2. Realny PNB liczony w cenach stałych przedstawia nam prawidłowy obraz rzeczywistych zmian

w gospodarce - uwzględnia wskaźnik inflacji .

Realny PNB = Nominalny PNB x 1000

Indeks cen

PKB jest lepszą miarą tego co dzieje się i jest ściśle związany z innymi miarami produkcji i

zatrudnienia . Pozwala na lepsze porównanie PKB w innych krajach .

Transakcje z zagranicą stają się coraz większą działalnością gospodarczą kraju - rosną zarówno wypłacone jak i otrzymywane przez dany kraj dochody z usług czynników produkcji . Na skutek tego PNB stawał się coraz mniej wiarygodnym wskaźnikiem mierzonym w danym kraju działalność

gospodarczą .

Metody obliczania produktu krajowego brutto :

1. Możemy obliczyć wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych , gospodarstw

domowych , przedsiębiorstw państwowych i cudzoziemców .

2. Możemy obliczyć wielkość produkcji w różnych gałęziach produkcji , górnictwie , w

rolnictwie .

3. Możemy mierzyć całkowity dochód sumując płace i zyski uzyskane przez różne grupy

wytwarzające PNB .

całkowita wielkość wydatków = całkowita wielkość produkcji = całkowita

Ad 1 . sumowanie wydatków

PKB = C + I + G + Nx

C - wydatki konsumpcyjne

I - inwestycyjne

G - rządowych

Nx - export netto

C - obejmuje wydatki gospodarstw domowych na

1. Dobra konsumpcyjne trwałego np. telewizor , samochód , pralka .

2. Dobra konsumpcyjne nie trwałego użytku np. żywność , ubranie , benzyna .

3. Wydatki na usługi np. kształcenie , opieka medyczna , usługi fryzjerskie .

Wydatki związane z zakupem mieszkania są inwestycją

I - inwestycje to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki , maszyny , zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na mieszkania Inwestycje Inwestycje w kapitał trwały zapasy

/ zakup nowej fabryki , urządzeń domu / / to wszystko co przedsiębiorstwo potrzebuje aby utrzymać produkcję w toku - krótkookresowe nie mieszkaniowe mieszkaniowe / budowle , fabryki budowle wyposażenie / samochód dostawczy . długopis papier do ksera /

Makroekonomiczne inwestycje polegają jedynie na nabywaniu nowych domów , fabryk lub zapasów .

G - zapasy rządowe - oznaczają sumę wydatków rządu na produkty i usługi mogą dotyczyć np.:

szkolnictwa , budowy dróg oraz produkcji sprzętu wojskowego . Są one tylko częścią wydatków

państwa uwzględnionych w budżecie i nie zalicza się do nich takich pozycji jak zasiłki społeczne oraz

odsetki od długu publicznego .

gospodarstwo domowe wydatki konsumpcyjne na dobra trwałego użytku SAMOCHÓD

przedsiębiorstwo inwestycja rząd wydatek rządowy gospodarstwo domow DOM przedsiębiorstwo inwestycje / jest to wyjątek / rząd

EXPORT NETTO

Export jest to dostarczanie dóbr i usług za granicę . Obliczając PKB import odejmujemy a export dodajemy do wydatków .

Całkowity export netto nazywany jest czasem saldem bilansu handlowego . Jeśli jest on dodatni

Mówimy o nadwyżce handlowej , jeśli ujemny mamy do czynienia z deficytem handlowym .

Pomiar PKB przez produkcję - wartość dodana . PKB możemy obliczyć dodając wartość dóbr i usług w różnych gałęziach . Musimy jednak uważać jednak aby nie obliczyć pozycji kilkukrotnie .

Aby zapobiec kilkukrotnemu liczeniu tych samych pozycji wprowadzono pojęcie wartości dodanej .

Wartość dodaną przedsiębiorstw nazywamy różnicę między przychodem tego przedsiębiorstwa

pochodzących ze sprzedaży jego produktu a sumą jaką ono musi zapłacić innym przedsiębiorstwom

za użyte przez siebie dobro pośrednie .

Pomiar przez sumowanie dochodów - metoda ta polega na sumowaniu płatności dochodowych

Wypłacanych właścicielom czynników produkcji za ich wykorzystanie w procesie produkcji .

Obejmuje wynagrodzenie pracowników , dochody właścicieli przedsiębiorstw , dochody osobiste z rent , zyski .

DOCHÓD NARODOWY - obejmuje całość dochodów wypłaconych za wykorzystanie czynników produkcji / kapitał , ziemia , praca / w określonym czasie ich właściciela .

Stąd dochód narodowy jest sumą procentów , rent i płac z punktu widzenia źródeł pochodzenia czynników produkcji . Dochodów narodowy jest dochodem z tytułu ich zaangażowania w procesie produkcji .

Z punktu widzenia przedsiębiorstw dochód narodowy jest kosztem zużycia tych czynników produkcji.

Dlatego też dochód narodowy jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w produkcie narodowym netto . Możemy zapisać że : DN = PNN - podatki pośrednie ponieważ wynagrodzenia czynników produkcji są mniejsze od wpływów pieniężnych ze sprzedaży . Część tych wpływów stanowią podatki pośrednie , które trafiają do budżetu państwa .

DOCHODY OSOBISTE - stanowią całkowity dochód uzyskiwany przez obywateli przez opłaceniem podatku dochodowego .

DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY - /dochód osobisty do dyspozycji/ - stanowią dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste / majątkowe , spadkowe / a także o kwotę opłat nie podatkowych .

Różnica między produktem krajowym brutto a dochodem narodowym :

• produkt krajowy brutto mierzymy w cenach zakupu towaru przez klientów

• dochód narodowy mierzymy w cenach uzyskanych przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży produktów

Ceny te różnią się o wielkość podatku od sprzedaży i akcyzy .

RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

PKB

+ dochody netto czynników produkcji

= PNB

- amortyzacja

= PNN

- podatki od sprzedaży i akcyza

- transfery przedsiębiorstw

- rozbieżności statystyczne

+ dotacje netto dla przedsiębiorstw państwowych

= DOCHÓD NARODOWY

- podatki dochodowe przedsiębiorstw

- składki na ubezpieczenia społeczne

- nierozdzielne zyski spółek akcyjnych

+ odsetki od długów zaciągniętych przez podmioty nie gospodarcze

+ płatności transferowe państwa i przedsiębiorstw

= dochód osobisty

- podatki osobiste

= dochód rozporządzalny

ZAGREGOWANY POPYT A ZRÓWNOWAŻONY POZIOM DOCHODU I PRODUKCJI GOSPODARKA DOMOWA

STRUMIEŃ WYDATKÓW DÓBRA ZASOBÓB WYNAGRODZEŃ NA DOBRA USŁUG PRODUKCJI ZA CZYNNIKI I USŁUGI PRODUKCJI PRZEDSIĘBIORSTWA

Przepływ wewnętrzny - przepływ zasobów rzeczowych

Przepływ zewnętrzny - przepływ zasobów finansowych

W najprostszej postaci obieg ten ilustruje funkcjonowanie gospodarki na którą składają się gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa . Jest to obieg gospodarki zamkniętej nie uwzględniającej wpływów państwa .

Gospodarstwa domowe kupują dobra wytwarzane przez przedsiębiorstwa natomiast sprzedają posiadane przez siebie czynniki produkcji przedsiębiorstw .

Dochody otrzymane ze sprzedaży czynników produkcji umożliwiają gospodarstwom domowym dokonywanie zakupów , z kolei przedsiębiorstwa otrzymują przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów . Mogą kupować na rynkach czynników produkcji to co oferują gospodarstwa domowe .

Ponieważ nie uwzględniamy w modelu żadnych dopływów ani odpływów : gospodarstwa domowe wydają całe swoje dochody na rynku produktów i usług zaraz po ich otrzymaniu , natomiast przedsiębiorstwa sprzedają wszystkie swoje produkty gospodarstwom domowym zaraz po ich wyprodukowaniu .

Warunek równowagi dla tego modelu : A = Y

A - globalny popyt Y - globalna podaż

Przedstawiony model sugeruje że rozmiary działalności gospodarczej można mierzyć 3 sposobami :

1. Przez liczenie wartości wytworzonych dóbr i usług .

2. Przez liczenie wartości dochodów czynników produkcji .

3. Przez liczenie wartości rozmiarów wydatków na dobra i usługi .

II . MODEL ZŁOŻONY OKRĘŻNEGO OBIEGU WYDATKÓW

Jest bliższy rzeczywistości gospodarczej i uwzględnia istnienie rynków finansowych oraz występowanie obiegów dwóch rodzajów strumieni oszczędności i inwestycji .

Nie cały dochód który otrzymujemy wydajemy .

„S” - OSZCZĘDNOŚCI spowodują że nie wszystkie dobra i usług zostaną sprzedane . Przedsiębiorstwa będą zmniejszały produkcję dostosowując ją do rozmiarów popytu to z kolei oznacza zmniejszenie zaopatrzenia firm na czynniki produkcji . Zmniejszają się więc dochody gospodarstw domowych a tym samym dalszemu ograniczeniu ulegnie globalny popyt .

Ten efekt odpływu oszczędności może być zrekompensowany dopływem inwestycji .

„I”- INWESTYCJE to zakup dóbr kapitałowych mogą mieć charakter zamierzony / przewidywane zakupy dóbr kapitałowych / lub niezamierzony gdy dobra wyprodukowane na sprzedaż nie znalazły nabywcy .

Dopływem są inwestycje tylko zamierzone .

Warunek równowagi : S = I

W modelu uwzględniamy :

1. Funkcjonowanie państwa jako podmiotu gospodarczego .

2. Istnienie gospodarki otwartej .

Ad. 1 Istnienie i funkcjonowanie rządu wymaga określonych środków finansowych i rząd uzyskuje je głównie z podatków .

„T” - PODATKI - stanowią odpływ siły nabywczej z obiegu . Z uzyskanych dochodów rząd może dokonywać zakupów dóbr i usług niezbędnych do realizowania określonej polityki gospodarczej i są to WYDATKI RZĄDOWE „G” .

„X” - EXPORT - jest dopływem do obiegu gdyż wyprodukowane w kraju towary za których wytworzenie zapłacono właścicielom czynników produkcji są wywożone za granicę .

Dochody uzyskiwane z tego tytułu są elementem globalnego popytu produktu zaś nie stanowią części globalnej podaży .

„Q” - IMPORT - jest odpływem gdyż gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na zakup dóbr wytwarzanych poza granicą kraju co oznacza zmniejszenie popytu na dobra krajowe .

Warunek równowagi : A = C + I + G + R + Ix

Y = C + S + T

A = Y C + T + S = C + I + G + R + Nx Nx = x - q

S + T + Q = I + G + R + x

Zrównoważony poziom produkcji - założenia :

1. Ceny i stawki płac są stałe A = C + I + G + R + Nx

2. Globalny popyt konsumpcyjny zależy od odchodów rozporządzalnych , którym dysponują

gospodarstwa domowe w związku z tym wzrost dochodów powoduje wzrost popytu .

Cały otrzymany dochód gospodarstw domowych dzielą na części przeznaczone do konsumpcji i część przeznaczoną na oszczędności . Y = C + S

Ostateczny podział dochodu zależy od :

1. Krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji /c / - jest to część dodatkowej jednostki

dochodów które gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na powiększenie konsumpcji .

2. Krańcowej psychologicznej skłonności do oszczędzania / s / - jest to część dodatkowej jednostki

Którą gospodarstwa domowe przeznaczają na powiększenie oszczędności

c + s = 1

Warunek : o c 1 funkcja konsumpcji będzie miała postać

C = c + cY

c- konsumpcja autonomiczna niezależna od dochodu rozporządzalnego

c i c - są stałe i dodatnie

Nachylenie prostej jest zawsze mniejsze niż 45

Linia 45 - C = Y - jest to hipotetyczna sytuacja w której cały dochód gospodarstw domowych jest konsumowany . Rzeczywisty przebieg planowanej przez gospodarstwa domowe konsumpcji wyraża linia : C = c + cY

Konsumpcja zależy od dochodów , wyższemu poziomu dochodów odpowiada wyższy poziom konsumpcji . Nachylenie prostej mówi nam jak zmienia się konsumpcja wraz ze zmianą dochodu .

Nachylenie prostej jest równe C .

Przy dochodzie Y = O cały dochód otrzymany na gospodarstwa domowe jest przeznaczany na

konsumpcje S = O .

Przy wielkości dochodu mniejszemu niż Y = O występuje zjawisko ujemnych oszczędności .

Oznacza to sytuację w której gospodarstwa domowe finansują bieżąco konsumpcję z oszczędności nagromadzonych wcześniej lub kredytu .

Zwiększeni rozmiarów dochodu ponad YO umożliwia gospodarstwom domowym przeznaczenie

części otrzymanego dochodu na oszczędności .

Y = C + S

S = Y - C

C = c + cY

S = Y - c - cY

S = - c + ( 1 - c ) x Y

S = - c + sY

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI

FUNCJA INWESTYCJI

Drugim elementem globalnego popytu jest popyt inwestycyjny / zamierzony przez przedsiębiorstwa powiększeni dóbr / . Rozmiary popytu inwestycyjnego zależą od : przewidywalnego popytu na określone wyroby oraz od wysokości stopy procentowej . Natomiast nie ma żadnego związku między bieżącym poziomem produkcji a popytem inwestycyjnym . W związku z tym popyt jest wielkością niezależną od rozmiarów dochodu .

Wydatki i transfery rządowe- zależą bardziej od charakteru polityki prowadzonej przez rząd niż od wielkości dochodu można więc je potraktować jako wielkość autonomiczną stałą .

Mnożnik - informuje nas o tym co się będzie działo z dochodem narodowym gdy zmieni się popyt autonomiczny . Mnożnik to stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do powodującej ją zmianę popytu autonomicznego .

Obliczając wartość mnożnika dowiemy się ilo krotnie przyrasta dochód narodowy . W tym celu sumujemy przyrost produkcji , a następnie dzielimy przez wzrost inwestycji autonomicznych .

w gospodarce zamkniętej

Wartość mnożnika zależy od psychologicznej skłonności do konsumpcji . Im skłonność ta jest większa tym większa jest wartość mnożnika .

Opisane procesy mnożnikowe będą zachodzić wówczas , gdy będą istnieć wolne niewykorzystane zasoby czynników produkcji .

Procesy mnożnikowe mogą oddziaływać w przeciwnym kierunku czyli spadek inwestycji autonomicznych może wywołać wielokrotnie większy spadek dochodu narodowego .

Mnożnik w gospodarce odwrotnej

Państwo - jako podmiot gospodarczy

Wydatki i transferu - wielkości autonomiczne

Podatek - stopa podatkowa / „t”/

Wartość podatków T = tY

Dochód rozporządzalny Yd = Y - T

Yd = Y - tY

Yd = Y ( 1- t )

Ważne :

Mnożnik przy uwzględnieniu roli państwa będzie miał postać :

Im wyższa stopa podatkowa tym mniejsza jest wartość mnożnika .

HANDEL ZAGRANICZNY

Export = export autonomiczny X = x

Import Q = q + mY q - wartość autonomiczna krańcowa

skłonności do importu

m - chęć przeznaczenia przyrostu dochodu

zakup dóbr importowanych

Mnożnik przyjmie postać :

Efekt działania mnożnika będzie tym większy im mniejsza część dochodu będzie przeznaczona na zakup dóbr importowanych .

---