Komunikacja interpersonalna

Człowiek to istota społeczna. Żeby funkcjonować w społeczeństwie prawidłowo musi umieć porozumiewać się z innymi jego uczestnikami. Wyrażać własne zdanie, zasięgać opinii innych oraz asertywnie komunikować swoje potrzeby. Trudno wyobrazić sobie życie w społeczeństwie, rodzinie czy organizacji bez komunikowania się z innymi.

Termin „komunikacja” wywodzi się z łaciny od słowa communicatio i oznacza łączność, wymianę, rozmowę. Komunikacja to wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe (komunikacja niewerbalna). Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy. Dzięki niej dowiadujemy się, co czują i myślą inni, a także możemy wyrazić siebie.

Analizując znaczenie komunikacji w grupie czy organizacji należy podkreślić, iż stanowi ona podstawę zasadniczych funkcji, takich jak sprawowanie kontroli, motywowanie, wyrażanie uczuć oraz informowanie. Zarówno formalna, jak i nieformalna komunikacja służy kontrolowaniu zachowania członków organizacji poprzez komunikowanie pożądanego sposób zachowania bądź przeciwstawiając się postępowaniu niewłaściwemu. Komunikacja może sprzyjać motywacji, gdyż za jej pośrednictwem uświadamiamy członkom organizacji, czego się od nich oczekuje, jak mogą poprawić swoją efektywność, czy jakie popełniają błędy.

Brak skutecznej komunikacji jest jedną z najpoważniejszych przeszkód na drodze do efektywnej działalności grupowej. Dotyczy to zarówno przekazywania odpowiednich wiadomości, jak również rozumienia ich znaczeń.

Model komunikacji

Proces komunikacji przebiega według następującego modelu:

Do zaistnienia procesu komunikacji konieczne jest wystąpienie 7 zasadniczych elementów:

• źródła - człowiek wysyłający komunikat, nadawcy komunikatu,

• kodowania - zamiana naszych intencji na kod, przekształcenia w symboliczną postać,

• komunikatu - zakodowana wiadomość,

• kanał - środek przekazu (komunikacja ustna, pisemna, wizualna),

• dekodowanie - przełożenie informacji, komunikatu na zrozumiałą formę,

• odbiorca - adresat komunikatu,

• sprzężenie zwrotne - informacja zwrotna o zrozumieniu przekazu.

Należy pamiętać jednak, że na drodze przekazywania komunikatu mogą wystąpić pewne zakłócenia - zarówno po stronie nadawcy, jak i odbiorcy. Dlatego też w fazie końcowej procesu komunikacji, poprzez sprzężenie zwrotne, upewniamy się zazwyczaj, czy komunikat został właściwie odebrany i czy porozumienie (co do jego treści) zostało osiągnięte.

O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu.

Komunikowanie się jest procesem, który umożliwia przekazywanie informacji między osobami. Przedmiotem przekazu są fakty, myśli, uczucia, etc. Można je przekazywać na różne sposoby np. za pomocą mowy, gestów, symboli, czy też pisma. Podstawowym jednak środkiem przekazywania informacji między ludźmi jest język.

Można zatem powiedzieć, że proces komunikacji interpersonalnej może odbywać się w formie:

• komunikacji werbalnej (słownej)

Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie, przekazując komunikaty używamy słów.

• komunikacji niewerbalnej (bezsłownej).

Komunikacja niewerbalna dotyczy przekazu bezsłownego. Możemy do niej zaliczyć następujące kanały ekspresji niewerbalnej:

• Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogość. Sposób, w jaki mówimy poruszając wargami, układ ust i brwi podczas rozmowy, grymas twarzy, wyraz oczu - to wszystko świadczy o naszym stanie emocjonalnym oraz najczęściej jest pierwszą reakcją na komunikat nadawany przez inną osobę. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda.

• Gestykulacja, a więc ruchy rąk, dłoni, palców, nóg, stóp, głowy i korpusu ciała. Intencjonalnie lub nieintencjonalnie ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie, rozluźnienie, napięcie, gesty.

• Wygląd fizyczny i higiena osobista, a więc sposób ubierania się, czesania, ozdabiania, malowania, ekspozycji wizualnej zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Bardzo często tzw. pierwsze wrażenie decyduje o powodzeniu rozmowy, zdanym egzaminie, przyjęciu do pracy.

• Dotyk i kontakt fizyczny. Może występować w zróżnicowanej gamie zarówno o pozytywnym zabarwieniu jak i negatywnym, od łagodnego głaskania do brutalnego uderzenia.

• Kanał wokalny, do którego możemy zaliczyć intonację głosu, akcentowanie, barwę głosu, rytm mówienia, szybkość mówienia, wysokość głosu.

• Dźwięki para lingwistyczne, a wiec pomruki, jęki, westchnienia, płacz, sapanie, gwizdanie, śmiech, przydźwięki w rodzaju „eee”, „yyy”, czyli wszelkie odgłosy które nie tworzą słów i ich części.

• Kontakt wzrokowy, spojrzenia. Faktem jest, że jakość i długość spojrzeń jest znaczącym elementem komunikacji. To oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi. W czasie rozmowy uwaga koncentruje się na oczach przez ok. 43% czasu. Ogólnie można powiedzieć, że patrzenie na inna osobę jest wyrazem zainteresowania a jednocześnie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie.

• organizacja środowiska, otoczenia - w skali osobistej (architektura wnętrz) i w skali publicznej (komunikowanie poprzez architekturę i urbanistykę) - chodzi o użycie form przestrzennych jako komunikatów estetycznych, ideologicznych i użytkowych; do tej grupy zaliczamy też tak szeroką skalę zjawisk, jak meble, obrazy, zdjęcia jako komunikaty.

• Zależności przestrzenne. Proksemika dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległości między nimi. Dystans fizyczny między rozmówcami - odległość między nimi w trakcie rozmowy jest ważną informacją m.in. o wzajemnych postawach, poziomie intymności sympatii itd. Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia, sympatii. Im mniejszy dystans, tym bliższa relacja.

Niewerbalne aspekty mowy podkreślają znaczenie przesłanych komunikatów oraz nasz stosunek do tego, co i o czym mówimy. Bardzo często wyrokują one również o skuteczności wysyłanego przez nas komunikatu.

Przedmiotem umiejętności interpersonalnych nie powinno być sprawne manipulowanie innymi ludźmi, lecz tworzenie (współtworzenie) takich warunków i atmosfery międzyludzkiej, która sprzyja rozwojowi człowieka. Nasza skuteczność, jako mówcy zależy zarówno od formy wypowiedzi, jak i przekazywanej treści. Warto, zatem przestrzegać reguł tyczących się zarówno odpowiedniego przygotowania wypowiedzi, jak też konkretnych zaleceń w kwestii sposobu prowadzenia rozmowy. Nasza sprawna komunikacja często zależy od naszych umiejętności interpersonalnych. Najistotniejsze zasady dobrej komunikacji to:

1. Poznanie samego siebie - musimy mieć świadomość własnych celów, zamierzeń, cech, preferencji, temperamentu i motywów. Trudno oczekiwać zrozumienia ze strony innych, kiedy sami nie potrafimy zrozumień siebie. Nadawca powinien mieć jasność tego, co chce przekazać odbiorcy.

2. Uwzględnienie chwiejności uwagi rozmówcy - nikt nie jest w stanie odebrać wszystkich naszych przekazów bez względu na to, co mówimy i w jaki sposób. Trzeba liczyć się ze zmiennością uwagi słuchaczy, ich selektywnością, przekręcaniem sensu naszych wypowiedzi. Należy ponadto unikać przeładowania informacyjnego pamiętając o ograniczeniach w zdolności do przetwarzania danych.

3. Branie pod uwagę uczuć drugiej strony - powinniśmy zwracać uwagę na stan psychiczny, kondycję emocjonalną słuchacza. Konieczne jest, aby uwzględniać w wypowiedzi perspektywę odbiorcy i używać odpowiedniego kodu czy rodzaju argumentacji.

4. Zwrócenie uwagi na sens, a nie na formę wypowiedzi. Zrozumienie treści kierowanych do nas przekazów jest pełniejsze, gdy staramy się uchwycić sens całej wypowiedzi, a nie poszczególnych jej fragmentów czy słów. Treść powinna być odbierana w kontekście poruszanego zagadnienia. Zasadniczym błędem jest wyrywanie poszczególnych fragmentów przekazu z jego całościowego kontekstu czy zwracanie przesadnej uwagi na sposób wypowiedzi.

5. Spojrzenie na sprawę z pozycji partnera, jago punktu widzenia, chwilowa zamiana ról jest szczególnie przydatna w sytuacjach narastającego niezadowolenia partnerów i narastającego konfliktu.

6. Mówienie w sposób zrozumiały, jasny, rzeczowy. Zagmatwany sposób przedstawiania swoich poglądów, nieodpowiednio dobrana treść wypowiedzi, nadmierne i przesadne używanie przenośni to częste błędy w przekazie komunikatów. Zasadniczym mankamentem jest konstruowanie długich, złożonych zdań, w których mówca pragnie pochwalić się elokwencją, tracąc przy tym na efektywności komunikacji.

7. Wspieranie słowa komunikacją niewerbalną. Należy zwrócić szczególną uwagę na spójność komunikacji werbalnej i pozasłownej tak, aby uniknąć sprzecznych lub niejasnych komunikatów.

Wydaje mi się, że najważniejszą zasadą prawidłowego komunikowania pozostaje przyjazna i życzliwa postawa wobec rozmówcy. Potrafi ona zrekompensować wszelkie deficyty kompetencji komunikacyjnej. Proces komunikacji interpersonalnej obejmuje procesy słuchania i mówienia następujące kolejno. Strony zajmują w poszczególnych fazach rozmowy pozycje zarówno słuchacza, jak i mówcy. Należy więc umiejętnie słuchać aby móc dobrze dobierać kanał przekazu informacji i sprawnie się komunikować.

ODBIORCA

DEKODOWANIE

KANAŁ

NADAWCA

KODOWANIE

komunikat

komunikat

komunikat

SPRZĘŻENIE ZWROTNE

komunikat

---